نگاهي به فضيلت و اعمال اختصاصي ماه شعبان

فضيلت ماه شعبان
ماه شعبان براى انسان به سوى خدا يکى از ماههاى سال است و براى آن جايگاه بزرگ و پر فضيلتى در احاديث و روايات اسلامى از سوى پيشوايان دينى گزارش شده است.

زيرا اولاً شخصيت هاى بزرگ و ارزشمند که از ستارگان آسمان ولايت و امامت به شمار مى آيند در ماه شعبان ديده به جهان گشوده اند مانند ولادت با سعادت حضرت اباعبداللّه الحسين (ع) که در روز سوم ماه شعبان اتفاق افتاده و نيز در روز چهارم اين ماه ولادت با سعادت حضرت ابوالفضل (ع) رخ داده، در روز پنجم آن ولادت حضرت سجاد(ع) مى باشد همچنين در پانزده شعبان ولادت پر برکت قطب عالم امکان حضرت ولى اللّه الأعظم مهدى موعود اتفاق افتاده است که خداوند به وسيله او به هر مظلومى از اولياء و انبياء و اصفياء خويش از زمانى که پدر ما آدم (ع) به زمين آمده، وعده نصرت فرموده و وعده داده که زمين را پس از آنکه از ظلم و ستم و بى عدالتى پر شده، از عدل و داد پر کند.ثانياً علاوه بر موارد ذکر شده طبق برخى روايات نيمه اين ماه شب قدر به شمار آمده که پيشوايان دينى به احياء و شب زنده دارى آن سفارش و تأکيد کرده اند. ثالثاً ماه شعبان ماه بسيار شريفى بوده و منسوب به پيامبر اکرم (ص) است.

* فضيلت ماه شعبان از نگاه احاديث و روايات
رسول خدا (ص) فرمودند: رجب شهر اللّه و شعبان شهرى و رمضان شهر امّتى1 رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان ماه امت من است. همچنين فرمودند: شعبان شهرى رحم اللّه من أعاننى على شهرى2 شعبان ماه من است خدا بيامرزد کسى که مرا به ماه من اعانت کند. و نيز در حديثى ديگر پيامبر مى فرمايد: ماه شعبان ماهى است که اعمال انسانها بالا مى رود در حاليکه مردم از آن غفلت مى کنند.3 همينطور از امام علي (ع) گزارش شده که فرمودند: ماه شعبان ماه رسول خدا (ص) است.4

* روزه دارى در ماه شعبان
رسول خدا(ص) مى فرمايند: شعبان ماه من است هر کس يک روز از اين ماه را روزه بدارد بهشت بر او واجب مى شود، و در برخى احاديث از شعبان به سيد و سرور ماهها تعبير شده است.5

در روايتى از حضرت صادق(ع) گزارش شده که هنگامى ماه شعبان فرا مى رسيد، پدرم امام سجاد(ع) اصحاب و ياران خود را جمع مى کرد و چنين مى فرمود:اى اصحاب من، مى دانيد اين چه ماهى است؟ اين ماه شعبان است و حضرت رسول (ص) مى فرمود:

شعبان ماه من است پس روزه بداريد براى دوستى و محبت پيامبر خود و براى تقرّب و نزديک شدن به پروردگار، به حق آن خدايى که جان على بن الحسين به دست قدرت اوست، سوگند ياد مى کنم که از پدرم حسين بن على (ع) شنيدم که او نيز از پدرش اميرالمؤمنين (ع) شنيده است که مى فرمايد: هر کس روزه بدارد ماه شعبان را براى محبّت پيامبر(ص) و تقرّب به سوى خدا، خدا او را دوست دارد و او را به کرامت و بزرگوارى خود در قيامت نزديک گرداند و بهشت را بر او واجب نمايد.

از صفوان جمال روايت شده که مى گفت امام صادق(ع) به من فرمود وادار کن کسانى را که در اطراف تو هستند به روزه ماه شعبان. گفتم فدايتان شوم. مگر در فضيلت آن چيزى مى بينيد فرمودند: بلى به درستيکه رسول خدا (ص) هرگاه مى ديد هلال ماه شعبان را، امر مى فرمود به منادى که در مدينه ندا مى کرد: اى اهل مدينه من از جانب خداوند به سوى شما مبعوث شدم آگاه باشيد که شعبان ماه من است. پس خدا رحمت کند کسى را که مرا بر ماه من يارى کند يعنى روزه بدارد.6

از امام صادق روايت است که اميرالمؤمنين (ع) فرمود: ما فاتنى صوم شعبان مذ سمعت منادى رسول اللّه ينادى تلى شعبان فلن يفوتنى ايّام حياتى صوم شعبان ان شاء اللّه7 روزه ماه شعبان از من فوت نشد از زمانى که شنيدم منادى رسول خدا (ص) فرياد مى کرد. بنابراين هرگز روزه ماه شعبان از من در ايام زندگانى ام فوت نخواهد شد.اگر خدا بخواهد.

