( 0. امتیاز از )

دکتر سیدرضی عمادی /کارشناس جهان عرب

مصادیق نسل‏کشی و جنایت علیه بشریت توسط آل سعود در یمن

صدای شیعه: سوریه و عراق در مرزهای امنیتی عربستان دیده می‏شوند اما انصارالله و یمن داخل حوزه‌ی امنیتی عربستان سعودی قرار دارند. نگاهی که آل سعود به یمن دارد، این‏گونه است که یمن حیاط خلوت آل سعود محسوب می‏شود.[1] از این‏رو، به دنبال قدرت‏گیری انصارالله و تقویت جایگاه سیاسی این جنبش در یمن، عربستان سعودی از 26 مارس 20155 جنگ نامتقارن علیه فقیرترین کشور عربی منطقه غرب آسیا یعنی یمن را آغاز کرد که در مارس 2017 دومین سال این جنگ خاتمه یافته و از 26 مارس وارد سومین سال شد. به عبارت دیگر، تلاش‏های اسماعیل ولد الشیخ احمد، نماینده دبیرکل سازمان ملل متحد در امور یمن برای حل این بحران به علل مختلف از جمله کارشکنی‏های عربستان سعودی نتیجه‏ای نداشته است. در حالی که مذاکرات میان گروه‏های یمنی در سوئیس یا کویت ادامه داشت، عربستان در حین مذاکرات بمباران مناطق مختلف یمن را ادامه می‏داد. این در حالی است که نمی‏توان همزمان با تداوم جنگ و بمباران انتظار داشت که مذاکرات به پایان بحران یا دست‏کم کاهش بحران منتهی شود. دوگانه مذاکره/جنگ درباره بحران یمن با برتری جنگ همراه شده است. در این جنگ مصادیقی وجود دارد که آشکارا بیانگر ارتکاب نسل‏کشی و جنایت علیه بشریت توسط آل سعود در یمن است. حکومت سعودی از زمان حمله به یمن در 26 مارس 2015 تاکنون این کشور فقیر را محاصره همه‏جانبه کرده و از ارسال کمک‏های بشردوستانه از جمله مواد غذایی و دارو که در زمره نیازهای ضروری و فوری مردمی یمن است، جلوگیری می‏کند. ممانعت از ارسال کمک‏های بشردوستانه صلیب سرخ جهانی به قربانیان (نظامی یا غیر نظامی)، کشتار غیرنظامیان از جمله کودکان و زنان و حمله به سیلوهای گندم، ممانعت از کمک‏های دارویی و پزشکی، حمله به زیرساخت‏های غیرنظامی یمن از جمله نیروگاه برق صنعا و تنها نیروگاه برق استان صعده و حمله به فرودگاه صنعا و همچنین استفاده از سلاح‏های ممنوعه علیه مردم یمن از جمله بمب‌های خوشه‌ای ساخت آمریکا از جمله جنایات عربستان سعودی و ائتلاف تحت رهبری آن علیه مردم یمن محسوب می‏شود.

سوریه و عراق در مرزهای امنیتی عربستان دیده می‏شوند اما انصارالله و یمن داخل حوزه‌ی امنیتی عربستان سعودی قرار دارند. نگاهی که آل سعود به یمن دارد، این‏گونه است که یمن حیاط خلوت آل سعود محسوب می‏شود.

 

1- کشته و زخمی شدن بیش از 32 هزار یمنی

بدون شک یکی از مهم‏ترین نشانه‏های نسل‏کشی یا جنایت علیه بشریت که در تعریف این جرایم نیز آمده، شمار کشته‏ها و زخمی‏ها است. عربستان سعودی نگاه فرقه‏ای تک‏بعدی به سیاست در منطقه غرب آسیا دارد و شیعیان را دشمن اولی خود می‏داند. در همین راستا، عربستان با جنگ علیه یمن به کشتار مردم بی‏گناه این کشور به خصوص در مناطق شیعه‏نشین اقدام کرده است که مصداق بارز نسل‏کشی است. «جیمی مک گولدیک»، هماهنگ‏کننده امور بشردوستانه سازمان ملل در یمن در اوت 2016 با بیان این موضوع که آمار دقیقی درباره شمار کشته شدگان یمنی وجود ندارد، اذعان کرد در حالی که تخمین زده می‏شد بیش از 6 هزار یمنی از مارس 2015 به بعد در این کشور کشته شدند، آمارها حاکی از کشته شدن بیش از 10 هزار نفر است.[2] «مرکز قانونی حقوق و توسعه» مستقر در صنعا، پایتخت یمن، نیز در فوریه 2017 در گزارشی با عنوان «پیامدهای 700 روز جنگ» اعلام کرد که در اثر حمله عربستان به یمن طی 700 روز 120411 نفر کشته شدند که شامل 7063 مرد، 1870 زن و 2568 کودک است. در این گزارش آمده است که طی 700 روز جنگ عربستان سعودی و متحدانش علیه یمن بیش از 20 هزار نفر زخمی شدند که شامل 15687 مرد، 1960 زن و 2354 کودک است.[3] این آمارها آشکارا بیانگر این است که  عربستان سعودی در جنگ علیه یمن مرتکب جنایت نسل‏کشی و جنایت علیه بشریت شده است. از این بابت نسل‏کشی رخ داده که آل سعود شیعیان را هدف اصلی خود قرار داده است و از این جهت جنایت علیه بشریت محسوب می‏شود که در کنار شیعیان یمنی سایر گروه‏ها و جمعیت یمن از جمله اهل سنت نیز قربانی جنایت‏های آل سعود شده‏اند.

