نگاه کن به آنچه می‌خوری!
صدای شیعه: با دقت در آیات و روایات، در می‌یابیم که انسان موجودی دارای دو بعد است؛ یکی روح و دیگری جسم که هر دوی اینها نیاز به تغذیه دارند. در این نوشتار برآنیم تا با رجوع به ثقلین توجه خود را متمرکز کنیم در اصل تغذیه، اما مهم‌تر از آن این است که ما این مواد را از کجا و چه راهی تهیه می‌کنیم؟ موادی را که با آن جسم خود را تغذیه می‌کنیم. علمی را که با آن عقیده و فکر خود را رشد می‌دهیم.
در اعتقاد ما شیعیان، قرآن معجزه‌ای جاوید است و تا آخرین دوران زندگی انسان‌ها اثرگذار خواهد بود. در صورتی که بعضی افراد اینچنین معتقد نبوده و با نگاهی سطحی به آیات قرآن نظر می‌کنند. خداوند در سوره مبارکه عبس آیه24 می‌فرماید: «فلینظر الانسان إلی طعامه»: پس آدمى به طعام خود بنگرد.
در همین ابتدای کلام، ممکن است با سؤالاتی از این قبیل مواجه شویم که خداوند از بیان این آیه چه منظوری دارد؟ چه دلیلی دارد که من به غذای خودم نگاه کنم؟ آیا نیازی بود که در این مورد آیه نازل شود؟ از طرفی مثلاً اگر کسی نابینا باشد، مخاطب این آیه نخواهد بود؟ و از این قبیل سؤالات که به خاطر نگاه سطحی به آیات، برای افراد به وجود می‌آید.
ماجرای شیخ انصاری
روزی شیخ انصاری (ره) به یکی از دوستانش مختصر پولی داد تا نان بخرد. وقتی برگشت شیخ دید حلوا هم گرفته و روی نان گذاشته است. به او گفت: پول حلوا را از کجا آوردی؟ گفت: به عنوان قرض گرفتم. شیخ فقط آن قسمت از نان را که حلوایی نبود خورد و گفت: من یقین ندارم برای ادای قرض زنده باشم. روزی همان طلبه پس از سال‌ها به نجف آمد و خدمت شیخ رسید و عرض کرد: چه عملی انجام دادید که به این مقام رسیدید و خداوند شما را موفق نمود که اکنون در رأس حوزه علمیه قرار گرفته‌اید؟ شیخ گفت: چون من جرئت نکردم حتی نان زیر حلوا را بخورم، ولی تو با کمال جرئت نان و حلوا را تناول نمودی. شکم انسان همچون تنور است و غذای انسان همچون هیزم‌های داخل تنور. حال اگر هیزم تر و نمناک داخل تنور بریزیم چه اتفاقی می‌افتد؟ تنور و اطراف آن پر می‌شود از دود و کسی که آنجا حضور دارد دیگر نمی‌تواند شعله‌های آتش و نور را ببیند و دودش به چشم خودش خواهد رفت.
وقتی شکم انسان پر شد از حرام، دیگر نمی‌تواند نور وجود امام را ببیند. به عنوان مثال در جریان کربلا امام هر مقدار، خودش را معرفی می‌کند اثری ندارد. بدن انسان نیاز به مواد غذایی دارد ولی هر انسان مؤمن و خداشناسی دقت دارد که نباید با هر غذایی نیازش را برطرف کند. گاهی انسان مال حلال و درآمد حلالی به دست می‌آورد ولی با پرداخت نکردن خمس، باز هم مصداق کسانی خواهد شد که مال حرام می‌خورند.
تأکید ویژه اسلام بر استفاده از حلال
در روایتی که امام صادق (ع) از پیغمبر اکرم (ص) بیان فرمودند اینچنین آمده است. «عبادت 70 جزء دارد و بهترین و بافضیلت‌ترین آن طلب حلال است.»
از کتاب شریف غررالحکم حدیث زیبایی را از امیرالمومنین (ع) در این باره می‌خوانیم که فرمودند: «چهار چیز است که اگر به کسی داده شود، پس خیر دنیا و آخرت را به او داده‌اند: راستی در سخن، اَدای امانت، پاکی و عفت شکم و خوش اخلاقی.»
بر اساس این حدیث شریف در می‌یابیم که عفت و پاکی شکم، خیر بزرگی است که نصیب انسان می‌شود و پاک بودن شکم، در کسب و تغذیه حلال قرار دارد. کمی تأمل کافی است تا بفهمیم کسانی که در برابر فرزند رسول الله صف کشیدند و کمر به قتل ایشان بستند، آیا از«عفت بطن» بهره‌مند بودند؟
هر انسان عاقل و مسئولیت‌پذیری، با اندک دقتی در اینگونه روایات و آیات کریمه درمی‌یابد که نه تنها باید خودش کسب و روزی حلال داشته باشد و از حلال تغذیه کند، بلکه اگر نان آور دیگران است و امر تغذیه دیگران را برعهده دارد نیز باید به امر حلال خواری توجه کاملی داشته باشد. خداوند در قرآن می‌فرماید: «قوا انفسکم و اهلیکم نارا»: خودتان را و اهل بیتتان را ازآتش حفظ کنید.