روايت شده که روزه دو ماه شعبان و رمضان توبه و مغفرت از خداست.8

روزى در نزد امام صادق(ع)، ذکر روزه ماه شعبان به ميان آمد. حضرت فرمود که در فضيلت روزه شعبان چنين و چنان است. حتّى آنکه مردى مرتکب خون حرام مى شود پس در ماه شعبان روزه مى گيرد. به او نفع بخشيده و او آمرزيده مى شود.9

اعمال زيادى در ماه شعبان وارد شده ولى آنچه از روايات استفاده مى شود اين است که بهترين دعاها و ذکرها در اين ماه استغفار است. هر که در هر روز اين ماه هفتاد مرتبه استغفار کند مثل آن است که هفتاد هزار مرتبه در ماههاى ديگر استغفار کرده است. عمل ديگرى که در اين ماه سفارش شده صدقه دادن است اگرچه به اندازه نصف دانه خرمايى باشد. تا خداوند بدن او را بر آتش جهنم حرام گرداند.10

عمل ديگر روزه ماه شعبان آنچه در قبل گذشت، از امام صادق(ع) درباره فضيلت روزه ماه رجب سؤال کردند حضرت فرمود: چرا از روزه ماه شعبان غافليد؟ پرسيدند کسى که يکروز از شعبان را روزه بدارد چه قدر ثواب دارد؟ فرمود: به خدا قسم بهشت ثواب اوست.11

دوباره پرسيدند بهترين اعمال در اين ماه چيست؟ فرمود تصدّق و استغفار. هر که در اين ماه صدقه دهد خداوند او را تربيت کند. همچنان که يکى از شما بچه شترش را تربيت مى کند تا آنکه در روز قيامت به صاحبش برسد.12

روزه ماه شعبان به خصوص در پنجشنبه ماه ثوابى بسيار دارد، روايت شده که در هر پنجشنبه ماه شعبان آسمانها را زينت مى کنند، پس ملائکه عرض مى کنند: خداوندا روزه داران اين روز را بيامرز و دعاى آنها مستجاب مى شود.13 همچنين پيامبر(ص) فرموده: هر که روز دوشنبه و پنجشنه شعبان را روزه دارد حقتعالى 20 حاجت دنيوى و 20 حاجت اخروى او را برآورده مى سازد.14

در اين ماه صلوات بر محمّد و آل محمد(ص) بسيار سفارش شده. همچنين نمازهاى بسيار سفارش شده که براى طريقه انجام آن به مفاتيح الجنان مراجعه فرمائيد.

در مجموع اين ماه انجام نماز، روزه، زکات، امر به معروف و نهى از منکر، صدقه بر فقرا و مساکين، نيکى به پدر و مادر و همسايگان و اصلاح بين بستگان سفارش بسيار شده است.

* مناجات
يکى از کارهايى که بزرگان و پيشوايان دين در اين ماه انجام مى دادند، مناجات با رب الارباب است از جمله مناجات ها مناجات معروف شعبانيه است که از اميرالمؤمنين و فرزندان او است که در ماه شعبان مى خواندند و آن مناجاتى است که براى اهلش عزيز و گرامى است و براى خاطر آن به ماه شعبان مأنوس مى شوند بلکه انتظار آن را مى کشند و مشتاق آمدن ماه شعبان مى شوند و در آن مناجات علوم سرشارى در کيفيّت معامله بنده با خداى متعال است که در آن اظهار ادب در طريق معرفت حق و سؤال و دعا و استغفار نسبت به خداى خود بيان شده و استدلالات ظريف و لطيفى که سزاوار مقام عبوديّت براى استحکام مقام اميدوارى مناسب حال مناجات است، ذکر کرده و دلالت صريح و روشن در معناى قرب و لقاى خداوند و ديدار او تنظيم شده است که به آن وسيله شبهات انسانها و شکيّات منکران و وحشت اهل شک و شبهه را برطرف کرده است.

حال به فرازهايى از مناجات اين ماه اشاره مى شود.

