(
امتیاز از
)
ماجراي کشف حجاب چه بود ; عکس
صدای شیعه : درحالي که نخستين نشانه‌هاي کشف حجاب را مي‌توان در دربار ناصرالدين شاه قاجار و سپس در محافل روشنفکري مشاهده نمود، رسميت يافتن آن به دوره ديکتاتوري رضا شاه پهلوي باز مي‌گردد. رضاخان که پيش از رسيدن به مقام پادشاهي خود را فردي ديندار و پايبند به اصول مذهب نشان داده بود، پس از به قدرت رسيدن به تدريج ماهيت اصلي خود را نمايان ساخت. او که به نام تجددگرايي، تضعيف ارزش‌هاي ديني را سر لوحه برنامه‌هاي نوسازي فرهنگي خود قرار داده بود، طي اقداماتي مخالفت عملي خود را با اسلام و فرهنگ و سنن اسلامي جامعه آغاز کرد.
(مدني، ج.1، 1361: 117-119) از جمله اين اقدامات مي‌توان به حضور روز افزون ميسيون‌هاي مذهبي، تاسيس مدارس جديد، بازگشت اشراف زادگان تحصيل کرده از فرنگ، تاسيس کانون‌ها و انجمن‌هاي روشنفکري، تغيير نظام آموزشي، اجباري کردن استفاده از کلاه شاپو، صدورقانون متحد الشکل نمودن البسه، کشف حجاب بانوان، ترويج بي قيدي در ميان زنان، جلوگيري از حضور زنان باحجاب در پارک ها، سينماها، تاترها، هتل‌ها و ساير مراکز عمومي و… اشاره نمود.
در مرحله نخست سياست نوسازي فرهنگي رضاخان در سال 1307 اتباع ذکور ايراني موظف شدند لباس‌هاي متحد الشکل با کلاه خاص شبيه فرانسويان (کلاه پهلوي) بپوشند. بااجباري کردن اين قانون به تدريج تعداد کت وشلوار پوش‌ها زياد شد. درسال 1313رضاخان سفري به ترکيه داشت و در آنجا به شدت تحت تاثير اقدامات کمال پاشا (آتاتورک) قرار گرفت و رمز ترقي و پيشرفت کشور را در تغيير کلاه پهلوي به کلاه شاپو و رفع حجاب از زنان ديد(کشف حجاب در ايران، 1379 :17)
با آغاز سال 1314 تبليغات حکومتي در مورد کشف حجاب به اوج خود رسيد. علي اصغر حکمت- وزير معارف - در فروردين 1314/1935 در مدرسه شاپور شيراز جلسه‌اي تشکيل داد و از اصناف مختلف دعوت کرد. در اين مراسم عده‌اي دختر جوان بدون حجاب به اجراي برنامه پرداختند.(بصيرت منش: 1378، 190) همچنين در 17 دي ماه 1314/1936 رضاشاه، همسر و دو دخترش بدون حجاب در مراسم فارغ‌التحصيلي دانشسراي تهران شرکت کردند. شاه در اين مراسم که خطاب به فارغ التحصيلان گفت: «بي نهايت مسرورم که مي‌بينم خانم‌ها در نتيجه دانائي و معرفت به وضيعيت خود آشنا شده و پي به حقوق ومزاياي خود برده‌اند. ما نبايد از نظر دور بداريم که در سابق نصف جمعيت کشور ما به حساب نمي‌آمد و نصف قواي عامله مماکت عاطل بود....شما خانم‌ها اين روز را يک روز بزرگ بدانيد و از فرصت هائي که داريد براي ترقي کشور استفاده نمائيد.» (مکي،ج.6 1362: 259-258) با اين اقدام از سوي رضا شاه پروژه کشف رسما کليد خورد.
همزمان با اجراي جشن‌ها و برنامه‌هاي طراحي شده ازسوي دولت براي ترويج کشف حجاب، يک سلسله مقالات به نظم و نثر در جرايد منتشر و در آنها از نقاب و حجاب زنان انتقاد به عمل آمد. پليس نيز مامور شد با خشونت تمام به مبارزه با حجاب اسلامي ـ به هر شکل ـ بپردازد. (مدني،ج.1، 1361: 120)
با وجود تمام تبليغات و اقدامات، مردم ايران در مقابل تغيير پوشش مقاومت مي‌ورزيدند. برنامه کشف رضا خان همچنين با مخالفت‌هاي گسترده‌اي از سوي علما مواجه شد. در شيراز آيت ا... فال اسيري (بصيرت منش، 1378 :419 -418 ) و در تبريز آيت ا... انگجي و آيت ا... آقا ميرزا صادق آقا به اعتراض شديد پرداختند. (بصيرت منش، 1378: 404) فالي دستگير وزنداني و علماي تبريز توقيف، زنداني و يا تبعيد شدند.در ديگر نقاط ايران نيز به همين ترتيب حرکت‌هايي در اعتراض به رضا شاه صورت گرفت. اين سلسله مبارازات نهايتا با وقوع قيام گوهر شاد و به خاک و خون کشيده شدن مردمامي که در براي دفاع از باورهاي اصيل خود در پناه حرم امن امام رضا(ع) در مشهد تجمع کرده بودند، به اوج خود رسيد.
