فقه بدون اخلاق برای اداره جامعه جواب نمی‌دهد; تبیین مصادیق رعایت عهد و امانت
صدای شیعه: آیت‌الله رضا استادی، 25 آبان در درس تفسیر در دارالقرآن علامه طباطبایی(ره) با اشاره به آیه شریفه «والذین لاماناتهم و عهدهم راعون» گفت: امانات جمع و عهد مفرد است برخی می پرسند آیا فرقی میان این دو وجود دارد؟ مثلا برعکس عهد را جمع می بستند و امانت را مفرد و شقوق دیگری که می‌تواند به کار برود؟.
وی ادامه داد: در پاسخ باید گفت قرآن بناست بالاترین درجه فصاحت و بلاغت را داشته باشد بنابراین این شکل از همه مدل ها بهتر است و اگر جور دیگر بهتر بود قرآن از آن دریغ نمی کرد بنابراین نیازی به سر این مسئله وجود ندارد اما در عین حال علامه اسراری نیز گفته است و آن اینکه اگر امانت مفرد بود همه امانات را در بر می گرفت ولی وقتی جمع است روشنتر بیان شده است.
وی اظهار کرد: ایشان می گوید عهد چند مصداق بیشتر ندارد ولی مصادیق امانت بسیار زیاد است بنابراین به این شکل به کار رفته است لذا نماز و زن و فرزند و مال و مقام و علم و ... انواع امانات در دست ما هستند.
استادی تصریح کرد: در ذهن ما امانت در یک جنس خارجی خلاصه می شود ولی علامه می گوید تمامی موارد از جمله علم، تکالیف اعم از اعتقاد و اعمال و .... را شامل می شود و حتی مسلمان بودن حودش یک امانت است که حفظ و رعایت می خواهد همچنین دست و پا و گوش و ... نیز امانت است.
این استاد حوزه اظهار کرد: در تفسیر نمونه آئین حق، کتب آسمانی، فرزندان، مقام و پست، مسلمانی و حکومت از مصادیق امانت است و حکومت از مهمترین ودیعه های الهی است که در کنار سایر موارد به عنوان امانت برشمرده شده است.
رعایت امانت از ادای آن بالاتر است
استادی بیان کرد: نکاتی که از منبری ها در دروس می شنوید حتما به ذهن بسپارید و بنویسید که ممکن است روزی به درد شما بخورد، یکی از استادان می فرمود میان رعایت و ادای امانت تفاوت است و رعایت اعم از ادای امانت است زیرا ادای فقط شامل برگرداندن امانت است اما رعایت امانت بالاتر است در عهد نیز وفای به عهد و رعایت آن را داریم.
فقها امانت‌دار فقه هستند
وی افزود: در روایت داریم که علم و عالم، امانت الله است و یا الفقها امناء الرسل هستند یعنی امانت فقه در دست فقهاست و نباید دین را کم و زیاد کنند. در رساله های عملیه، می گویند یکی از شرایط مرجع تقلید عدالت است که تعریف عدالت معلوم است.
وی تاکیدکرد: تقلید مراجعه به متخصص است که ما از متخصص ثقه بودن را می خواهیم یعنی عدالت در مرجع به معنای این است که فرد باید آنقدر قرص باشد که اگر به نظر درستی رسید ولو اینکه همه مردم هم مخالف اند او از سخنش برنگردد.
تقیه نوشتاری در میان مراجع وجود ندارد
استادی تصریح کرد: در طول تاریخ فقیهی نداریم که حکم خدا را به خاطر یک شاه عوض کند، با آنان رفت و آمد داشته و حتی پول از آنها گرفته اند که امتیاز بزرگی است ممکن است درگفتار تقیه کرده باشند ولی در نوشته هایشان این کار را نکرده اند. الان با اهل سنت ما اختلافاتی داریم مثلا با وجود اینکه همه بر وحدت تایکد دارند ما در رساله مرجعی نمی بینیم که اگر آمین گفتید نمازتان درست است.
عضو شورای عالی حوزه گفت: کسی که به علمش عمل کند ادای امانت کرده است و در بحار است که امر و نهی الهی امانت است. در روایت از تفسیر نورالثقلین داریم که امانت، ولایت اهل بیت(ع) است که مصداق است.
وی افزود: اگر فردی مثلا پولی را به طلبه ای بدهد و از او بخواهد این پول را در میان طلاب مستمند توزیع کند و او هم خودش را مستمند بداند و بردارد مطمئنا خیانت است مگراینکه به صاحب پول گفته باشد. امام صادق به فردی که او را برای خریدن لباس فرستاده بود و او از منزل خودش لباس مشابهی را با همان مبلغ آورده بود فرمود نباید این کار را بکنید این خیانت می شود.
