مناجات شعبانیه نمایی از عوالم توحیدی را به تصویر می کشد
صدای شیعه: ماه شعبان به عنوان مدخل ورود به ضیافت الله از مقامی خاص برخوردار و ماه پیامبر (ص) نام گرفته است. برای این ماه اعمال و اوراد بسیار سفارش شده که یکی از آنها صلوات و مناجات شعبانیه است که گنجینه ای از معارف را در خود جای داده اند. برای درک گوشه ای از مقامات این صلوات و مناجات با حجت الاسلام والمسلمین علی صدرایی نیا، محقق و استاد حوزه به گفتگو پرداختیم که مشروح آن در ذیل می آید:
برای ماه شعبان در روایات و اقوال چه جایگاهی بیان شده و چه اعمال و اورادی در این ماه پرفضیلت مورد تاکید است؟
یکی از ماه های سه گانه مورد اهمیت و تاکید شعبان است که در کنار ماه های رجب و رمضان از جایگاهی ویژه برخوردار است و کتب متعدد در بیان فضائل و اعمال آن نوشته است که البته بزرگان ماه های رجب و شعبان و فضایل آنها را مقدمه ای برای ورود به ماه مبارک رمضان و ضیافت الله می دانند.
در ابتدای این ماه ها پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) توصیه های خاصی داشته اند، به ویژه درباره ماه شعبان که پیامبر (ص) فرمودند: "این ماه، ماه من است"، خدا رحمت کند کسی را که من را در ادای این ماه یاری کند.
خطبه شعبانیه حضرت رسول (ص) که در ابتدای این ماه ایراد شده درباره فضایل ماه شعبان صحبت می کند.
صلوات شعبانیه نیز یکی از اعمال مستحبی این ماه است که ادای آن قبل از اذان ظهر تاکید شده و در آن به فضائل اهل بیت (ع) و جایگاه آنها به عنوان شجره نبوت یعنی درخت رسالت که شاخ و برگ آن ائمه (ع) هستند، اشاره می شود.
اما مهمتر از این صلوات و دیگر اوراد، مناجات شعبانیه است؛ از ویژگی های این مناجات آن است که چند تن از ائمه (ع) به خواندن آن اهتمام داشته اند، چراکه به طور معمول هر یک از ائمه (ع) به مناجات و دعایی خاص توجه داشته اند، اما مناجات شعبانیه در این میان جایگاهی خاص دارد و مورد توجه چند تن از اهل بیت (ع) بوده است. این مناجات دارای مضامین بالا در توحید و اوصاف حضرت باری تعالی است که سالکان طریقت و مقامات آنها از لسان اهل بیت (ع) تبیین شده و توصیه می شود به خواندن آن چراکه تنها به معصوم (ع) اختصاص ندارد و افراد غیرمعصوم به ویژه جوانان جویای معرفت می توانند با تمسک به آن به اهداف قدسی و توحیدی و فوق معارف بشری خود برسند. چراکه این مناجات از بلندمرتبه ترین مناجات های شیعه است.
به خطبه پیامبر (ص) در ابتدای ماه شعبان اشاره کردید، پیام اصلی این خطبه برای انسان امروز چیست؟
مهمترین پیام این خطبه آن است بر رحمت و مغفرت الهی تاکید ویژه دارد، اگرچه انسان ممکن است دچار لغزش و خطا شود و شیطان او را از رحمت الهی مایوس کند، اما در ماه شعبان که ماه رحمت و مغرفت است اگر او به شجره طوبی متمسک شود از گناهان و رذایل پاک می شود.
توصیه می شود آنهایی که لغزش و خطا داشته اند و بر این باورند که راه رستگاری بر آنها بسته شده دغدغه های الهی را کنار گذاشته و به درگاه ربوبی نزدیک شوند. بنابراین تمسک به درگاه رحمت الهی از مهمترین پیام های خطبه شعبانیه پیامبر (ص) است. که انسان ها را تشویق می کند به امیدوار بودن به رحمت الهی و و مشمول شدن آن ان هم نه با کارهای سخت و طاقت فرسا بلکه با یک روزه داری و استغفار می توان مشمول این رحمت شد و هیچ پیش شرطی نیز برای آن مطرح نشده است و می خواهد انسان با معرفت و دلی پاک وارد ماه شعبان و از فیوضات این ماه بهره مند شوند.
