بررسی موانع جریان های شیعی در تاریخ معاصر قفقاز (2)
صدای شیعه: از زمان حاکمیت نظام سلطه کمونیستی شوروی ، سرکوب اسلام و اسلامگرایان با انگ وهابیت را می توان از حربه های حکومت کمونیستی در دشمنی با مسلمانان قلمداد کرد.
اما با فروپاشی شوروی و استقلال جمهوری های مسلمان نشین ، وهابیت به طور جدی به عرصه این جمهوری ها وارد شد. رژیم عربستان به عنوان سردمدار جریان وهابیت ، نخستین حضور خود را در جمهوری های مسلمان نشین شوروی از سال 1989 میلادی با اعزام هیات هایی به این جمهوری ها و اهدای حدود یک میلیون نسخه قرآن کریم آغاز کرد . پس از آن هیات های بسیاری برای انعقاد موافقتنامه های پذیرش طلبه و کمک به موسسات دینی و همچنین هیات های سرمایه گذاری عربی به جمهوری های مسلمان نشین آسیای مرکزی و قفقاز رفت و آمد کردند.
با وجود این رفت وآمدها ، حساسیت توأمان مردم و حاکمیت های جمهوری های مسلمان به وهابیت به عنوان یک پدیده ویرانگر از موانع مهم پیش روی وهابیت در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز بوده است .
" گروه بین المللی بحران" - که یک سازمان غیردولتی تحقیقاتی متشکل از سیاستمداران برجسته غربی است - در گزارش خود درباره اوضاع دینی در جمهوری آذربایجان آورده است: این کشور مسلمان دولتی لائیک دارد و اغلب ساکنان آن میانه رو هستند . با وجود این ، شرایط منطقه و بحرانهای ناشی از گسترش تروریسم ، تکفیریها و وهابیت در کشورهای سوریه ، عراق و لبنان ، جمهوری آذربایجان نیز به دلیل داشتن اکثریت شیعه ، در معرض خطر هجوم تکفیری ها قرار دارد . به دلیل حکومت سکولار و پیمانهای متعدد با حکومتهای حامی تروریسم - از جمله رژیم اسرائیل ، آمریکا و برخی کشورهای منطقه - این گروهها همانند آتشی در زیرخاکستر به حیات خود ادامه داده اند .
برخی بر این عقیده اند که ، تا پیش از شکل گیری جمهوری آذربایجان ، وهابیت در این کشور اساسا" فعالیت نداشته و در اواخر عمر شوروی و اوایل دهه 1990 میلادی این فرقه ضاله توسط شماری از آذری زبان های تحصیل کرده درعربستان سعودی ، کویت و مصر وارد جمهوری آذربایجان شده است . در همین ارتباط ، باید گفت : کسانی که در سفر حج تحت تاثیر سعودی ها قرار می گرفتند ، به جمهوری آذربایجان به این فرقه ضاله گرایش پیدا کرده و به همکاری با نمایندگان این فرقه ترغیب شدند.
در یک سند از سفارت آمریکا در باکو که در ماه سپتامبر سال 2011 میلادی در سایت " ویکی لیکس " فاش شد ، آمده است : خانم " آن درسی " سفیر وقت آمریکا در جمهوری آذربایجان در گزارش محرمانه به وزارت امور خارجه آمریکا در تاریخ 19 سپتامبر سال 2006 میلادی ، تاثیر اسلام و شاخه های مختلف آن را بر جامعه جمهوری آذربایجان را رو به افزایش ارزیابی کرد . دراین گزارش محرمانه ، سفیر آمریکا در باکو به فردی به نام " یاشار قربانوف " یکی ازپیروان اهل سنت در جمهوری آذربایجان اشاره کرده است . در این گزارش آمده است ، یاشار قربان اف از طریق روحانی مسجدی در شهرستان زاگاتالا ، به تحصیل در دانشگاه اسلامی مدینه هدایت شده و پس از تحصیل در این مرکز آموزشی در عربستان سعودی و بازگشت به باکو در دانشگاه بین المللی آذربایجان به عنوان استاد فلسفه مشغول به کار شده است .
وی همچنین در مسجدی که وهابی ها در آن تجمع می کردند با نام مسجد ابوبکر در باکو و به خاطر ارتباطش با کارشناسان تلویزیونی این کشور در امور دینی ، مورد توجه الله شکور پاشازاده رییس اداره مسلمانان قفقاز قرار گرفته است . بر اساس این گزارش ، این تحصیل کرده دانشگاه مدینه تلاش کرده است تفکیکی میان وهابیت و سلفی گری ارایه دهد و می گوید ، سلفی گری در واقع برداشتی خالص و ارتدوکس از اسلام اهل سنت است و ارتباطی با وهابیت ندارد که دولت جمهوری آذربایجان آن را مترادف با تروریسم و تندروی می داند . در همین گزارش ، سفیر وقت آمریکا در باکو فعالیت های " قامت سلیمان اف " رهبر گروه فعال در مسجد ابوبکر را تشریح و اعلام کرده است که ، این روحانی وهابی در سخنرانی هایش از انتقاد از دولت جمهوری آذربایجان و غرب خودداری می کند .