لازم به ذکر است که اين مناجات مهم ترين اعمال اين ماه است بر انسان ها که بعضى فقرات آن را در تمام سال ترک نکند گرچه در قنوت نماز خويش و ساير حالات روزمرّه خود به آن با خداى خود ارتباط پيدا کند.گفتنى است غفلت از آن غفلت از همه خوبى هاى اين ماه است.

آنجا که مى گويد: انر ابصار قلوبنا بضياء نظرها اليک حتى تخرق ابصار القلوب حجب النّور فتصل الى معدن العظمه و تصير ارواحنا معلّقة بعزّ قدسک15

يعنى اى خدا واضح و روشن ساز چشمهاى دل و جان ما را به شعايى که با آن به تو نظر کنند، تا اينکه اين چشمها و دلها، پرده هاى نور را پاره کند و به معدن عظمت و بزرگى مقام تو واصل گردد و روح و روان ما به واسطه ارتباط با تو عزيز و بر هواهايمان غالب و پيروز شود.

و لازم است بيشتر تأمّل و دقت نمايد که آيا در قلب او چشمى هست که به وسيله آن درک نور کند و از خود بپرسد آن پرده هاى نور چيست؟ و آيا آن چيزى که به نور تو محتجب شده و به معدن عظمت و بزرگى مقام تو متّصف است، چه مى باشد؟

* دعا در ماه شعبان
دعا غير از قرائت و خواندن کلمات و حروف است، تا اينکه بداند چه مى گويد؟ و از پروردگار خود چه درخواست مى کند؟ در اين صورت بر دعا کننده صدق نمى کند که از پروردگار خود فلان چيز را خواسته است بلکه صدق مى کند که الفاظى را قرائت کرده و خواننده الفاظ، غير دعا کننده و خواهنده است.

خداى متعال مى فرمايد: امّن يجيب المضطر اذا دعاه و يکشف السّوء16 و نيز در جاى ديگر مى فرمايد: ادعونى استجب لکم17 و همچنين مى فرمايد: اسألوا اللّه من فضله18 انّ اللّه کان بکم رحيم19 گفتنى است اين مناجات تکان دهنده با اين مفاهيم عظيم از برکات محمّد و خاندان اوست که قدر و عظمت آن را کسى نمى داند که صاحب دل آگاه و قلبى آکنده از محبت کوى دوست باشد چون در قرآن به صراحت بيان شده است براى کسى که قلبى آگاه و گوشى شنواى از حقيقت دارد شهادت و گواهى را به همراه مى آورد انّ فى ذالک لذکرى لمن کان له قلب او القى السمع و هو شهيد.20

و غافلان، از معرفت آن دور و از فوائد بزرگ و انوار درخشان آن مهجوراند و به جانم سوگند که بيشتر از مردم قدر نعمت مناجات را نمى دانند و همانا منشأ اين مناجات علوم و معارف ارجمندى است که جز کسانى که پا در اين راه گذاشته اند، کس ديگرى بر مقام و حدود آن آگهى نخواهد يافت و آنان اولياء خدا يعنى آنچنان کسانى هستند که از راه کشف و مشاهده به آن دسترسى يافته اند و رسيدن به حقايق اين مکاشفات همانا بزرگترين نعمات آخرت است که هيچ يک از نعمات دنيوى را به آن مقايسه و سنجش نتوان نمود و اشاره صادق آل محمّد(ع) به اين موضوع است، آنجا که مى فرمايد: اگر مردم آنچه را که در فضيلت معرفت خداست مى دانستند چشمان خود را به آنچه دشمنان از زرق و برق حيات دنيوى بهره ورند نمى گشودند و دنياى آنها در نزد آنان از آنچه در زير پاهاى خود لگد مى کنند پست تر مى نمود و به معرفت خداوند مانند آن کسى که همواره در باغهاى بهشت با اولياء خدا مصاحب باشد متنعم مى شدند و لذّت مى بردند.