یکی از قواعد پایه و اساسی حقوق بشردوستانه، هم در مخاصمه مسلحانه داخلی و هم مخاصمه بین‏المللی این است که حملات باید کاملاً به اهداف نظامی محدود باشد. در ماده 52 پروتکل اول الحاقی 1977 اهدف ذیل به عنوان اهداف مشروع نظامی تلقی شدند: «حمله‏ها منحصراً باید به هدف‏های نظامی محدود گردد. تا آنجا که به اموال مربوط می‏شود، هدف‏های نظامی به اموالی محدود می‏شوند که از لحاظ ماهیت محل، هدف یا کاربردشان سهم موثری در عملیات نظامی داشته و تخریب کلی یا جزئی، تصرف یا از کار انداختن آنها در شرایط زمانی موجود، مزیت نظامی معینی محسوب شود

 

2- بی‏خانمان و آواره شدن میلیون‏ها یمنی

بی‏خانمانی و آوارگی که مصداق تبعید یا کوچ اجباری شهروندان از محل زندگی‏شان است یکی دیگر از مصادیق جنایت علیه بشریت است. در واقع؛ یکی از پیامدهای جنگ، جمعیت بی‏خانمان و آواره است که ممکن است در داخل کشورشان «بی‏خانمان»[4] و یا در کشورهای دیگر «آواره»[5] شوند که این پیامد برای مردم یمن نیز در جنگی که عربستان سعودی به آنها تحمیل کرده، رخ داده است. در حالی که پیش از آغاز حمله عربستان به یمن 584 هزار یمنی در اثر تحولات داخلی بی‏خانمان شده بودند[6]، مطابق آماری که یونیسف در اوت 2015 منتشر کرد تنها در سه ماه اول جنگ عربستان سعودی علیه یمن 1٫3 میلیون یمنی خانه‏های خود را رها کردند.[7] با این حال، صندوق کودکان ملل متحد(یونیسف) در ژانویه 2017 اعلام کرد که دست کم 2٫22 میلیون یمنی نیز در داخل این کشور آواره شدند که نیمی از آنها را کودکان تشکیل می‏دهند.[8] جنگ عربستان سعودی علیه یمن سبب شد که شمار آوارگان یمنی بیش از 77 برابر افزایش داشته باشدجمعیت آواره علاوه بر آوارگی با مشکلات مهم دیگری از جمله محروم شدن کودکان از تحصیل، تجاوز به زنان و دختران، از دست دادن منازل و مشاغل و همچنین مواجه شدن با مشکلات بهداشتی و گرسنگی رو‏به‏رو هستند، که هر یک از این مشکلات ابعاد دیگری از جنایت علیه بشریت را تشکیل می‏دهد که درباره مردم یمن آشکارا رخ داده است.

 