بررسی های به عمل آمده نشان می دهد که ، روحانیون افراطی سلفی و وهابی با ادعای این که این گروه صاحب اسلام اصیل هستند ، سعی می کردند افراد و بخصوص جوانانی را که روحانیون رسمی وابسته به اداره روحانیت مسلمانان قفقاز پاسخگوی سوال ها و چالش های فکری آنان نبودند و در شرایط خاص جمهوری آذربایجان ، فرصت هدایت توسط جریانات شیعی را نداشتند ، به سوی خود جلب کنند . با وجود این ، رشد جمعیت وهابی ها در جمهوری آذربایجان به کندی پیش رفته است . به گونه ای که در گزارش سال 2008 میلادی گروه بین المللی بحران ، شمار وهابی ها و سلفی های افراطی جمهوری آذربایجان نزدیک به ده هزار نفر تخمین زده شده است .
نشریه مشهور “Novoya qazeta” روسیه در سال 2013 میلادی در گزارشی درباره گسترش وهابیت در جمهوری آذربایجان با تلاش های عربستان سعودی ، تعداد وهابی ها را در اشن کشور شیعه مذهب بین 15 تا 20 هزار نفر تخمین زده بود . در سال 2014 میلادی نیز به هنگام انتشار خبر وجود 70 هزار نفر وهابی در جمهوری آذربایجان ، کمیته دولتی امور دینی جمهوری آذربایجان در واکنش به این آمار به شبکه تلویزیونی آ. ان. اس. اعلام کرد ، این کمیته وجود 70 هزار وهابی در جمهوری آذربایجان را تایید یا تکذیب نمی کند ، اما معتقد است که ، در این قبیل آمارها مبالغه می شود.
این نظر کمیته دولتی امور دینی جمهوری آذربایجان واکنشی بود به آماری بود که درهمایش " تحلیل اوضاع دینی جمهوری آذربایجان و چشم اندازهای محافظت از اصول لائیسم " اعلام شد . در این کنفرانس " آیدین علیزاده " گفته بود ، دراکثر مواقع سلفی ها در جمهوری آذربایجان به نام وهابی شناخته می شوند و طی پنج سال اخیر جمعیت این جریان با صد درصد افزایش به 70 هزار نفر رسیده است.
یکی از سازمان هایی که آشکارا برای گسترش فرقه ضاله وهابی در جمهوری آذربایجان تلاش کرده است ، " جمعیت توسعه میراث اسلامی " کویت است که از سال 1994 میلادی فعالیت خود را در جمهوری آذربایجان آغاز کرد . نمایندگی این جمعیت در جمهوری آذربایجان در سال 2001 میلادی و در پی اعلام دولت آمریکا مبنی بر کشف ارتباطات نمایندگی این جمعیت در پاکستان و افغانستان با سازمان تروریستی القاعده تعطیل شد . نمایندگی این جمعیت در نقاط مرکزی جمهوری آذربایجان 39 مسجد ، در شمال این کشور 17 مسجد ، در باکو چهار مسجد را مرمت کرده و در باکو بازسازی " مسجد ابوبکر" را که تا سال 2008 میلادی مرکز اصلی تجمع وهابی ها و سلفی ها در جمهوری آذربایجان محسوب می شد ، تامین مالی کرده بود.
در همین ارتباط ، " فردا اسداف " رییس وقت دفتر نمایندگی بنیاد صهیونیستی سوروس در جمهوری آذربایجان ، گزارش داده بود ، جمعیت توسعه میراث اسلامی کویت در جمهوری آذربایجان برای 62 مسجد مرمت و ساخته شده توسط این سازمان 30 میلیون یورو هزینه کرد . دولت کویت در سال های بعدی نیز تحت پوشش فعالیت های خیریه و انسان دوستانه و از طریق همکاری با نهادهای دولتی و بخصوص اداره روحانیت مسلمانان قفقاز ، فعالیت های خود را به اشکال مختلف در جمهوری آذربایجان تداوم بخشیده است.
سفر " عبدالله المتوق " مشاور امیر کویت در امور انساندوستانه و هیات همراه به باکو در ماه فوریه سال 2015 میلادی و دیدار این هیات با الله شکور پاشازاده رییس اداره روحانیت مسلمانان قفقاز ازنشانه های تداوم فعالیت های کویت در گسترش نفوذ فرقه ضاله وهابیت در جمهوری آذربایجان تحت پوشش همکاری های انسان دوستانه با دولت الهام علی اف تلقی می شود . مشاور امیر کویت در این دیدار، از تبدیل جمهوری آذربایجان به " سکویی نمونه " برای دیالوگ میان ادیان و فرهنگ ها تقدیر کرد و گفت : استراتژی چند فرهنگ گرایی جمهوری آذربایجان موجب خشنودی دنیا شده است.