وی اظهار کرد: در معاوضه پول کهنه و تمیز و پول درشت و ریز با اینکه در ذهن افراد این است که اشکال ندارد ولی مراجع نتوانسته اند حکم قطعی بدهند که بی اشکال است مگر اینکه مثلا در اعیاد، پول تمیز و کهنه را تعویض می کنند اشکالی ندارد ولو اینکه پول نو مقداری بالاتر خریداری شود ندارد ولی در هر حال بهتر است در همه موارد با دهنده هماهنگ شود. گاهی فردی 5 عدد ده هزار تومانی را از طرف شخصی امانت دارد و می خواهد آن را با 50 هزار تومانی تعویض کند حتی در این موارد نیز برخی مراجع احیتاط در پاسخ دادن دارند.
نفوذ شیطان
استادی اظهار کرد: در نماز و روزه قضا اگر کسی مبلغی را بگیرد که به فرد دیگری بدهد تا او این کار را انجام دهد ولی خود این فرد بردارد و خودش هم نماز و روزه قضا به جا آورد قطعا اشکال دارد و راه نفوذ شیطان است که این روزها از نفوذ هم زیاد صحبت می شود.
وی ادامه داد: بیشتر مصداق امانت در روایات جنس خارجی است و در آیه سوره مومنون نیز شامل مصادیق مختلف می شود و به تعبیر علامه در این سوره و حتی در سوره معارج، معتقد است که ظاهر لفظ به معنای مصادیق مختلف تعمیم دارد. علامه فرموه است که بنابراین عهد فقط میان بندگان نیست میان خدا و انسان و خدا و ائمه و پیامبر نیز وجود دارد امروز هم می گوئیم ما با خون شهدا و با امام خمیینی عهد می کنیم که از انقلاب دفاع کنیم.
استادی بیان کرد: رعایت امانت همانند رعایتی است که چوپان برای گوسفندانش دارد، گفته شده که رعایت به معنی حفظ است و یکی از مصادیق آن چوپان است. اینکه ما گفتیم« قدافلح المومومنون»، ایمان باعث رعایت عهد و امانت می شود بنابراین یک جامعه ایمانی جامعه ای است که همه در امن و امان هستند واگر همه در امن و امان باشند خیانت نباید وجود داشته باشد، نقض عهد نباید باشد، جامعه و بازاری آرام است که همه به یکدیگر اعتماد دارند و فروشنده از دادن پول مطمئن است و خریدار نیز از نوع جنس و گرنه بازاری که در آن خیانت و کلاه بر سر هم گذاشتن است فقط اسمش ممکن است بازار مومنین باشد و خدا نکند جامعه ای به این امنیها مبتلا شود که این روزها در تلویزیون هم به آن هشدار داده می شود.
ویژگی‌های جامعه اسلامی
وی اظهار کرد: در جامعه اسلامی کسی از زبان دیگری نمی ترسد و همسایه به همسایه مطمئن نیست، فقه اسلامی اگر با اخلاق توام باشد جواب می دهد وگرنه فقه خشک جواب نخواهد داد. مثلا فردی برای نیازهای ضروری زندگی خود محتاج است و فرد دیگری میلیون ها برابر او ثروت دارد نمی توانیم به فرد پولدار بگوئیم خلاف شرع کرده است اگر از رساله در مورد وظیفه او بپرسیم فرد فقط باید خمس و زکات بدهد و مسئولیت دیگری ندارد ولی مسئله اخلاق می گوید که باید به مستمند کمک کند و متاسفانه مشکل جوامع اسلامی این است که اگر به فقه هم عمل کنند اخلاق در آن کمرنگ شده است.
فقه بدون اخلاق برای اداره جامعه جواب نمی‌دهد
استاد برجسته حوزه بیان کرد: به مرد و زن هم در خانواده توصیه کرده اند که با اخلاق و حسن برخورد رفتار کنید زیرا فقط اگر به فقه عمل شود باز هم جواب نخواهد داد زیرا مثلا زن باید برای شیردادن و وظایف منزل، پولی دریافت کند و یا مرد فقط نفقه خوراک و پوشاک و ... را بر عهده دارد ولی نمی توان به این تکالیف بدون اخلاق توجه کرد چون ممکن است سبب اختلاف شود.
منبع: ایکنا
انتهای پیام