در همین زمینه روایت زیبایی را از رسول گرامی اسلام بیان می‌کنیم که فرمودند: «حق پسر بر پدر آن است که نوشتن، شنا کردن و تیر انداختن به او بیاموزد و جز غذاى پاک و طیب به او نخوراند و همین که بالغ شد به او زن بدهد.»
ذکر نمونه‌هایی از مال حرام در قرآن و روایات
خداوند در جای جای قرآن اشارات صریحی به مصادیق مال حرام کرده است و انسان‌ها را از حرام خواری و کسب حرام نهی شدید کرده و عواقب خطرناک آن را نیز هشدار داده است. ربا: ربا در شریعت اسلام به معناى زیاده گرفتن در وام یا بیع است. مورد ربا یا پول است یا جنس. گاهى پول را قرض مىدهد و بیش از آنچه داده باز پس مىگیرد که این رباى در وام است و گاهى جنسى را مىدهد و مقدار بیشترى از همان جنس را تحویل مى گیرد که این نیز در مواردى ربا مى شود. خداوند در قرآن صراحتاً ربا را حرام اعلام کرده است: «آنان که ربا مىخورند در قیامت چون کسانى از قبر برمىخیزند که به افسون شیطان دیوانه شده باشند و این به کیفر آن است که گفتند ربا نیز چون معامله است. در حالى که خدا معامله را حلال و ربا را حرام کرده است. هر کس که موعظه خدا به او رسید و از ربا‌خوارى باز ایستاد، خدا از گناهان پیشین او درگذرد و کارش به خدا واگذار مى شود و آنان که بدان کار بازگردند، اهل جهنمند و جاودانه در آن خواهند بود.»
با اندک دقتی در این آیه، حرمت مالی که از طریق ربا به دست می‌آید برای هر کسی روشن خواهد بود. از طرفی می‌بینیم که خداوند آثار رباخواری را اینچنین بیان داشته است: آنان که ربا مىخورند، در قیامت چون کسانى از قبر برمىخیزند که به افسون شیطان دیوانه شده باشند و نهایتا کسانی که از این عمل زشت توبه نکنند و به آغوش رحمت خداوند بازنگردند اهل جهنم خواهند بود و جاودانه در آن خواهند ماند.
مال یتیم: خداوند در قرآن آنچنان واضح درباره خوردن مال یتیم و عواقب خطرناک آن سخن گفته است که دیگر جای هیچ پرسشی باقی نمی‌ماند: «همانا آنان که اموال یتیمان را به ستم مىخورند، در حقیقت، آتشى را در شکم خود فرو مىبرند و به زودى در آتشى افروخته وارد خواهند شد.»
قمار: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون: اى کسانى که ایمان آوردهاید! همانا شراب، قمار، بتها و تیرهاى قرعه، پلید و از کارهاى شیطان است، پس از آنها بپرهیزید تا رستگار شوید. الْمَیْسِر از یسر، به معناى آسانى است. چون در قمار، افراد بدون زحمت، پول به دست مىآورند، به آن مَیسر گویند.
قمار در اسلام حرام است. درآمدی هم که از این راه به دست آید نیز حرام و نامشروع خواهد بود. همانطور که در آیه آمده، خداوند قمار را از عمل شیطان شمرده و از آن نهی فرموده است. همچنین می‌بینیم که قمار با ایمان و رستگاری انسان سازگاری ندارد، چراکه خداوند خطاب به افراد با ایمان فرموده است: قمار از عمل شیطان است و با دوری کردن از آن رستگاری حاصل خواهد شد.
شراب: إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ: «همانا شیطان مى‌خواهد به وسیله شراب و قمار، میان شما دشمنى و کینه بیفکند و شما را از یاد خدا و نماز باز دارد. پس (با این همه مفاسد) آیا دست بر مى‌دارید؟» - این آیه از قرآن، به صراحت تمام بیان می‌کند که دعوت به شراب خواری و قمار، از خواسته‌ها و اراده‌های شیطان است.
خداوند به ما خطاب کرده و می‌فرماید که شیطان با دعوت کردن شما به این اعمال ناشایست، علاوه بر اینکه می‌خواهد بینتان دشمنی و کینه بیفکند، بلکه هدف اصلی او از این دعوت، باز داشتن شما از یاد خدا و نماز است.