در چارچوب فعالیت های تبلیغی دولت کویت در جمهوری آذربایجان ، درماه می سال 2015 میلادی نیز در جریان سفر " خالد الرایس " مدیر کل " کمیته مسلمانان آسیا " وابسته به سازمان بین المللی خیریه اسلامی کویت به باکو و دیدار وی با الله شکور پاشازاده ، مناسبات دو طرف مورد تاکید قرار گرفت . پاشازاده هم در این دیدار اشاره کرد که ، نخستین دیدارش با رییس این تشکیلات کویتی در سال 1997 میلادی صورت گرفته بود . همانند کویت ، عربستان نیز علاوه بر فعالیت های مخفی برای ترویج وهابیت در منطقه قفقاز بویژه جمهوری آذربایجان ، فعالیت های آشکاری داشته است .
از جمله فعالیت های نیمه مخفی عربستان برای ترویج وهابیت ، آغاز فعالیت " سازمان خیریه اسلامی " عربستان درهمکاری با کمیته دولتی امور آوارگان جمهوری آذربایجان از سال 1993 میلادی بوده است. این بخش از فعالیت های عربستان ، با توزیع مواد غذایی و لوازم پزشکی در میان آوارگان در شهرستان های " برده " و " سومقاییت " آغاز شد . اما ، بازداشت یکی از کارکنان این سازمان پس از پرواز از باکو به کانادا در سال 1999 ، موجب شد که باکو بررسی هایی را درخصوص ماهیت این سازمان آغاز کند ، با آن که در سال 2006 میلادی دفتر این سازمان در باکو در ظاهر تعطیل شده بود ، اما چند تن از کارکنان این دفتر به فعالیت خود در جمهوری آذربایجان ادامه دادند ! در این سال ها " سازمان خیریه اسلامی " عربستان و " کمیته مسلمانان آسیا " مربوط به کویت ، کتب تبلیغی وهابیت را به جمهوری آذربایجان انتقال می دادند .
ارتباطات سازمان های وهابی فعال در داغستان روسیه با اقوام لزگی ، آوار و ساخور در مناطق شمالی جمهوری آذربایجان و نیز حضور نزدیک به ده هزار آواره چچنی در این جمهوری در سال های نخستین استقلال ، از دیگر منابع نفوذ وهابیت به جمهوری آذربایجان بوده است . به گونه ای که ، در ماه اکتبر سال 2001 میلادی وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان اعلام کرد : نزدیک به سیصد نفر از شهروندان جمهوری آذربایجان در اردوگاه های وهابی ها در داغستان و چچن آموزش دیده اند و سه تن از آنان نیز در دومین جنگ روسیه علیه چچن به قتل رسیده اند . در سال 2002 میلادی نیز دوازده نفر از شهروندان جمهوری آذربایجان که جذب گروه جهادی افراطی سلفی تحت ریاست " کنعان شعبان اف " در مسج.
اما ، سازمان وهابی که با نام " برادران جنگل " خوانده می شوند ، همچنان به فعالیت های زیرزمینی خود در جمهوری آذربایجان ادامه می دهد . آغاز جنگ تروریست های تکفیری علیه دولت قانونی بشار اسد در سوریه و نیز عراق از سال 2013 میلادی ، برای جذب نیروی این جریان ضد شیعی در جمهوری آذربایجان به محمل جدیدی تبدیل شده است . با آن که در ظاهر امر، دولت جمهوری آذربایجان مدعی مبارزه با جریان وهابیت ، بخصوص گروه های جذب و اعزام کننده نیرو به سوریه و عراق است ، اما مراکز فکری هدایت کننده وهابیت در جمهوری آذربایجان در تعاملی نزدیک با دولت جمهوری آذربایجان و اداره روحانیت مسلمانان قفقاز و کمیته دولتی امور دینی این کشور به فعالیت مشغولند.
نمونه آشکار فعالیت و ارتباط این جریان خطرناک ضدشیعی با نهادهای دولتی و متولیان رسمی امور دین در جمهوری آذربایجان ، فعالیت گروه تحت رهبری قامت سلیمان اف است که ، برغم تظاهر به بسته شدن مسجد ابوبکر در سال 2008 میلادی توسط دولت جمهوری آذربایجان ، همچنان به فعالیت خزنده و خاموش خود در جمهوری آذربایجان ادامه می دهد . این وهابی فعال ، در مصاحبه ها و فعالیت های رسانه ای خود همواره بر تخریب مذهب تشیع و شیعه گری تاکید دارد.