3- از بین بردن زیرساخت‏های شهری یمن و تحمیل هزینه‏های اقتصادی به این کشور فقیر

یکی از قواعد پایه و اساسی حقوق بشردوستانه، هم در مخاصمه مسلحانه داخلی و هم مخاصمه بین‏المللی این است که حملات باید کاملاً به اهداف نظامی محدود باشد. در ماده 52 پروتکل اول الحاقی 1977 اهدف ذیل به عنوان اهداف مشروع نظامی تلقی شدند: «حمله‏ها منحصراً باید به هدف‏های نظامی محدود گردد. تا آنجا که به اموال مربوط می‏شود، هدف‏های نظامی به اموالی محدود می‏شوند که از لحاظ ماهیت محل، هدف یا کاربردشان سهم موثری در عملیات نظامی داشته و تخریب کلی یا جزئی، تصرف یا از کار انداختن آنها در شرایط زمانی موجود، مزیت نظامی معینی محسوب شود[9] با این حال، نکته مشهود در جنگ عربستان علیه یمن این است که مناطق و اماکن غیرنظامی به خصوص زیرساخت‏های بهداشتی و آموزشی به کرات هدف بمباران جنگنده‏های سعودی قرار گرفتند؛ به نحوی که حدود 800 درصد از زیرساخت‏های شهری مناطق مختلف یمن در جنگ عربستان علیه این کشور از بین رفته است. برای مثال؛ جنگنده‏های عربستان سعودی بارها مدارس مناطق مختلف یمن را هدف قرار دادند که آخرین آن نیز روز دهم ژانویه 2017 بود که به مدرسه ای در منطقه «نهم» در صنعاء حمله و 8 دانش آموز یمنی را شهید و 15 دانش آموز را زخمی کردند. بر اساس گزارش سازمان‌های مدنی مستقل بعد از گذشت 600 روز از تجاوز عربستان سعودی به یمن بیش از 720 مدرسه و 120 موسسه دانشگاهی و آموزشی تخریب شده است که بیانگر این است که عربستان سعودی اهداف نظامی و غیرنظامی را با هم مورد هدف قرار می‏دهد.[10]

روزنامه گاردین انگلیس در شماره روز 16 سپتامبر 2016 در گزارشی بر اساس یافته‏های گروه تحقیق خود نوشت که از هر سه حمله عربستان سعودی یک حمله به مناطق غیرنظامی یمن شامل مدارس، بیمارستان‏ها، بازارها، مساجد و زیرساخت‏های اقتصادی انجام می‏شود. از مارس 2015 تا اوت 2016 بیش از 8600 حمله هوایی علیه یمن انجام شد که 3577 حمله به مناطق نظامی، 3158 حمله به مناطق غیرنظامی و 1882 حمله نیز به مناطقی انجام شد که مشخص نیست نظامی یا غیرنظامی است.[11] سازمان بهداشت جهانی نیز در فوریه 2017 طی گزارشی اعلام کرد که در اثر جنگ عربستان علیه یمن 274 مرکز درمانی این کشور از کار افتاده شده و در حال حاضر تنها  45 درصد از امکانات پزشکی این کشور قابل استفاده است. به گفته این نهاد در حالی که شمار آوارگان و مجروحین این کشور نسبت به سال 2012  به 5 برابر افزایش یافته، کمبود بودجه لازم در تاسیسات بهداشتی این کشور باعث تاخیر در پرداخت حقوق و دستمزد بیش از هزار و دویست کارمند این تاسیسات شده است. سازمان بهداشت جهانی یادآور شده است که به علت کمبود دارو و مواد غذایی، کارکنان پزشکی قادر به ارائه خدمات به همه بیماران نیستند.[12] بر اساس آماری که بانک جهانی اعلام کرد یمن تنها در سال 2015 بیش از 288 درصد از درصد تولید ناخالص داخلی خود را از دست داده است؛ به نحوی که تولید ناخالص داخلی این کشور از 43٫229 میلیارد دلار در سال  2014 به 37٫734 میلیارد دلار در سال 2015 کاهش یافته است.[13] همچنین صندوق بین‏الملل پول اعلام کرد که جنگ به زیرساخت‏های یمن بیش از 20 میلیارد دلار آسیب وارد کرده است.[14] در عین حال، ذخایر بانک مرکزی یمن که پیش از حمله عربستان سعودی 5٫22 میلیارد دلار بود در اثر این جنگ به 1٫5 میلیارد دلار کاهش یافته است.[155] این آمارهای تخریبی و اقتصادی در حالی از جنگ عربستان سعودی علیه یمن به دست آمده که یمن فقیرترین کشور عربی منطقه غرب آسیا است.

آمارها درباره شمار کشته‏ها و زخمی‏ها، آوارگان و بی‏خانمان‏ها و همچنین از بین رفتن زیرساخت‏ها و وضعیت وخیم انسانی در یمن گویای این است که آل سعود باید به خاطر ارتکاب جنایت نسل‏کشی و جنایت علیه بشریت در یمن محاکمه شود؛ موضوعی که با توجه به ساختار نظام بین‏الملل بعید به نظر می‏رسد.