غذای روحمان را چگونه تهیه کنیم؟
و اما غذای روح. . . . همانطوری که جسم انسان نیاز به غذا دارد، روح آدمی هم نیاز به غذا دارد. «زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ، قَالَ قُلْتُ مَا طَعَامُهُ ؟ قَالَ عِلْمُهُ الَّذِی یَأْخُذُهُ عَمَّنْ یَأْخُذُهُ» زیر الشحام می‌گوید از امام درباره این سخن خدا سؤال کردم که منظور از طعام چیست؟ امام فرمودند: علمی که دریافت می‌کنید، از چه کسی می‌گیرید؟
هر انسانی باید دقت کند که چه غذایی به روحش می‌دهد؟ چه کتابی را مطالعه می‌کند؟ سخن چه کسی را گوش می‌دهد و از چه کسی پیروی می‌کند؟ با دقت در این حدیث شریف در می‌یابیم که اگر در مباحث اعتقادی دقت لازم را نداشته باشیم، انحرافمان قطعی خواهد بود. مَنْ أَخَذَ دِینَهُ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ- صَلَوَات اللَّهِ عَلَیْه وَ آلِهِ- زَالَتِ الْجِبَالُ قَبْلَ أَنْ یَزُولَ، وَ مَنْ أَخَذَ دِینَهُ مِنْ أَفْوَاهِ الرِّجَالِ، رَدَّتْهُ الرِّجَال:
کسی که دینش را از قرآن و سنت پیغمبر اخذ کند، از کوه‌ها استوارتر است. کوه از بین می‌رود ولی اعتقاد و دین او نه و کسی که دینش را از دهان مردم اخذ کند، همان مردم او را از دینش بازگردانند.
اشرف الموضوعات الاعتقادات: شریف‌ترین و با ارزش‌ترین موضوعات، اعتقادات هر انسانی است. هیچ دقت کرده‌ایم که اعتقادات خود را از چه کسی می‌گیریم؟ چه مقدار حساس هستیم که تفکرات و عقیده خودمان را از انحراف حفظ کنیم؟
چقدر زیباست وقتی امیرالمومنین (ع) به کمیل وصیت می‌کنند و می‌فرمایند: «یَا کُمَیْلُ لَا تَأْخُذْ إِلَّا عَنَّا تَکُنْ مِنَّا: علم و عقیده خود را اخذ نکن مگر از ما اهل بیت، تا از ما باشی.» اگر اینچنین به وصیت حضرتش، جامه عمل پوشاندیم، همانند سلمان از اهل بیت خواهیم شد. خداوند متعال در قرآن انسان‌ها را در مواقعی که علم ندارند، امر می‌کند به سؤال کردن از اهل ذکر «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» با دقت در این آیه متوجه خواهیم شد که برای تغذیه روحی و اخذ علم و اعتقاد باید به متخصص رجوع کنیم تا دچار گمراهی و ضلالت نشویم.
امام باقر (ع) درباره این آیه که خداوند امر کرده است به سؤال کردن از اهل ذکر فرمودند: رسول خدا و اهل بیت ایشان، اهل ذکر هستند و آنها ائمه هستند. چقدر روایت از اهل بیت علیهم السلام در همین زمینه وارد شده است که فرمودند: «هرگاه علم صحیح و درست را خواستید، آن را از ما بخواهید و از ما دریافت کنید».
منکر آن نیستیم که باید مطالب این افراد هم مورد مطالعه و بررسی قرار بگیرد و آنچه خوب است و برخلاف مذهب و دستورات اسلامی نیست را برداشت کنیم. اما مگر می‌شود بدون محکم کردن پایه و زیر‌بنای عقیده و فکر خود، به مطالعه این کتاب‌ها پرداخت؟ مطالعه این کتاب‌ها بدون داشتن یک پایه و زیر بنای صحیح و محکم عقیدتی، نتیجه‌ای جز انحراف فکری نخواهد داشت.
چه زیباست فرمایش امام صادق(ع) که می‌فرمایند: «به شرق و غرب هم که بروید، علم صحیح و درستی را نخواهید یافت مگر آنچه از نزد ما اهل بیت خارج شود.»
حرف آخر را قرآن می‌زند
قرآن معجزه‌ای جاوید است و برای رسیدن به سعادت و کمال باید تمام تلاش خود را برای عمل کردن به آن به کار گیریم. باید در تک تک آیات آن تدبر و دقت لازم را داشته باشیم و از نگاه سطحی خودداری کنیم. آیه 24 سوره عبس نمونه‌ای است برای جلب کردن توجه انسان به امر مهمی همچون تغذیه روح و جسم. این آیه به ما می‌فهماند که برای سالم زیستن و به کمال رسیدن، باید بحث حلال و حرام را در امر تغذیه جدی بگیریم. در این صورت است که سعادت دنیا و آخرت که همان رضای خداوند است را به دست خواهیم آورد. شکم عفیف و روان لطیف تنها در تغذیه جسم و روح با خوراک نظیف و سالم و حلال به دست می‌آید.
منبع:جوان
انتهای پیام