در گزارشی که در روز نهم ماه دسامبر سال 2014 میلادی سایت " آخار" جمهوری آذربایجان در خصوص عملیات وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان برای کشف اسناد جدید در خصوص منابع تامین مالی گروه های وهابی این کشور منتشر کرد ، این گونه آمده است : " بر اساس گزارش داده شده به سایت آخار ، هدف از ماموریت نیروهای وزارت امنیت ملی و وزارت مالیات جمهوری آذربایجان در جمعیت خیریه " دارالبر " تحت نظر گرفتن منابع مالی وهابی ها بوده است. بر اساس این گزارش ، دارالبر انجمن خیریه سلفی هاست . این انجمن در باکو و سومقاییت فعال است . حتی در سومقاییت اعضای این جمعیت به طور ناشناس میان وهابی ها پول نقد توزیع می کنند . به آن ها اصطلاحا " گیشه وهابی ها " گفته می شود و هر ماه حقوق آن دسته از اعضای این طریقت که به تجارت مشغولند ، پرداخت می شود .
بجز جمعیت خیریه دارالبر - که از سال 1994 میلادی درجمهوری آذربایجان فعال است - منابع مالی غیرقانونی دیگری نیز وجود دارد . این صندوق ها اساسا" هسته های سازمان هایی است که در روسیه ایجاد شده اند . در میان این ها " الاغاث " ، " کنگره اسلام " ، " دنیای اسلام " ، " نجات " ، " الخیریه " و سایر جمعیت های وهابی فعالیت دارند . در خصوص هسته های این جمعیت ها در جمهوری آذربایجان نیز اطلاعاتی منتشر شده است . مثلا در زاگاتالا در سال 2000 میلادی ، شعبه سازمان " الاغاث " ایجاد شده است . در سال 2001 میلادی شعبه جمعیتی به نام " سینو " در روستای موسول (Mosul) تشکیل شده و در روستای " چار " نیز هسته سازمان " نجات " تشکیل شده است.
در شهرستان " گاخ " نیز در روستاهای " ایلیسو " و " قاشقاچای " نیز هسته های سازمان " الاغاث " ایجاد شده است . تقریبا" از ماه های می و ژوئن سال 2003 میلادی ، توزیع اوراق مبلغ فرقه وهابیت تحت عنوان "بخاطر اسلام" ، " وصایای عبدالوهاب " آغاز شده است . بر اساس این اطلاعات ، سازمان های عربستان سعودی از جمله "سازمان جهانی اسلام" ، " کمیته دعوت به اسلام" و "سازمان خیریه اسلامی" در ادوار مختلف در پوشش فعالیت خیریه در اردوگاه های آوارگان جمهوری آذربایجان به فعالیت مبلغان مذهبی مشغول شده اند . جمعیت خیریه " دارالبر" - که مرکز آن در امارات متحده عربی واقع است - بر اساس بخشنامه شماره 23/79 وزارت کار و امور اجتماعی این کشور در سال 1979 میلادی تشکیل شده است .
این سازمان ها فعالیت هایی نظیر تبلیغ دین ، کلاس های آموزش قرآن ، تحصیل جوانان در خارج از کشور و ساخت مساجد در جمهوری آذربایجان را در دستور کار داشته اند . اما ، حاکمیت باکو به تدریج سازمان هایی را که فعالیت شان شبهه دار بود را از کشور اخراج کرده است . فقط چند سازمان از جمله " دارالبر" و " کمیته مسلمانان آسیا " متعلق به کویت توانسته اند فعالیت خود را در جمهوری آذربایجان حفظ کنند . در این زمینه باید گفت : در حالی که معدود سایت های تبلیغ کننده اسلام اصیل و مذهب تشیع در جمهوری آذربایجان از جمله سایت اسلام - آذری ، فاکت خبر، دیرلر و بیرلیک با انواع مشکلات تصنعی ، مسدود شدن یا حتی با حملات سایبری روبرو می شوند ، شمار زیادی سایت وهابی در جمهوری آذربایجان دایر شده اند که به تبلیغ وهابیت و تکفیری گری مشغولند.
در جمهوری آذربایجان وهابیت مراحل مختلفی را از جهت فراهم بودن یا نبودن شرایط دولتی پشت سر گذاشته است . از اوایل دهه 1990 میلادی وهابیت به جمهوری آذربایجان راه یافت و با استفاده از زمینه مساعدی که در حاکمیت وجود داشت ، حتی به ارتش نیز راه خود را باز کرد . حتی گفته می شود که رافیق علی اف رییس اسبق کمیته دولتی امور دینی جمهوری آذربایجان از حامیان این جریان محسوب می شد . حیدرعلی اف رییس جمهوری آذربایجان در سال 1994 میلادی با سفر به عربستان سعودی ، سرمایه گذاران سعودی را برای فعالیت در جمهوری آذربایجان دعوت کرد که حضور صاحبان سرمایه سعودی در قفقاز و جمهوری آذربایجان خواه ناخواه مسیر را برای حضور وهابیت نیز هموارتر می کرد و حیدرعلی اف به خوبی به این مساله واقف بود . سعودی ها نیز حتی در میزبانی از حیدر علی اف برای حج عمره تلاش کردند شعائر وهابی را تبلیغ کنند .