 

4- وخیم‏ترین وضعیت انسانی

گزارش‏هایی که نهادهای بین‏المللی درباره جنگ عربستان علیه یمن منتشر کردند، گویای این است که یمن به لحاظ انسانی در بدترین وضعیت قرار گرفته است که این نیز مصداق دیگری از ارتکاب نسل‏کشی و جنایت علیه بشریت توسط عربستان سعودی در یمن است. مطابق گزارشی که صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف) در ژانویه 2017 منتشر کرد بعد از شکست مذاکرات کویت در اوت 2016 ، حملات علیه یمن شدت پیدا کرده است. مطابق این گزارش، در اثر جنگ عربستان سعودی علیه مردم یمن، بیش از 18٫8 میلیون نفر از مردم یمن معادل 70 درصد جمعیت این کشور به کمک‏های بشردوستانه نیاز دارند که شامل 9٫6 میلیون کودک یمنی است. مطابق این گزارش یونیسف، 3٫3 میلیون کودک و زنان باردار نیز در معرض سوء تغذیه شدید قرار دارند که وضعیت 460 هزار کودک زیر 5 سال یمنی نیز وخیم است.[16]قبل از آغاز جنگ در مارس 2015 در یمن 8٫44 میلیون یمنی به مراقبت بهداشتی مناسب دسترسی نداشتند اما پس از حمله عربستان این آمار 67 درصد رشد داشته است و به 14٫1 میلیون نفر رسید که تقریباً 8٫3 میلیون نفر آن کودک هستند. قبل از آغاز جنگ در مارس 2015 در یمن 13٫4 میلیون یمنی به آب سالم دسترسی نداشتند اما پس از حمله عربستان این آمار با 44 درصد رشد به 19٫3 میلیون نفر رسید که تقریباً 10٫2 میلیون نفر آن کودکان هستند.[17] سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد نیز در سپتامبر 2016 با انتشار گزارشی اعلام کرده بود که در یمن 14٫1 میلیون نفر معادل بیش از 50 درصد جمعیت این کشور با ناامنی غذایی مواجه هستند که 35 درصد از زمان آغاز جنگ عربستان علیه این کشور افزایش داشته است. با توجه به این وضعیت وخیم ، «جیمی مک گلدریک» ، هماهنگ کننده بشردوستانه سازمان ملل در امور یمن در اواخر سال گذشته میلادی از نزدیک شدن یمن مرحله قحطی خبر داد.[18] این شرایط مصداق  بارز «ریشه‏کن کردن، شامل تحمیل عمدی وضعیت خاصی از زندگی است از جمله محروم کردن از دسترسی به غذا و دارو که به منظور منهدم کردن بخشی از یک جمعیت برنامه‏ریزی می‏شود»، است که در ماده 7 اساسنامه دیوان کیفری بین‏المللی به عنوان یکی از مصادیق جنایت علیه بشریت مطرح شده است.

 

دست‏کم 7 میلیون یمنی در وضعیت اضطراری که بدترین مرحله ناامنی غذایی است و 7.1 میلیون نفر نیز در مرحله بحرانی ناامنی غذایی که یک مرحله پائین تر از وضعیت اضطراری است، زندگی می‏‏کنند. با توجه به این وضعیت وخیم ، «جیمی مک گلدریک» ، هماهنگ کننده بشردوستانه سازمان ملل در امور یمن در اواخر سال گذشته میلادی از نزدیک شدن یمن مرحله قحطی خبر داد.

 