مرحوم صدوق در کتاب من لايحضره الفقيه روايت کرده که: شنيدم از اباعبداللّه (ع)که مى فرمود: کسى که روز اول ماه شعبان روزه بگيرد بهشت بر او واجب مى شود و هر کس دو روز روزه بگيرد، خداوند در هر روز و شبى در دنيا به او نظر مى افکند و نظر خود را به او در بهشت ادامه مى دهد و هر کس سه روز روزه بدارد، خدا را در عرش او و بهشت خود زيارت مى نمايد. يعنى زائر خدا مى شود همانطور که اگر کسى قصد خانه خدا کند، قصد خدا را نموده است.21

البته همه اعمال را بهتر است به آنچه سبک و آسانتر است عمل نمايد تا آنکه آن عمل را از روى نشاط به جاى آورد و بين آن و بين ذکر خود از ساير اعمال و فکر خويش را بر حسب حال خود جمع نمايد.22

فرازهايى از مناجات شعبانيه:
خدايا بشنو دعايم را هرگاه دعا کنم و صداى ناله ام را بشنو هنگامى که صدايت کنم. و به من رو کن هنگامى که تو را مناجات کنم. خدا يا اگر مرا محروم کنى چه کسى به من روزى دهد و اگر تو مرا خوار کنى چه کسى مرا يارى کند. خدايا از خشم و غضبت به تو پناه مى برم. خدايا اگر من شايسته رحمت تو نيستم پس تو بر اينکه بر من به فضل وسيعت جود کنى شايسته اى.

خدايا گناهان من را در دنيا مى پوشانى ولى من به پوشاندن خطاها در آخرت نيازمندترم. زيرا در قيامت بايد در حضور پيامبران، صلحا و شهدا پاسخ گوى اعمال خود باشم. چون در اين دنيا همه مردم مثل خودم خطا کارند ولى در قيامت شرمندگى در حضور پيامبران و امامان معصوم را چگونه چاره جويى کنم؟

خدايا اگر مرا به جرمم مؤاخذه کنى تو را به عفوت مؤاخذه مى کنم. و اگر مرا به گناهم بازخواست کنى تو را به مغفرتت بازخواست مى کنم. و اگر مرا داخل جهنّم کنى به اهل جهنّم اعلام مى کنم که من خدا را دوست داشتم.

خدايا عمرى را در غفلت و بى خبرى و فراموشى گذراندم و جوانى ام را در حال مستى و دورى از تو به پيرى رساندم. خدايا غرور به کرمت مرا بيدار نکرد.

خدايا مرا از آنانى قرار ده که وقتى او را خواندى، پاسخت را داد. خدايا مرا از کسانى قرار ده که همواره به ياد تو هستند و پيمان تو را نمى شکنند. همواره شکرگزار تو هستند.

خدايا مرا به نور عزّت فروزنده ايت پيوند ده تا تو را بهتر بشناسم و از غير تو جدا شوم.23

از جمله اعمالى که در ماه شعبان به آن سفارش شده تمرين سکوت است. روزى ياران در اطراف پيامبر بيدار و مشغول نماز و قرآن خواندن بودند دشمنان، مسلمانان را تيرباران کردند به واسطه تاريکى و نديدن مسلمانان. نزديک بود مسلمانان شهيد شوند که ناگاه از دهان چند تن از ياران نورهايى ساطع شد که لشکرگاه مسلمانان را روشن کرده و سبب قوّت و دليرى آنها شد. پس شمشير کشيده و دشمنان را کشته و زخمدار و اسير نمودند. برگشتند و جريان را براى حضرت رسول (ص) نقل کردند فرمودند: اين نورها به جهت اعمال برادران شما است و يک يک آنها را نام برد و مى فرمايد همه نيکبخت مى شوند جز کسانى که در امور ديگران سرکشى مى کنند.24