بر اساس اطلاعاتی که در مطبوعات جمهوری آذربایجان نیز درج می شود ، وهابیت از جمهوری های خودمختار داغستان و چچنستان روسیه به مناطق شمالی جمهوری آذربایجان سرایت داده می شود . از جمله مناطقی که گفته می شود وهابیت در آنجا گسترش سرطانی دارد می توان به شهرهای بالاکن ، زاگاتالا ، گوسار ، خاچماز و گاخ اشاره کرد . حتی در برخی روستاهای فقیر طرز زندگی وهابی ها به سبک زندگی مردم تبدیل شده است . گفته می شود ، در روستاهای موخاخ و چوبانگل در شهرستان زاگاتالا بر بام خانه ها پرچم سیاه وهابی ها برافراشته شده است . سایت " گوندم خبر" جمهوری آذربایجان نیز در مقاله ای با اشاره به استفاده جریان وهابی از امکانات دولتی این کشور، از شکل گیری هسته های وهابی های وابسته به جناح نظامی جریان وهابی داغستان بنام " اسلام درخشان " در اداره کشتیرانی جمهوری آذربایجان خبر داد که ، میان بنادر آستاراخان وباکو به فعالیت های تجاری مشغولند.
علاوه بر این ، جریان وهابی برای تاثیرگذاری روی افکار مردم و جوانان فعالیت متمرکزی انجام می دهد . انتشار اوراقی همچون " توصیه های عبدالوهاب " و سایر آموزه ها تحت پوشش احکام و توصیه های اسلامی به صورت مستمر در دستور کار وهابی ها بوده است . جذب طلبه برای تحصیل در مدارس و مراکز تحصیلی وهابی عربستان سعودی و سایر کشورها و از مهمترین راهکارهای جریان وهابی برای گسترش نفوذ در جمهوری آذربایجان بوده است . در هر حال ، وهابیت در سایه مناسبات دولت جمهوری آذربایجان با عربستان سعودی ، مصر، کویت و مراکز عربی توانست جای پای خود را در این کشور محکم کند و حتی برای عملیات تروریستی نیز روی آورد .
در این مرحله ، دولت جمهوری آذربایجان نیز مجبور به مقابله با برخی از عناصر این جریان شد . در گزارش سفارت آمریکا به وزارت امور خارجه این کشور در21 دسامبر سال 2006 میلادی مواردی از برخوردهای دستگاه امنیتی و قضایی جمهوری آذربایجان با گروه های تروریستی وهابی اعلام شده است . در ماه آوریل سال 2006 میلادی دادگاه جرایم سنگین باکو شش تن از اعضای یک گروه وهابی به نام " الموحدون " را به زندان های 10 تا 15 ساله محکوم کرد که به خرید و فروش غیرقانونی سلاح و دزدی مسلحانه ، عبور غیرقانونی از مرزها ، جعل اسناد و مقاومت در مقابل اجرای قوانین جمهوری آذربایجان متهم شده بودند.
در گزارش وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان آمده بود که ، اعضای این گروه در نظر داشتند برای آموزش نظامی به افغانستان ، پاکستان و ترکیه سفر کنند . اعضای این گروه متهم به طرح ریزی حملات و بمب گذاری علیه سفارتخانه های آمریکا و رژیم اسراییل و روسیه در باکو و ساختمان شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان و بانک ملی این کشور، حذف فیزیکی رهبران دولتی و جامعه مدنی جمهوری آذربایجان شده بودند . این گروه در 13 ژوئیه سال 2005 میلادی دستگیر شدهاند . همچنین در ماه آوریل سال 2006 میلادی 16 عضو یک گروه به نام " القاعده قفقاز" به اتهام خرید و فروش و نگهداری سلاح به زندان ابد محکوم شدند . این گروه متشکل از شهروندان جمهوری آذربایجان ، ترکیه ، روسیه و یمن بودند که در دره پانکیسی در گرجستان آموزش های نظامی دیده بودند .
در ماه اکتبر سال 2007 میلادی دولت باکو ادعا کرد ، یک توطئه تروریستی پیچیده علیه سفرای کشور های آمریکا و انگلیس و نیز سازمانهای دولتی را خنثی کرده است . یکی از تروریستها را کشته و تعداد دیگری را هم دستگیر کرده است . این گروه وهابی از طریق افرادی که در ارتش جمهوری آذربایجان نفوذ داشتند . اعضای این گروه ، 20 نارنجک ، مسلسل ، تفنگ و دیگر ادوات نظامی را برای حمله برنامهریزی شده به سفارتهای آمریکا و انگلیس به سرقت برده بودند.