اگر مي‌خواهيد از کشف حجاب و سياست رضاشاه در بي حجاب کردن زنان ايراني بدانيد به منابع زير مراجعه نماييد:
1- تغيير لباس و کشف حجاب به روايت اسناد، تهران، مرکز بررسي اسناد تاريخي وزارت اطلاعات، 1378. اين کتاب در دو قسمت مقدمه در نود و چهار صفحه و اسناد در ششصد و هجده صفحه به همراه تصاويري از جريان کشف حجاب در پايان انتشار يافته است. در اين کتاب دويست و هشت سند تاريخي ارزشمند، از روزگار پهلوي اول بازنويسي و به همراه نمونه‌اي از اصل اسناد ارايه گرديده است.
2- واقعه کشف حجاب، اسناد منتشرنشده از واقعه کشف حجاب در عصر رضاخان، به کوشش سازمان مدارک فرهنگي انقلاب اسلامي و مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگي، تهران، 1371. اين کتاب هم شامل دويست و بيست و شش سند تاريخي به همراه متن اصلي از جريان کشف حجاب در دوره‌ي رضاشاه است.
3- خشونت و فرهنگ (اسناد محرمانه کشف حجاب (1322- 1313)، مديريت پژوهش و آموزش، تهران، سازمان اسناد ملي ايران، 1371. در اين کتاب اسناد روند اجرايي کشف حجاب عمدتاً اسناد وزارت کشور (شامل پانصد و هفتاد و يک سند) از شهرهاي مختلف انتخاب و بازنويسي گرديده است. در پايان کتاب شش قطعه عکس مربوط به موضوع کتاب نيز مندرج است.
4- حکايت کشف حجاب (جلد 2 و 1)، تهران، مؤسسه فرهنگي قدر ولايت، 1381. مؤسسه قدر ولايت در اين کتاب دو جلدي اسناد و خاطراتي از جريان کشف حجاب که در آثار قبلي انتشار يافته را گردآوري و با مصاحبه‌هاي جديد به صورت موضوعي تدوين و منتشر نموده است.
5- کشف حجاب، زمينه‌ها، پيامدها و واکنش‌ها، مهدي صلاح، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌هاي سياسي، 1384. کتاب فوق جديدترين پژوهش پيرامون کشف حجاب در ايران است که محقق با بهره‌گيري از منابع تجددگرايي و کشف حجاب در دوره‌ي رضاشاه، زمينه‌ها و مقدمات اعلام کشف حجاب و چگونگي اجراي آن، سير کشف حجاب در نواحي مختلف ايران، واکنش‌هاي اجتماعي در برابر کشف حجاب، و سرانجام پيامدهاي کشف حجاب را بررسي نموده است. در کتاب تصاوير از اسناد و عکس‌هاي منتشرشده در مطبوعات دوره‌ي پهلوي اول هم درج شده است.
6- کشف حجاب، فاطمه حيدريان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامي، 1379. اين کتاب که مجلد هفتم از مجموعه دانستني‌هاي انقلاب اسلامي براي جوانان به حساب مي‌آيد، روايت ساده و رواني را براي مخاطب از جريان کشف حجاب ارايه داده است.
7- سياست و لباس (گزيده اسناد متحدالشکل شدن البسه 1307- 1318)، به کوشش سيد محمدحسين منظورالاجداد، تهران، سازمان اسناد ملي ايران، 1380. دکتر سيد محمدحسين منظورالاجداد از اساتيد بنام سندشناسي در کتاب فوق بيش از سيصد سند تاريخي را که بخش مهمي از آن به تغيير لباس زنان و کشف حجاب و لباس روحانيت مربوط مي‌شود، گردآوري و بازنويسي نموده‌اند. مؤلف محترم تصريح نموده است اين تعداد حجم اندکي از اسناد اين موضوع است که به علت عدم فهرست‌نويسي اسناد شهرستان‌ها به اين ميزان بسنده شده است.
8- رسايل حجابيه (شصت سال تلاش علمي در برابر بدعت کشف حجاب)، دفتر اول و دفتر دوم، رسول جعفريان، قم، انتشارات دليل ما، 1380. استاد جعفريان از تلاشگران عرصه پژوهش تاريخ و فرهنگ اسلامي کشورمان که خداوند توفيقاتشان را روزافزون کند در کتاب ارزشمند فوق پس از ذکر مقدمه‌اي مبسوط بيش از سي رساله حجابيه‌اي که توسط علما و فقهاي شيعه در ايران نگاشته شد، گردآوري و منتشر نموده‌اند. برخي از اين رسايل خود شامل چند رساله هستند. از موارد جالب توجه در اين کتاب تهيه و درج کتاب‌شناسي حجاب است که از ضروريات اهل تحقيق به شمار مي‌رود. استاد جعفريان گزارشي از اين دو جلد کتاب مفصل (1450 صفحه) را با نام داستان حجاب در ايران پيش از انقلاب در دويست و نود صفحه در سال 1383 در مرکز اسناد انقلاب اسلامي انتشار داده‌اند.
9- کشف حجاب، نشست تخصصي، با حضور مهستي ابوذرجمهري، حوريه سعيدي، مهدي صلاح، عبدالمجيد معاديخواه، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌هاي سياسي، 1384. مؤسسه پژوهش‌هاي سياسي در سلسله نشست‌هاي تخصصي که برگزاز نمود در نشست چهارم با حضور صاحب‌نظران و پژوهشگران به بررسي کشف حجاب پرداخت که مجموعه سخنراني اين نشست تخصصي در کتاب فوق ارايه شده است.
منبع: سايت کتابخانه تخصصي تاريخ اسلام و ايران
انتهای پیام