(
امتیاز از
)
فقه الصادق؛ معتبرترین کتاب فقهی شیعه در سده های اخیر
صدای شیعه:
نویسنده: سید محمود خسروشاهی (مدیر اجرایی مرکز بررسی های اسلامی)
******
موسوعه گرانسنگ «فقه الصادق» از تألیفاتِ حضرت آیت الله العظمی سید محمد صادق روحانی (دامت برکاته) است.
این موسوعه به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار و مجموعه‌های فقهی در تاریخ فقه شیعه شناخته شده تا آنجا که شگفتی و ستایش بزرگان عرصه فقه و اصول مانند آیات عظام بروجردی و خوئی و دیگر اعاظم را برانگیخته و به مرجعی مهم و اجتناب‌ناپذیر برای دانش‌پژوهان فقه اهل بیت (علیهم السلام) تبدیل شده است. به عنوان نمونه باید اشاره نمود که :حضرت آیت الله العظمی بروجردی (ره) دو بار از کتاب فقه الصادق در منبر تدریس خود مطالبی نقل فرمودند و حضرت آيت الله العظمى خويى (ره) در وصف این کتاب طى نامه‌اى مرقوم فرمودند که: «من کتاب فقه الصادق را شخصا براى آيت الله کاشف الغطاء بردم و گفتم: ببينيد من چه خدمت بزرگى به عالم اسلام و فقاهت نموده‌ام و چنين عالم محققى را تربيت کرده ام».
گفتنی است حضرت آیت الله العظمی روحانی تألیف این مجموعه فقهی را از سال 1372 هجری قمری آغاز کرده و در روز هجدهم ماه مبارک رمضان سال 1398 هجری قمری و در اوج مبارزات علیه رژیم ستمشاهی و در حالی که در تبعید به سر می‌بردند، نگارش آخرین جلد آن را به پایان رسانده‌اند. نسخه‌ای از اولین چاپ جلد اول این کتاب که به مبحث طهارت اختصاص دارد و هم اکنون در کتابخانه ملی و سایر کتابخانه‌های معتبر موجود است اولین بار در سال 1373 قمری توسط دارالمحکمه قم منتشر شده است.
مهم‌ترین امتیازات موسوعه «فقه الصادق»
تمامیت: فقه الصادق از معدود مجموعه‌های فقهی، مخصوصا در دوره‌های اخیر ـ است که مولف آن توفیق یافته تا به تمام مسائل فقهی از ابتدای کتاب طهارت تا پایان کتاب دیات بپردازد.
جامعیت: این موسوعه به بسیاری از فروعات فقهی پرداخته که حتی مرحوم علامه حلی در متن تبصره به آن اشاره‌ای نکرده است. لازم به ذکر است هر چند این موسوعه به کتاب «التبصره» ارجاع می‌دهد لیکن بسیاری از فروعات فقهی که در متون دیگری مانند «العروه الوثقی» آمده است را در برمی‌گیرد.
تتبع و کاوشگری: موسوعه فقه الصادق، خواننده را از مراجعه به کتاب‌های فقهی جهت اطلاع از آرای دیگر فقیهان بی نیاز می‌کند؛ چه آنان که در قرن‌های گذشته می‌زیسته‌اند و چه آن دسته از فقیهان معاصر مانند آیت الله العظمی خوئی، میرزای نائینی، محقق اصفهانی و آیت الله حکیم که پیش از نگارش این مجموعه آرای فقهی خود را عرضه کرده‌اند و حتی فراتر از این، آرای آن دسته از فقیهانی را گرد آورده است که مراجعه به آثارشان چندان رواج ندارد؛ مانند برخی از آرای آیات عظام شیخ کاظم شیرازی و شیخ عبد الکریم حائری.
پژوهشگری و تحقیق: موسوعه فقه الصادق، تنها به گردآوری آرای فقهی بسنده نکرده؛ بلکه تمام آنها را بر اساس دلایل و براهین محکم و به طور دقیق و علمی مورد بررسی و ارزیابی قرار داده است.
توجه به فقه پویا: درحالی که برخی از کتاب‌های فقهی توجه چندانی به روش‌های قاعده‌مند و استفاده از ساختار اصولی دقیق در نگارش ندارند و تنها بر اساس توافقات و ادراکات عرفی به ارائه مباحث می‌پردازند موسوعه فقه الصادق با جمع دو ویژگی شاخص گردیده است: بکارگیری ساختار دقیق اصولی و فهم عرفی درست و زیبا از متون شرعی.