ابعاد بیشتری از فعالیتهای سازمان القاعده در جمهوری آذربایجان در سال 1998 میلادی در جریان حمله به سفارت خانههای آمریکا در دارالسلام تانزانیا و نایروبی کنیا - که با فکسی ارسال شده از باکو انجام شده بود - مشخص شد . پس از افشای این اموضوع ، دولت باکو با آمریکا در عملیات مبارزه با تروریسیم همراه شد . تعدادی از اعضای جماعت اسلامی نزدیک به القاعده در این کشور دستگیر شده و به دولت مصر تحویل داده شدند . یکی دیگر از اعضای القاعده به نام " ابوعطیه " در باکو بازداشت و در پی آن حاکمیت جمهوری آذربایجان موفق به ردیابی عده ای دیگر از این عناصر در خاک خود شد.
جیشالله نیز یک گروهک افراطی وهابی است که ، فعالیت خود را از اواخر دهه نود میلادی در جمهوری آذربایجان آغاز کرد . شماری از فعالان این گروه وهابی - که در سال 1999 میلادی توسط نهادهای امنیتی جمهوری آذربایجان دستگیر شدند ، به انجام چند عملیات خرابکارانه ازجمله حمله به یک معبد کریشنا و دفتر بانک بازسازی و توسعه اروپا در باکو در سالهای قبل اعتراف کردند . گمان میرود همین گروه برای حمله به سفارت آمریکا نیز نقشه کشیده بود که موفق به انجام آن نشد . جیشالله به وسیله " مبارز علی اف " - که یک افسر جدا شده از وزارت کشور بود - در جمهوری آذربایجان بنیان گذاری شد . وی با این حرکت قصد داشت سلفیگری را هر چه بیشتر در جمهوری آذربایجان گسترش دهد . این فرد در سال 2000 بازداشت و به حبس ابد محکوم شد .
در ادامه، موانع فعالیت های شیعی در جمهوری آذربایجان و همچنین اقدامات ضد شیعی در شمال ارس از موارد با اهمیت در این حوزه هستند که مورد اریابی قرار می گیرند.
جریان وهابی علاوه بر استفاده از شرایط فراهم شده توسط دولت جمهوری آذربایجان ، به منظور توسعه فعالیت خود ، حتی از تساهل اداره روحانیت مسلمانان قفقاز و القای " کم اهمیت بودن توان وهابیت در جمهوری آذربایجان " توسط مسوولان وقت این اداره سود برده است . به عنوان مثال ، در دهه 1990 میلادی ، مقام های دولت باکو مدعی بودند که در جمهوری آذربایجان وهابی وجود ندارد . در همین زمینه ، حیدرعلی اف رییس جمهوری سابق و فقید آذربایجان و شخص الله شکور پاشازاده رییس اداره روحانیت قفقاز همواره اطمینان خاطر می دادند که ، در جمهوری آذربایجان وهابی وجود ندارد و کسانی هم که به دنبال انتشار آن هستند از توانایی چندانی برخوردار نیستند .
سخنان الله شکور پاشازاده در روز اول ماه ژوئیه سال 2008 میلادی مبنی بر این که " برخی نیروها در مساله وهابیت در جمهوری آذربایجان مبالغه می کنند " از آن جمله است . اما ، بعدها نادرستی این القای فکری با درگیری هایی که وهابی ها با نیروهای پلیس و وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان داشتند برای همگان آشکار شده است . در این ارتباط حتی در سال 2014میلادی همزمان با اختلاف های درونی میان حزب عدالت و توسعه و شاخه نورچی های طرفدار فتح الله گولن در ترکیه و درپی آن آغاز مقابله با نورچی ها در جمهوری آذربایجان ، اداره روحانیت مسلمانان قفقاز خواهان ممنوع شدن فعالیت نورچی ها و همچنین وهابی ها در جمهوری آذربایجان شد .
با وجود این تناقض های رفتاری در خصوص جریان وهابیت در جمهوری آذربایجان ، برخوردها و نشانه های متناقضی از فعالیت های این جریان و نیز اقدامات متناقض دولت در ارتباط با آن مشاهده می شود . به عنوان جدیدترین نمونه ها از این تناقض های رفتاری می توان به دستگیری و سپس آزادی معنادار " سهراب شیخعلی اف " یکی از فعالان وهابی وابسته به عربستان سعودی در جمهوری آذربایجان اشاره کرد . وی در ماه نوامبر سال 2014 میلادی در پی اوج گیری مباحث مربوط به خطر وهابیت برای جمهوری آذربایجان دستگیر شد . اما طی زمان کمتر از یک سال و در پی تقویت مناسبات جمهوری آذربایجان با عربستان سعودی از زندان آزاد شد .
