مادر سلام حال غریبت چگونه است

یکی از مناسبت‌های مذهبی سال که در شعر شاعران آئینی ایران زمین جلوه گر است، وفات بانوی بزرگوار اسلام حضرت خدیجه (س) است.

دهم رمضان، سالروز وفات حضرت ام‌المومنین خدیجه سلام الله علیهاست؛ مناسبتی که اشعار گوناگونی از شعرای آئینی به آن اختصاص دارد و هر شاعری به مقتضای نگاه خود، عرض ادبی به ساحت این بانوی مکرّم دارد.

یکی از این شاعران، موسی علیمرادی است که پس از بیان سجایای حضرت خدیجه (س)، اشاره‌ای هم به سالروز ارتحال ملکوتی آن یار صدیق پیامبر اسلام (ص) دارد:

بانوی صبح هستی و خورشید دیگری
خاتون آب هستی و پاک و مطهری

آری به انتخاب خدا و گواه او
تنها تویی که لایق عشق پیمبری

در دامن تو، مادر عالم سه ساله شد
شایسته از مقام تو شد شأن مادری

گرد و غبار راه تو معراج جبرئیل
تفسیر واژه واژه‌ی آیات کوثری

بانو شنیده ام که وخیم است حال تو
در کنج خانه گشته‌ای از غصه بستری

و، اما محمد بیابانی نیز با اشاره به نزدیک بودن دو مصیبت بزرگ برای پیامبر، یعنی وفات حضرت ابوطالب (ع) و حضرت خدیجه (س)، سروده است:

دارد برای همسر خود گریه می‌کند
با گریه‌های کوثر خود گریه می‌کند

همسر فقط نبود خدیجه برای او
او در فراق یاور خود گریه می‌کند

دیروز بر عمویش و حالا به همسرش
فردا برای دختر خود گریه می‌کند

روزی که شعله می‌شود اجر رسالتش
آنجا به یاس پرپر خود گریه می‌کند

او همچنین در شعر دیگری، همه مومنان را فرزندان حضرت خدیجه (س) معرفی می‌کند و چنین می‌سراید:

مومنون آیه‌های قرآنند
گاه مقداد و گاه سلمانند

از عرب تا عجم مسلمانند
همه فرزند‌های بارانند

یا نوه یا نتیجه‌اند همه
بچه‌های خدیجه اند همه

سایه اش مستدام، بر سر ماست
خانه اش قبله‌گاه دیگر ماست

نامش آرامش پیمبر ماست
مادر فاطمه است، مادر ماست

مادرم!‌ای امام مادر‌ها
به فدایت تمام مادر‌ها

گرمی آشیان پیغمبر
همسر مهربان پیغمبر

یاد تو در روان پیغمبر
نام تو بر زبان پیغمبر

قد علم کرده پیش هر دردی
تو بر اسلام مادری کردی

نه فقط امّ مومنین هستی
امّ اسلام، امّ دین هستی

به تو جبریل احترام کند
پیش پایت نبی قیام کند

به تو باید خدا، سلام کند
و تو را صاحب مقام کند

محسن ناصحی نیز در شعری با اشاره به ایثارگری حضرت خدیجه (س) برای اسلام و با همه وجود می‌آورد:‌ای داغ تو بر سینه‌ی خاتم نشسته
بی تو درون قلب زهرا غم نشسته

در عفت ات مریم کنیز صبح و شامت
آسیه خدمت می‌کند، هاجر سلام ات

مال و منال و هستی ات شد خرج اسلام
احمد به حیرت مانده در نوع مرامت

زهرا فقط در دامن تو رشد کرده‌ای مادر زهرا همین بس در مقام ات

حق است اگر در رتبه ات عمری بگوئیم
دین خدا یکجا سند خورده به نام ات

با این که بر عرش خدایت پا نهادی
رفتی و داغی بر دل زهرا نهادی

در بخشی از شعر محمود ژولیده هم در همین مناسبت می‌خوانیم:

هنوز چهره‌ی مکه غبار ماتم داشت
هنوز داغ ابوطالب آتش غم داشت

سخن ز. رحلت بانوی با کرامت بود
کسی که حُسن کمال چهار مریم داشت

چه بانویی که خدایش سلام می‌فرمود
که نامه‌ی عملش مُهر مِهر خاتم داشت

سخای حاتم طایی کجا و این سفره
که درب خانه‌ی جودش هزار حاتم داشت

برای حضرت ام الائمه این یک بس
که نور فاطمه بر دامن مکرم داشت

خدیجه مادر ما اولین مسلمانی ست
که با ولای علی، عهد خویش محکم داشت

در آخرین نفسش با اشاره می‌فرمود: همیشه فاطمه ام غربتی دمادم داشت

فدای دختر مظلومه ام که در آن شعب
به روی گونه چو گلبرگ، یاس شبنم داشت

و، اما میلاد یعقوبی نیز در این باره شعری دارد که در بخشی از آن چنین آمده است:

