چرا آیت‌الله کاشانی تجدید رابطه با انگلستان را «عزای ملی» می‌دانست؟
28 مرداد سال 32 عوامل رژیم پهلوی با کمک سازمان سیای آمریکا توانستند دولت قانونی محمد مصدق را برکنار و محمدرضاشاه که از کشور به ایتالیا گریخته بود را به ایران برگردانند.
با پیروزی کودتاگران در مردادماه، پرونده چندسال مبارزه و جهاد برای ملی شدن نفت ایران پایان تلخی پیدا کرد. برخی اعضای دولت مصدق به زندان محکوم شدند و آیت‌الله کاشانی و مسلمانان مبارز مجبور به خانه نشینی شدند.
یکی از برکات نهضت ملی شدن صنعت نفت، قطع رابطه با انگلستان بود. امتیاز نفت کشور آن زمان در اختیار دولت انگلیس بود اما با تصویب ملی شدن نفت در مجلس شورای ملی در سال 1329، مذاکرات هیئت‌های مختلف با موانعی که دولت انگلیس ایجاد می‌کرد همواره با شکست روبه‌رو می‌شد تا اینکه دولت مصدق اقدام به قطع رابطه کرد.
با وقوع کودتای 28 مرداد و روی کار‌آمدن فضل‌الله زاهدی، وی به عادی‌سازی روابط تن می‌دهد و اعلامیه مشترکی از طرف دولت دو کشور صادر می‌شود "دولتین ایران و انگلیس تصمیم گرفته‌اند روابط سیاسی را برقرار سازند و هریک به‌زودی سفیرکبیر به کشور دیگری اعزام دارند. سپس در نزدیک‌ترین موقعی که مورد موافقت طرفین باشد در باب حل اختلافات مربوط به نفت که اخیراً موجب تیرگی روابط بین آنها شده شروع به مذاکره نمایند..."
آن زمان به‌دلیل جو خفقان و دستگیری اعضای دولت مصدق و شهادت فدائیان اسلام، کمتر کسی جرات ابراز عقیده پیدا می‌کرد. با این‌حال آیت‌الله کاشانی و برخی اعضای اقلیت مجلس هفدهم اعلام کردند که دولت هر تصمیمی می‌گیرد نباید از حدود قانون 9 ماده‌ای ملی شدن نفت تجاوز نکند.
مذاکرات نفتی از 22 فروردین 1333 با سرپرستی وزیر اقتصاد و دارایی علی امینی آغاز شد که منجر به قرارداد کنسرسیوم یا قرارداد «امینی - پیج» گردید. بر اساس قرارداد جدید دولت ایران تضمین می‌کرد که تا 25 سال نفت تولیدی را به شرکت‌های عضو کنسرسیوم (آمریکایی، انگلیسی، هلندی و فرانسوی) بفروشد.
آیت‌الله کاشانی در یک جلسه مطبوعاتی در 20 آذر سال 32 درباره تجدید رابطه با انگلستان می‌گوید "ملت شریف ایران هرگز تن به این ذلت نخواهد داد. هر روزی که دولت اعلام تجدید رابطه بدهد، روز «عزای ملی» است." مخالفت صریح کاشانی با انگلستان و آمریکا در برهه‌ای که بسیاری از اعضای جبهه ملی سکوت اختیار کرده بودند نمایانگر خط اصیل اسلامی است که این روحانی مبارز داشت.
متن زیر مشروح مصاحبه آیت‌الله کاشانی در 20 آذر 32 علیه برقراری مجدد رابطه با انگلستان است که در کتاب "روحانیت و نهضت ملی شدن نفت" منتشر شده است.
سوال: نظر حضرت عالی درباره تجدید رابطه با انگلستان چیست؟
آیت‌الله کاشانی: مکرر نظر خود را اظهار کرده‌ام، در اعلامیه‌ای که 20 روز قبل داده‌ام باز گفتم. علاوه بر اینکه روابط روی علل و موجبات قطع شده و آن علل و موجبات هنوز موجود است و تا آن علل موجود باشد تجدید رابطه غلط است، برای اینکه انگلستان برخلاف حق و حقیقت و قانون دنیا که ما را مختار کرده نفت را ملی کنیم، ما را محاصره اقتصادی کرده و غالبا سفارت انگلستان در ایران دسایس تخریب نهضت را فراهم می‌کرد.
به این جهت قنسول‌هایشان(کنسولگری‌ها) که سمت جاسوس داشتند اخراج و سفارتشان که تخریب این نهضت حیاتی ملت را می‌نمود از این جهت بسته و قطع روابط شد.
حال آمریکایی‌ها به دولت فشار آوردند که اگر تجدید رابطه نشود این مبلغ جزئی را نخواهند داد پس باید تجدید رابطه کنید تا این مبلغ داده شود... می‌خواهند دوباره انگلیسی‌ها را مسلط بر عرض و ناموس مملکت کنند. البته بیشتر موجبات انحلال نهضت و کامیابی خود را فراهم می‌کنند و آنچه را که دولت فعلا موجب تجدید رابطه می‌داند به نظر من ارزش ندارد.
چون بعد از مسلط شدن انگلیسی‌ها به تجدید روابط اگر آمریکایی‌ها گفتند هر پیشنهادی انگیس به ایران داد باید شما قبول کنید و الا این 4 غاز را به شما نخواهیم داد و آن وقت باید درباره نفت بعد از سه سال جان کندن و زحمت و مذلت این ملت و سختی و بدبختی که تحمل کرده از بین برود و انگلیسی‌ها باز مثل سابق مالک‌الرقاب این مملکت بشوند و اما من که از 24 سالگی تا به حال همیشه در مقابل انگلیسی‌ها چه در بین النهرین و چه در ایران فداکاری کرده‌ام زیربار نمی‌روم و ملت شریف این هرگز تن به این ذلت نخواهد داد...
روزی که دولت اعلام تجدید رابطه بدهد روز عزای ملی است و باید مردم نوار سیاه به سینه خود نصب کنند و به علاوه هر مغازه با خط درشت به مغازه خود بنویسند و اظهار تنفر از انگلیسیی‌ها و مساعدین آنها چه خارجی و چه عمال داخلی بنمایند.
** تا آخرین قطره خون در مقابل انگلیسی‌ها ایستادگی می‌کنیم
حیف که رادیو در اختیار من نیست که از افکار عمومی و احساس پاک این ملت نجیب استفاده کنم و علی ای‌حال ما تا آخرین قطره خون خود در مقابل انگلیسی‌ها و عمال آنها ایستادگی می‌کنیم.
مطلب اساسی دیگر آن است که یا مجلس که نماینده ملت است رأی به تجدید روابط بدهد یا ملت راضی باشد درحالی که عموم مردم غیر از معدودی عمال انگلیسی ها از تجدید رابطه متنفر است. و علی هذا این تجدید رابطه قانونی نیست و با مخالفت شدید ملت روبرو شده و پشیزی ارزش ندارد.
انتهای پیام