آزادی سهراب شیخعلی اف در پی سفر غیرمنتظره الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان به ریاض در اوایل سال 2015 میلادی صورت گرفت . این امر در محافل سیاسی و دینی به برخی شبهه ها در ارتباط با همکاری و همراهی دولت باکو و رهبران دولت سعودی مبنی بر گسترش فعالیت وهابی ها در جمهوری آذربایجان و منطقه قفقاز دامن زده است . در این زمینه ، فعالان شیعی در جمهوری آذربایجان از اقدام دولت باکو برای آزاد کردن این عنصر خطرناک وهابی از زندان انتقاد کردند . به عنوان مثال ، " سید المان آقایوف " کارشناس علوم اسلامی ، گفت : این جریان در کل دنیا از یک جا و آن هم دولت سعودی نشأت می گیرد.
این کارشناس دینی تصریح کرد : امروزه در حالی که بسیاری از روحانیون تبلیغ کننده و پاسدار ارزش ها و سنت های جمهوری آذربایجان به ناحق و بر اساس اتهام های ناروا در زندان به سر می برند ، آزاد شدن این فعال وهابی از زندان نشان دهنده این است که این قبیل افراد به طور مستقیم از سوی مقام های عالیرتبه حمایت می شوند . زیرا ، آزاد شدن چنین فردی که اعمال مجرمانه مرتکب شده است ، بدون حمایت محافل بالای دولتی امکان پذیر نیست .
" فرهاد میرزا " یکی دیگر از کارشناسان علوم دینی فعال در جمهوری آذربایجان با انتقاد از آزاد شدن این عنصر وهابی از زندان ، گفت : باید در وهله نخست به مناسبات رهبران سعودی به عنوان مهد جریان وهابیت با دولت الهام علی اف توجه کرد. آزاد شدن افرادی همچون سهراب شیخعلی اف از زندان در واقع ناشی از اعمال فشار رژیم سعودی بر حاکمیت جمهوری آذربایجان است . این کارشناس علوم دینی همچنین افزود : رشد جریان وهابی در جمهوری آذربایجان ناشی از حمایتی است که حاکمیت باکو از این جریان در کشور به عمل می آید . ضمن آن که ، دستگیری گاه و بیگاه یکی دو نفر از آن ها فریبی بیش نیست .
" سهراب شیخعلی اف " از رهبران فعال جریان وهابیت در شهر سومقاییت جمهوری آذربایجان است . وی در ماه نوامبر سال 2014 میلادی ، در پی کشف سلاح و مواد منفجره از منزلش بازداشت شد . وی از نزدیکان قامت سلیمانف رهبر جریان وهابیت در جمهوری آذربایجان است . هر دو این فعالان وهابی در عربستان سعودی تحصیل کرده اند. در این زمینه ، اداره مبارزه با جرایم سازمان یافته وزارت کشور جمهوری آذربایجان در نوامبر 2014 میلادی پس از دستگیری سهراب شیخعلی اف اعلام کرده بود ، از منزل وی در قصبه "جورات" در حومه سومقاییت سه عدد نارنجک ، 48 گلوله سلاح کمری ، شش عدد چاشنی انفجاری ، دو عدد حافظه دوربین های دارای کاربرد امنیتی و نیز پانصد جلد کتاب حاوی مضامین افراطی دینی که بر اساس قوانین جمهوری آذربایجان ممنوع می باشد، کشف شده است.
با وجود این واقعیت ها و مماشات متعدد مقام های آذری با فعالان جریان خطرناک وهابی ، طی دو دهه گذشته وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان (MTN) همواره برای فعالان شیعه موانع و محدودیت های جدی پیش بینی و اعلام کرده است . وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان یکی از مهمترین ابزارهای دولت باکو برای مهار و جلوگیری از گسترش جریانات شیعی در این کشور است . از همان ابتدای شکل گیری و تاسیس جمهوری آذربایجان ، نیروهای اسلامگرا و بیش از همه ، رهبران و اعضای حزب اسلام با اتهام جاسوسی برای ایران و خیانت به وطن مواجه بوده اند . وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان طی بیش از دو دهه گذشته ، هیچ گاه از طرح این اتهام ها علیه فعالان جریان های شیعی در جمهوری آذربایجان از خود خویشتنداری نشان نداده است .