نتیجه

اگرچه عربستان سعودی در آغاز حمله به یمن تلاش کرد با اجماع‏سازی و تشکیل ائتلاف، کشورهای دیگر را نیز در این حمله با خود همراه سازد،[19] اما، واقعیت‏های میدانی بحران یمن طی دو سال اخیر گویای این است که ائتلاف‏سازی آل سعود با شکست مواجه مواجه شده و  حکومت سعودی به تنهایی بخش اصلی جنگ علیه یمن را پیش می‏برد. آنچه در یمن طی دو سال جنگ عربستان علیه این کشور که فقیرترین کشور عربی منطقه غرب آسیا محسوب می‏شود، رخ داد از مصادیق آشکار و فاحش جنایت‏هایی نظیر نسل‏کشی و جنایت علیه بشریت است. آمارها درباره شمار کشته‏ها و زخمی‏ها، آوارگان و بی‏خانمان‏ها و همچنین از بین رفتن زیرساخت‏ها و وضعیت وخیم انسانی در یمن گویای این است که آل سعود باید به خاطر ارتکاب جنایت نسل‏کشی و جنایت علیه بشریت در یمن محاکمه شود؛ موضوعی که با توجه به ساختار نظام بین‏الملل بعید به نظر می‏رسد. نمونه آشکار این موضوع نیز این است که در حالی که بان کی مون، دبیر کل سابق سازمان ملل متحد اوایل ماه ژوئن 2016 در گزارشی دربارۀ ناقضان حقوق کودکان، ائتلاف تحت رهبری سعودی را مسئول 60 درصد از مرگ و میرهای کودکان در یمن در سال 2015 عنوان کرده و عربستان را در لیست سیاه ناقضان حقوق کودک قرار داده بود، با فشار قدرت‏های غربی و همچنین با تهدید متحدان منطقه‏ای آل سعود مبنی بر قطع کمک‏های مالی به سازمان ملل، بان کی مون مجبور شد نام عربستان را از این لیست سیاه حذف کند تا در معدود مواردی که واقعیت‏های سیاسی را بیان کرده بود نیز با شکست مواجه شود. عجیب‏تر نیز این است که قدرت‏های غربی نه‏تنها اقدامی در جهت محکومیت عربستان سعودی انجام نمی‏دهند بلکه با استناد به قطعنامه 2216 شورای امنیت سازمان ملل متحد خواستار عقب‏نشینی جنبش انصارالله از مناطق تحت کنترل هستند؛ موضوعی که با تحولات میدانی یمن مطابقت ندارد و آشکارا در دفاع از عبد ربه منصورهادی، رئیس جمهوری مستعفی یمن و همچنین دفاع از حملات عربستان سعودی انجام می‏شود. الگوی رفتاری انصارالله و ارتش یمن در مقابله با جنگ نامتقارن عربستان سعودی، مصداق بارز دفاع مشروع تصریح شده در ماده 51 منشور ملل متحد است.

***


منابع:

[1] . اندیشکده راهبردی تبیین، میزگرد تخصصی بررسی تحولات اخیر یمن، منتشر شده در تاریخ 29 فروردین 1394، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/11507

[2] . Al Jazeera, UN: At least 10,000 killed in Yemen conflict, (31 August 2016), http://www.aljazeera.com/news/2016/08/10000-killed-yemen-conflict-160830173324902.html

[3] . Legal Center for Rights and Development, the outcome of 700 Days,  February 2017, in; http://lcrdye.org/Eng/Default.aspx

[4] . Displace

[5] . Refuge

[6] . Save the Children, Yemen’s Children suffering in Silence, (24 March 2016), in; https://www.savethechildren.net/article/ending-yemen%E2%80%99s-conflict-now-matter-life-and-death-millions-children

[7] . Unicef, Yemen: Childhood under Threat, (August 2015), in; http://www.unicef.org/media/files/CHILD_ALERT_YEMEN-UNICEF_AUG_2015_ENG_FINAL.pdf

[8] . Unicef, Yemen, in; https://www.unicef.org/appeals/yemen.html

 [9] . تاموشات کریستیان، حقوق بشر، ترجمه حسین شریفی طرازکوهی، تهران، انتشارات میزان، 1391، صص448-447

[10] . خبرگزاری تسنیم، شهادت دانش‏آموزان یمنی در حمله جنگنده‏های سعودی به یک مدرسه، منتشر شده در تاریخ 22 دی 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/10/22/1293457

 [11]. MacAskill Ewen and Torpey Paul, one in Three Saudi air raids on Yemen hit Civilian Sites: Data shows, The Guardian, 16 September 2016, in; https://www.theguardian.com/world/2016/sep/16/third-of-saudi-airstrikes-on-yemen-have-hit-civilian-sites-data-shows

 [12] . خبرگزاری پارس تودی، یمن در سال 1395، منشتر شده در تاریخ 10 اسفند 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://news.ws.irib.ir/contents/1431544

 [13] . http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=YE

 [14] . خبرگزاری جمهوری اسلامی-ایرنا، ارزیابی صندوق بین‏المللی پول از هزینه بالای درگیری‏های خاورمیانه، منتشر شده در تاریخ 26 شهریور 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.irna.ir/fa/News/82232441/

 [15] . http://www.theodora.com/wfbcurrent/yemen/yemen_economy.html

[16] . Unicef, Yemen, in; https://www.unicef.org/appeals/yemen.html

[17] . Save the Children, Yemen’s Children suffering in Silence, (24 March 2016), p.2, in; https://www.savethechildren.net/article/ending-yemen%E2%80%99s-conflict-now-matter-life-and-death-millions-children

 [18] . خبرگزاری پارس تودی، پیشین.

[19] . پارسایی سیدمهدی، پیامدهای شکست عربستان در یمن، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشر شده در تاریخ 21 اردیبهت 1394، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/11410


منبع: اندیشکده راهبردی تبیین


انتهای پیام
تعداد نظرات : 0 نظر

ارسال نظر

0/700
Change the CAPTCHA code
قوانین ارسال نظر