درود بر تو که اول زن مسلمانی
عزیز حضرت طاها، عزیز یزدانی

برای ختم رسولان تو جان جانانی
خدا گواهست که فخر تمام نسوانی

خدیجه‌ای و خدا بر شما نظر دارد
که با وجود شما مصطفی سپر دارد

دلم همیشه هوای تو را به سر دارد
خوشا کسی که برایت دو دیده‌تر دارد

اگر اجازه دهی در عزایتان بانو
ز. دیده اشک ببارم برایتان بانو

رحمان نوازنی نیز از جمله شاعرانی است که این سوگ عظیم را از زبان فرزند حضرت خدیجه (س)، یعنی حضرت زهرا (س) روایت می‌کند:

مادر سلام حال غریبت چگونه است؟ 
مادر بگو که رنج مصیبت چگونه است؟

حالی غریب داری و در فکر رفتنی
دردی به سینه داری و حرفی نمی‌زنی

داری برای رفتن خود چانه می‌زنی
موی مرا به گریه چرا شانه می‌زنی؟

با دانه‌های اشک تو افطار می‌کنم
همسایه را ز. داغ تو بیدار می‌کنم

همسایه‌ها برای تو پرپر نمی‌زنند
داری تو می‌روی و به تو سر نمی‌زنند

مادر بگو که مکه چه آورده بر سرت
که قد خمیده می‌روی از پیش دخترت

مادر! پدر غروب تو را گریه می‌کند
و خاطرات خوب تو را گریه می‌کند. 

او همچنین در شعر دیگری، با زبانی چنین شاعرانه می‌سراید:

شب است و بغض سکوت و صدای گریه آب
شکسته قلب رسول و ندارد امشب خواب
کنار بستر مرگ یگانه امّیدش
گرفته زمزمه، «یا رب خدیجه را دریاب»

همانکه هستی خود را به هستی ام بخشید
همانکه سوخت به پای منادی توحید
همانکه گرمی پشت رسالت من بود
و می‌تپید برای نبوّت خورشید

در آن زمان که شب سرد کفر جولان داشت
زبان زخم عدو، تیغ تیز و بُرّان داشت
خدیجه مرهم دلگرمی ره ام می‌شد
به آفتاب وجودم همیشه ایمان داشت

همانکه درک مقامش مقام می‌آرد
و جبرئیل برایش سلام می‌آرد
همان سرشت زلال و مطهّری که خدا
ز. نسل پاک و شریفش، امام می‌آرد

مقام و منزلتش را کسی چه می‌داند
شریک امر رسالت همیشه می‌ماند
قد خمیده و موی سفید او امشب
هزار روضه برای رسول می‌خواند

برای مادر ایمان سزاست گریه کنیم
و با سرشک امامان سزاست گریه کنیم
برای آنکه ز. من هم غریب‌تر گردید
شبیه شام غریبان سزاست گریه کنیم

قنوت امشب زهرا فقط شده مادر
به روی سینه مادر نهاده سر، کوثر
الهی مادر یاسم غریب می‌میرد
غریب بود و غریبانه جان دهد آخر

محسن کاویانی نیز از شاعرانی است که در این راستا شعری دارد و در آن با اشاره به سال ارتحال حضرت خدیجه به «سال غم‌ها» (عام الحُزن) می‌سراید:

آنقدر بخشیدی که دستانت
بخشندگی را هم هوایی کرد

ثروت به پا‌های تو افتاد و
از تو غرورش را گدایی کرد 

من هم کنار آسمان بودم
وقتی نماز نور را خواندی

در روز‌های غربت و سختی
مردانه پای عشق خود ماندی 

بانو کسی دیگر نمی‌گوید
مردانگی در سیرت زن نیست

مردانگی‌ها را نشان دادی
مردانگی تنها به گفتن نیست 

با چشم خود دیدم برای او
سال عروجت سال غم‌ها شد

شکر خدا آن روز‌های سخت
زهرای تو ام ابی‌ها شد

و در نهایت شعری تقدیم می‌شود از قاسم نعمتی که این شاعر آئینی در شعر خود، با اشاره به تاریخ ارتحال حضرت خدیجه (س)، اشاره‌ای هم به مقام شفاعت ایشان دارد:

خدیجه مادر مهدی (عج) امام حاضر ماست
کسی که چشم بصیرش همیشه ناظر ماست

من از خدیجه چه بگویم بدین بیان قصیر
گنه نباشدی که ز. من، زبان کند تقصیر

به روز عشر ز. ماه مبارک رمضان
گرفت جسم عزیزش مغاک در دامان

گرت نصیب شد‌ای جان گذر کن از کویش
که حس کنی به مشامت تو بوی مینویش

کند شفاعت سیمرغ گر به روز جزا
نباشدش غم دیگر چو جان دهد به قضا