این وزارت خانه هر از گاهی با دستگیری فعالان شیعی و افرادی که به طور مکرر به زیارت مرقد مطهر امام رضا (ع) به مشهد و حرم حضرت معصومه (س) به قم سفر می کنند و محاکمه آن ها به اتهام جذب شدن در وزارت اطلاعات ایران ، همواره این سیاست را در دستور کار داشته و تلاش می کند با انجام برخی تغییرات در سیاست های حاکمیت باکو ، این معضلات از دستور کار خارج نشوند . این وزارتخانه حساس در دولت الهام علی اف در عین حال ، تحت پوشش های مختلف برای فعالان شیعه مذهب در کشور موانع و تنگنا ایجاد می کند .
وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان تحت پوشش مقابله با ترور و جلوگیری از شکل گیری حرکت های خرابکارانه و تروریستی ، به جای وهابی ها و فرقه های ضاله شبه اسلامی در کشور ، گروه ها و جریان های فعال شیعه در کشور از جمله جمعیت دینی جمعه به رهبری حاج " ایلقار ابراهیم اوغلو " ، سازمان وحدت آذربایجان ، هیات جعفری ، اتحادیه ارزش های ملی - معنوی ، حزب اسلام و شعبات مختلف آن در شهرستان های جمهوری آذربایجان را در فضای رعب و وحشت نگه داشته است و هر گروه و سازمان دیگری که از سوی شیعیان جمهوری آذربایجان تشکیل شود نیز با همین اتهام ها و محدودیت ها مواجه بوده است.
در یکی از جدیدترین مصادیق سیاست وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان برای زنده نگه داشتن فضای رعب و وحشت علیه فعالان شیعه و تلاش برای از رونق نیفتادن اتهام " جاسوسی برای ایران و خیانت به وطن " ، در ماه دسامبر سال 2014 میلادی اعلام شد که ، " فائق قربانف " و " سیمور رضازاده " از شهروندان لنکران و دوتن از طلاب علوم دینی جمهوری آذربایجان در شهر مقدس قم به همین اتهام ها در دادگاه جرایم سنگین باکو تحت محاکمه قرار گرفته اند. در حالی که ، بر اساس تأکید مقام های دوکشور همسایه ، روند بهبود روابط تهران - باکو در دستور کار قرار داشته است .
جالب آنکه وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان در ایجاد فضای امنیتی علیه دینداران از همکاری تنگاتنگ دادستانی و دادگاه های این کشور نیز برخوردار است . این وزارتخانه اقدامات خود علیه دینداران را تحت پوشش اقدامات قضایی انجام می دهد و دادستانی کل به عنوان بازوی وزارت امنیت ملی عمل می کند و دادگاه ها نیز به راحتی برای متهمان اسلامگرا ، احکامی صادر می کنند که در بازداشتگاه وزارت امنیت ملی نگهداری شوند ! مبنای حکم نیز شهادت نیروهای پلیس است؟!
این وزارت خانه به منظور ایجاد فضای امنیتی علیه جریان های فعال اسلامی ، از اداره روحانیت مسلمانان قفقاز و نیز کمیته دولتی امور دینی جمهوری آذربایجان به صورت گسترده استفاده می کند . حتی در 31 ماه می سال 2012 میلادی " الشاد اسکندراف " - که بر اساس افشاگری سایت قفقاز اینفو یکی از مأموران وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان محسوب می شود - به عنوان رییس کمیته دولتی امور دینی منصوب شد . الشاد اسکندراف پیش از انتصاب به ریاست کمیته دولتی امور دینی ، در وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان به عنوان مسوول اسناد مربوط به جمعیت های دینی فعالیت کرده بود و به تعبیر رسانه های باکو در خنثی کردن فعالیت جمعیت هایی - که به اعتقاد دولت جمهوری آذربایجان از خارج تامین مالی می شوند - نقش مهمی داشته است . جالب آن که حسین اسکندراف ، پدر الشاد اسکندراف نیز از افسران وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان و رییس اداره امور ویژه این وزارتخانه بوده است.
طی چند سال گذشته ، فعالیت های ضد شیعی وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان آن قدر گسترده شد که نگرانی محافل دینی این کشور حتی اهل تسنن را برنگیخت . با وجود این به نظر می رسد ، الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان در روز 17 اکتبر سال جاری میلادی (2015) با عزل " الدار محموداف " ، تلاش کرده است برخی مشکلات فعالیت های دینی و مذهبی شیعیان کشورش را برطرف نماید . در جریان افشای دلایل برکناری الدار محموداف پس از یازده سال فعالیت مداوم ، مشخص شده است که ، وی و مهاونانش علاوه بر مفاسد متعدد اقتصادی و مالی ، با دستگاه های امنیتی رژیم اسرائیل و دولت سعودی بسیار پیش رفته بود . به طوری که با دیپلمات های بیگانه تماس های شخصی برفرار کرده و دستورات آن ها را در جمهوری آذربایجان اجرا می کرد.
منبع: خبر و تصویر برون مرزی صدا و سیما
انتهای پیام