جدید و به روز بودن: موسوعه فقه الصادق بر اساس جدیدترین شیوه‌ها و نظرات اصولی نگاشته شده و همگام با تغییرات و پیشرفت‌های علم اصول شیعه است و از این رو خواننده را از قواعد اصولی دقیقی که علم اصول در دوره معاصر به آن دست یافته، دور نمی‌سازد.
روانی و راحتی متن: اگر چه موسوعه فقه الصادق شامل مباحث و ادله و مناقشات دقیق است، از آنجا که با قلم عربی زیبا، عبارات سلیس و بیان واضح به رشته تحریر درآمده است، مطالب پیچیده و دشوار آن حتی برای طلبه‌های جوان فاضل نیز به آسانی قابل هضم است.
تربت امام حسین (علیه السلام) پاداش تألیف فقه الصادق
آیت الله العظمی روحانی در ملاقاتی چنین گفته اند: وقتی چند جلد از موسوعه "فقه الصادق" را برای اولین بار چاپ نمودیم خدمت بعضی از حضرات اعلام از جمله مرحوم حضرت آیت الله میرزا مهدی شیرازی فرستادم و بعد از چند روز بزرگواری نامه‌‌ای را از مرحوم میرزا برای بنده با بسته‌ای آوردند. در نامه مرحوم میرزا مکتوب فرموده بودند هر چه فکر نمودم چگونه از این خدمت شما به حوزه علمیه و ترویج فقه جعفری تقدیر نمایم به نتیجه نرسیدم. مگر آنکه تشرفی داشتم در سرداب حرم سید الشهداء و مضجع حضرت (سلام الله علیه) و مقداری از آن خاک را برداشتم و از شدت گریه بی‌هوش شدم وقتی مرا بیرون آوردند و به هوش آمدم هنوز در دستم تربت سیدالشهداء باقی بود و هم اکنون جهت تقدیر از خدمات علمی شما مقداری از آن تربت را هدیه می‌کنم.
فقه الصادق در کلام حضرت آیت الله العظمی خوئی(ره)
در این جا فقط به بعضی موارد به صورت گذرا اشاره می کنم:
* حضرت آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خوئی :
ایشان در نامه‌های متعددی خرسندی خود را از تالیف این موسوعه گرانقدر بیان داشته اند که از جمله به چند مورد می توان اشاره کرد:
الف) :
بسم الله الرحمن الرحيم
راجع به فقه الصادق موارد عديده آن را مراجعه کردم، بسيار مسرور و مأنوس شدم. اميد است که ان شاء الله تعالي اسباب فراهم آمده و باقي نيز طبع شود. يک نسخه از آن را گرفته به آقاي کاشف الغطاء دادم. اميد است پيوسته در خدمات دينيه موفق و مؤيد بوده باشيد. زياده عرض قابلي نداشته، التماس دعا دارم.
23 شهر شوال المکرم 1373 هـ. (1)
ب) :
بسم الله الرحمن الرحيم
به عرض مي‌رساند: مرقومه محترمه که حاکي از سلامتي آن جناب و حاوي مطالب چندي که من‌جمله آنها بشارت (طبع جلد اول کتاب فقه الصادق بود) واصل و باعث مسروريت گرديد. اميد است حضرت حق جلّ و علا بر توفيقات آن جناب افزوده و به تأييدات غيبي خود مؤيد داشته و از جميع بليات محفوظ بدارد.
ابوالقاسم الموسوي الخويي
15 شهر شوال الکرم 1374 هـ. (2)
ج) :
بسم الله الرحمن الرحيم
به عرض مي‌رساند: ان شاء الله تعالي مزاج مبارک در کمال استقامت و عين عافيت بوده و ملالي نخواهيد داشت. اميد است پيوسته در اعزاز دين مبين و احياء و نشر فقه صادق آل محمد ـ صلوات الله و سلامه عليه و عليهم ـ موفق و به تأييدات غيبي مؤيد و از بليات محفوظ باشيد. اينجانب بحمدالله سلامت و تازهاي ندارم. يک نسخه از جلد اول (فقه الصادق) ارسالي جنابعالي به وسيله جناب مستطاب حجة الاسلام آقاي حاج ميرزا احمد انصاري ـ دامت تأييداته ـ واصل و بينهايت موجب خوشوقتي و تشکر گرديد. به خصوص از اين که در اين فرصت چنين اثر گرانبهايي از حضرتعالي صادر شده است و مقداري از آن را مطالعه کردم. اميدوارم در طبع بقيهٔ اجزا موفق شويد. بديهي است که نسخه ما را خواهيد فرستاد.
در خاتمه مزيد عمر و عزت و موفقيت حضرتعالي را از خداوند متعال طالب و از دعا فراموشتان ننموده، مستدعي دعا هستم.