آیا صلوات شعبانیه تنها به این ماه اختصاص دارد، و این صلوات چه مضامین و مفاهیمی را به مخاطب عرضه می کند؟
ماه شعبان ماه پیامبر (ص) است و این صلوات یکی از ویژگی های رسول الله (ص) را بیان می کند در این صلوات اهل بیت (ع) به عنوان شجره نبوت معرفی می شوند و آثار و حقوق این شجره تشریح می شود و می گوید کسی حق ندارد از امام (ع) پیشی گرفته یا از او عقب بماند بلکه باید همراه و همگام امام (ع) باشد تا به رستگاری برسد؛ اینها از ثمرات نبوت است یعنی کسی که نبوت را قبول دارد باید امامت را در امتداد آن بپذیرد. و این مهم در صلوات شعبانیه مورد تاکید است.
باید توجه داشت که این صلوات مربوط به امام شناسی و پیامبرشناسی است و تنها به ماه شعبان اختصاص ندارد، اما چون این ماه اختصاص به پیامبر (ص) دارد و در این صلوات به خصایص ایشان و ائمه (ع) اشاره می شود، این صلوات در آن مورد تاکید است، همچون شب قدر که ظرف نزول قرآن است اما ما در تمام ایام سال باید به قرآن عمل و اهتمام داشته باشیم.
هم خطبه شعبانیه، هم صلوات و هم مناجات آن را را باید در یک زنجیره معرفتی در نظر بگیریم؛ در خطبه حضرت رسول (ص) مردم را فرا می خوانند به رفتن به مغفرت الهی در ماه رحمت، در صلوات شعبانیه فضایل ائمه (ع) بیان می شود و ثمره این دو یعنی حرکت به سمت مغفرت الهی و شناخت پیامبر (ع) و اهل بیت (ع) توحید است که در مناجات شعبانیه تبلور می یابد.
این مناجات منظومه ای است از مسائل توحیدی که انسان های معصوم یعنی اهل بیت (ع) در اثر عبادت و بندگی به آن دسترسی داشته اند و آن را در قالب دعا بیان کرده اند.
آن مطالبی که عرفای بزرگ ما که سالیان دراز زحمت می کشیدند تا بخشی از این مقامات را بدست آورند یعنی مقام ذکر، قرب و مستغرق شدن در ذکر الهی همگی در این مناجات آمده است.
به عبارت دیگر نهایت ادیان به ویژه اسلام که معرفی توحید است در مناجات شعبانیه بوضوح دیده شده به طوری که در کلام هیچ یک از عرفا توحید با چنین چهره ای ترسیم نشده است، بعضا عرفا به اشعار بسنده کرده یا نتوانسته اند به خوبی چهره توحید را ترسیم کنند، اما در این مناجات این مراتب و مقامات که انسان در اثر عبودیت به آنها دست می یابد، بیان شده و کسی که می خواهد مقام حق را بشناسند و با او در ارتباط باشد مناجات شعبانیه نمایی از عوالم توحیدی را برای او به تصویر می کشد که برای انسان ها گشوده شده و این از برکت اهل بیت (ع) است وکه مورد تاکید ائمه (ع) به عنوان برنامه روزانه بوده است.
اما توصیه می شود در قرائت این مناجات تنها به عربی آن اکتفا نشود بلکه باید مقاصد، معنا و عوالم پنهان در آن مدنظر باشد و صرف خواندن، اصل هدف دعا و مناجات را به حاشیه نراند. تا مفاهیم و مضمون مورد توجه باشد، متاسفانه در جامعه القا شده که خواند صرف دعا ثواب دارد اگرچه ثواب دارد اما اگر همراه با درک مفاهیم و مضامین نباشد، کم است.
از این رو، اگر مناجات شعبانیه همراه با درک و تامل باشد انسان را از رذایل اخلاقی همچون حسد، شرک، نفاق و ... که جوامع انسای را دربر گرفته است، دور می کند چراکه وقتی آدمی بداند چنین قدرت مطلقه ای با این اوصاف موجود در مناجات وجود دارد و هیچ قدرتی فراتر از آن نیست و این باعث حرکت به عالم قدسی می شود و خود به خود رذائل اخلاقی در او رنگ می بازد، از این رو مناجات شعبانیه درمانی است برای آلام و دردهای بشر امروز که گرفتار است و قرائت و تامل آن مورد تاکید است.
انتهای پیام