روش‌های اثبات رؤیت هلال ماه; دلیل اختلاف ما با عربستان در رؤیت هلال
صدای شیعه: با توجه به سپری شدن روزهای پایانی ماه مبارک رمضان، یکی از جمله مسائلی که اهمیت پیدا می‌کند موضوع رؤیت هلال ماه شوال است از این رو بر آن شدیم تا نظر مراجع عظام را در خصوص کیفیت و شرایط رؤیت هلال ماه را از مرکز ملی پاسخ‌گویی جویا شده و آن را برای عموم علاقه‌مندان ذکر کنیم که در ادامه می‌خوانید:
بحث رؤیت هلال ماه ضمن اینکه در همه ماه‌های قمری برای همه مسلمانان مهم است در ماه مبارک رمضان به دلیل روزه گرفتن و در ایام حج برای انجام مناسک حج، مهمتر از سایر ماه‌ها به شمار می‌رود؛ رؤیت هلال ماه، یکی از مسائل موضوعی است و نه حکم شرعی. یعنی تشخیص آن بر عهده شخص مکلف است البته نه بدین معنا که مرجع و مجتهد جامع‌الشرایط در آن دخالتی نداشته و حکم شرعی ندهد خیر، گاهی اوقات در موضوعات با اینکه موضوع هست اما مجتهد، حکم شرعی نیز می‌دهد.
مانند اینکه برخی از مراجع کشیدن سیگار را حرام اعلام کردند، یا اینکه دسته‌ای از مراجع قائل به این هستند که لباس‌شویی تمام اتوماتیک، پاک کننده است اینها تشخیص موضوعی است که حاکم شرع و مجتهد جامع‌الشرایط اگر آن را اثبات کرد و سپس اگر حکم داد دیگر لزومی بر تشخیص موضوع از جانب مکلف نخواهد بود بلکه او باید در این موارد تابع مراجع تقلید باشد از این رو در بعضی از موضوعاتی که حاکم شرع در آن دخل و تصرفی ندارد مکلف می‌تواند ورود پیدا کرده و یقین حاصل کند. مانند رؤیت هلال ماه، اصل رؤیت هلال ماه بر عهده مکلف است و در احکام اسلامی، چهار شیوه برای مکلف و تنها یک روش برای مجتهد جامع‌الشرایط در نظر گرفته شده است.
روش‌های اثبات رؤیت هلال ماه
نخست آنکه خود انسان بتواند هلال ماه را رؤیت کند که در این صورت اول ماه برای او اثبات می‌شود.
دوم آنکه دو نفر عادل که از گفته آنها اطمینان حاصل شود.
شیوه سوم، نظر جمعی که از گفته آنها اطمینان حاصل شود به طوری که اثبات رؤیت هلال که از آنها صادر شده شیوع پیدا کند.
شیوه چهارم اینکه سی روز از ماه شعبان گذشته باشد که بر این اساس مشخص است که روز بعد، ماه مبارک رمضان خواهد بود.
روش پنجم، حکم حاکم شرع است که بعضی از مراجع، اثبات رؤیت ماه را با حکم حاکم شرع می‌پذیرند.اگر حاکم شرع حکم کند که اکنون اول ماه است اینجا برای تمام افراد حتی برای مکلفین سایر مراجع نیز واجب در این مسئله از حاکم شرع تبعیت کنند مگر اینکه سایر مراجع، طریق اثبات حکم را از حاکم شرع نپذیرند چراکه مبانی فقهی آنها با هم متفاوت است.
بنابراین اکثر مراجع بر این پنج شیوه اتفاق نظر دارند.
علت اختلاف رؤیت هلال ماه بر اساس نظر مراجع تقلید
علت اختلاف مراجع در اثبات رؤیت هلال، عواملی دارد:
1- کیفیت رؤیت هلال: در روایات اسلامی از ائمه اطهار(ع) نقل شده است: «صم للرعیة و افطر للرعیة؛ روزه بگیر زمانی که هلال ماه رؤیت کردی و افطار کن زمانی که هلال ماه را رؤیت کردی».
حال این سؤال پیش می‌آید که کیفیت این رؤیت چگونه است؟ آیا با چشم مسلح می‌توان دید؟ اگر فردی با چشم مسلح مانند تلسکوپ ماه را دید آیا این رؤیت براساس نظر مراجع، قابل قبول است یا خیر؟ که در اینجا برخی از آیات عظام مانند مقام معظم رهبری و مرحوم فاضل می‌فرمایند: اگر با چشم مسلح قابل رؤیت باشد هلال ماه ثابت می‌شود اما سایر مراجع، اثبات رؤیت را به وسیله چشم مسلح قبول ندارند و این خود یک عامل اختلاف در اثبات رؤیت هلال در میان مراجع به شمار می‌رود.
2- علت دیگری که نیز موجب اختلاف در رؤیت هلال ماه می‌شود این است که بعضی از مراجع بر این باورند کشورهایی که شب‌هایشان با هم مشترک است یعنی اگر اینجا شب است در آنجا نیز شب است بنابراین اگر برای یکی از این کشورها رؤیت هلال اتفاق بیافتد برای سایر نقاطی هم که ماه دیده نشده نیز اثبات می‌شود: از جمله حضرات آیات خویی، وحید خراسانی، تبریزی و ... .
همچنین عده دیگری از مراجع معتقدند: اگر رؤیت هلال در کشوری ثابت شد در صورتی در سایر کشورها نیز اثبات خواهد شد که افق شرعی آنها یکی باشد وگرنه این موضوع صادق نخواهد بود هرچند اگر این کشورها در شب‌هایشان با هم مشترک باشند از این رو خود این مسئله موجب اختلاف میان مراجع می‌شود.
اختلاف مبنایی رؤیت هلال ماه میان مراجع تقلید شیعه با علمای اهل سنت
دلیل دیگری نیز در این زمینه وجود دارد و موجب اختلاف شده در موضوع رؤیت هلال ماه است که البته بیشتر در میان علمای اهل سنت رایج بوده و آنها می‌گویند: ماه به لحاظ علم نجومی، متولد شده است اما قابل رؤیت نیست، بنابراین صرف تولد، آنها اول ماه را اثبات می‌کنند اما شیعه می‌گوید: «صم للرعیة»؛ یعنی هلال ماه باید رؤیت شود و صرف تولد کافی نیست. از این رو مبانی اهل سنت از دقت کافی برخوردار نیست اما بر عکس، مبانی شیعه دقیق، منطقی و عاقلانه‌تر به نظر می‌رسد. و به همین دلیل در اغلب موارد ما با کشور عربستان یکی ـ دو روز در شروع ماه‌های قمری اختلاف داریم.
در خاتمه ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که اگر مجتهدی مانند مقام معظم رهبری یا سایر مراجع، بر رؤیت هلال حکم نکردند ولی خبر دادند که ماه رؤیت شده است مقلدین مجتهدی که اعلام نکرده ماه رؤیت شده یا نه، چه وظیفه‌ای بر عهده دارند؟
پاسخ این است که در صورتی که مقلد مجتهد دوم یقین به رؤیت هلال ماه بر مبنای نظر فقهی مرجع خود کند باید طبق مرجع اول عمل کند ولی در صورتی که شک دارد مبانی مرجعش با مرجعی که حکم به رؤیت هلال کرده با هم تطبیق دارد یا نه، نمی‌تواند به حکم مجتهد اول عمل کرده و بگوید: هلال ماه ثابت شده است.
انتهای پیام