والسلام عليکم و رحمة الله و برکاته
ابوالقاسم الموسوي الخوئي (3)
* شهید آیت الله دستغیب و فقه الصادق
الف) :
بسم الله الرحمن الرحيم
مولانا المعظّم اطال الله عمرکم في خير و عافيۀ و جعلکم ممّن ينتصر به لدينه بجاه محمد و آله (ص)
پس از تقديم تسليمات و تحيات وافرات و عرض ارادت و اخلاص معروض مي‌دارد ان‌شاء الله تعالي وجود شريف به سلامت و هماره مورد الطاف خاصه و تأييدات حضرت احديت ـ جلّ شانه ـ بوده باشيد. جزء 17 کتاب شريف فقه الصادق که در ماه ذيحجه ارسال فرموده بوديد زيارت شد و موجب مسرّت گرديد، موفقيت آن جناب را بر تأليف يک دوره فقه استدلالي آن هم با قلم شيوا و روان خدا دادي، جدّا تبريک مي‌گويم و از خداوند مسئلت مي‌نمايم اين خدمت را از حضرتت قبول فرمايد و مورد نظر صاحب شرع انور قرار دهد. ضمناً براي تذکر عرض مي‌شود پنج جزء، 1، 2، 3، 11، 16 از کتاب شريف ناقص است و ظاهراً حضرتت فراموش نموده، ارسال نداشتيد. چنانچه موجود باشد و ارسال داريد تا دوره آن تمام باشد مزيد بر تشکر و دعاگوئي است. و نيز مدرسه علميه حکيم در شيراز که به وسيله اينجانب تعمير و تأسيس شده، کتابخانه‌اي که در آن براي طلاب تأسيس شده چنانچه يک دوره کامل فقه الصادق و ساير مؤلفات شريفه حضرتت را به عنوان وقف بر کتابخانه مزبوره ارسال فرماييد مزيد بر دعاگويي خواهد بود.
والسلام عليکم و رحمة الله و برکاته
الاحقر عبدالحسين دستغيب الحسيني
تاريخ سلخ محرم 1394 هـ. (4)
ب) :
بسم الله الرحمن الرحیم
حضرت آیت الله العظمی مولانا الحاج سید محمد صادق الروحانی مدظله العالی
به عرض عالی می‌رساند: ان‌شاء الله تعالی وجود شریف به سلامت و هماره مورد تأییدات حضرت احدیّت ـ جلّ شانه ـ بوده باشید. روز گذشته جلد 19 و 20 از کتاب شریف فقه الصادق واصل شد خدای را بر موفقیت آن حضرت به اتمام یک دوره فقه کامل استدلالی شکرگذارم و حضرتت را تبریک عرض مینمایم. امید است این خدمت مورد نظر و قبول حضرت بقیة الله ـ عجل الله فرجه الشریف ـ قرار گیرد و مسلمین را از طول عمر آن جناب بهره‌مند فرماید. …
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
الاحقر عبدالحسین دستغیب حسینی
بتاریخ 12 شهر ذیقعدة الحرام (5)
* نامه شیخ الازهر در مورد فقه الصادق
بسم الله الرحمن الرحیم
السلام علیکم و رحمة الله وبرکاته
و بعد:
جلد هفتم از کتاب «فقه الصادق فی شرح التبصرة» را دریافت کردم. این اثر، اثری نیکو و قابل تشکر است چرا که جای خالی همچین اثری را در کتابخانه فقه اسلامی پر می‌کند و این مرا وا می‌دارد تا از جنابتان جلدهای قبلی را نیز بخواهم تا این دوره کامل باشد.
خداوند به واسطه شما و آنچه تحقیق کرده و نوشته‌اید سود برساند، و شما را از شمار سربازان عامل در خدمت اسلام و مسلمین قرار دهد. و سپاس خداوند بر شما.
والسلام علیکم و رحمة الله وبرکاته
شیخ الازهر
دکتر محمد محمد الفحام
28 آپریل 1971 م. (6)
-------------------------------------------------------------------------------
1- کتاب نامه های تاریخی، مجموعه نامه های آیت الله العظمی خوئی، ص 73.
2- کتاب نامه های تاریخی، مجموعه نامه های آیت الله العظمی خوئی، ص 75.
3- کتاب نامه های تاریخی، مجموعه نامه های آیت الله العظمی خوئی، ص 181.
4- کتاب نامه های تاریخی، مجموعه نامه های مراجع و علما، ص 347.
5- کتاب نامه های تاریخی، مجموعه نامه های مراجع و علما، ص 349.
6- کتاب نامه های تاریخی، مجموعه نامه های شخصیت های سیاسی و فرهنگی، ص 413.
منبع : سایت مرکز بررسی های اسلامی
انتهای پیام