* اول شعبان
خداوند در روز اول شعبان به درهاى بهشت امر مى کند که باز شويد و به شاخه هاى درخت طوبى امر مى کند که شاخه هايش را نزديک اين دنيا بياورد، هر کس درى از خير و نيکى را در اين روز فرا گيرد، هر که نماز مستحبى در اين روز ادا کند، هرکه در اين روز، روزه بگيرد، هر که ميان زن و شوهرش يا پدر و فرزندش يا خويشاوندانش يا مرد و زن همسايه اش يا مرد و زن بيگانه صلح برقرار کند، کسى که طلبى از کسى دارد از او کم کند، کسى که قرضى را که صاحبش از بازگشت آن مأيوس شده به يادآورد و آنرا ادا کند، کسيکه کفالت يتيمى را بر عهده بگيرد، کسيکه قرآن يا چيزى از آنرا بخواند، کسيکه خدا را به ياد آورد و نعمتهاى او را بشمارد و او را شکر کند، کسيکه مريضى را عيادت کند، کسى که به پدر و مادر يا يکى از آنها نيکى کند، کسى که جنازه اى تشييع کند، کسى که مصيبت زده را تسليت گويد، کسى که کار خير انجام دهد. حتماً به شاخه اى از درخت طوبى آويخته مى شود.
همچنين اگر درى از شرّ و گناه را در اين روز فرا گيرد، کسى که در اداى نمازش کوتاهى کند و آنرا ضايع کند، کسى که فقيرى در نزد او بيايد و او قادر بر تغيير حالش باشد و به وى نرسد ولى او را کمک نکند، کسى که بدکارى از او عذرخواهى نمايد امّا او عذر او را نپذيرد بلکه او را بيشتر از بدى او عقوبت کند، کسى که ميان زن و شوهرش، پدر با فرزندش يا ميان دو همسايه جدايى اندازد، کسى که بر تنگدستى سختگيرى بگيرد، کسى که بر يتيمى جفا کند و به او آزار رساند و همچنين مال او را تباه نمايد، کسى که خوانندگى کند و در آن خواندن بر معاصى و گناهان برانگيزند، کسى که کارهاى قبيح خود را در جنگها و انواع ستم هاى خود را بر بندگان بشمارد و بر آنها افتخار کند، کسى که به عيادت مريض خود نرود، کسى که جنازه اى را تشييع نکند به دليل خوار و پست بودن آن فرد در نظرش، کسى که از مصيبت زده دورى نمايد و به او به خاطر حقارت و کوچکى جفا کند، کسيکه پدر و مادر خود يا يکى از اين دو را عاق کند، حتماً به شاخ هاى درخت زقّوم آويخته مى شود البته منافقين، بيشتر به شاخه هاى او آويخته مى شوند.25

* نيمه شعبان
نيمه شعبان بسيار گرامى و داراى ارزش فراوانى است. از حضرت صادق(ع) روايت است که مى فرمايد از حضرت باقر(ع) از فضيلت و برترى شب نيمه شعبان سؤال شد فرمود: آن شب برترين شبها بعد از ليلة القدر است و در آن شب است که خداوند فضل خود را به بندگان عطا مى فرمايد و آنها را به کرم خود مى آمرزد. پس در تقرّب جستن به سوى خدا در اين شب تلاش کنيد. همانا شبى است که خدا قسم ياد کرده به ذات مقدّس خود که سائلى را از درگاه خود دست خالى برنگرداند و نيمه شعبان شبى است که حق تعالى آنرا براى ما و امامان در مقابل شب قدر که براى پيامبر(ص) است، قرار داده است.26 پس شايسته است که در اين شب به دعا و ثنا و شب زنده دارى بپردازيم.

اعمال شب نيمه شعبان چند چيز است:

1 غسل که باعث کاسته شدن گناهان مى شود.

2 احياء اين شب به نماز و دعا و استغفار همانطور که امام سجاد(ع) انجام مى دادند در روايت آمده هر که اين شب را احياء دارد در روزى که دلها مى ميرند دل او هرگز نمى ميرد.

3 زيارت امام حسين (ع) که با فضيلت ترين اعمال در اين شب است و باعث آمرزش گناهان مى شود. هرکه مى خواهد امام حسين(ع) را زيارت کند بايد زيارت حضرت را بخواند و اقلّ زيارت آن حضرت اين است که بر پشت بام رود و به چپ و راست رو به آسمان کند و زيارت حضرت را با اين کلمات بخواند: السلام عليک يا ابا عبداللّه السّلام عليک و رحمة اللّه و برکاته. و هر کس امام حسين (ع) را اينگونه زيارت بنمايد اميد است ثواب حج و عمره براى او نوشته شود.

لازم به ذکر است که شب نيمه شعبان يکى از شبهاى قدر و شب تقسيم روزى ها و مرگهاست.27 علاوه بر اين گفته شده که بامداد نيمه شعبان، روز قيامت شروع خواهد شد.

نماز در شب نيمه شعبان
امام صادق(ع) در مورد با فضيلت ترين دعاها در شب نيمه شعبان مى فرمايند:

هنگامى که نماز عشاء را به جاى آوردى دو رکعت نماز بگزار، در رکعت اول، حمد و سوره قل يا ايّها الکافرون و در رکعت دوم توحيد بخوان پس از سلام سى سه مرتبه سبحان اللّه، سى سه مرتبه الحمد لله و سى و چهار مرتبه اللّه اکبر سپس بگويد: يا من اليه ملجأ العباد پس از آن سجده کند و بيست مرتبه بگويد يا رب هفت مرتبه يا الله و هفت مرتبه لاحول ولا قوّة الّا باللّه ده مرتبه ماشاء اللّه لاقوّة الّا بالله سپس صلوات بر پيامبر(ص) بفرستد و حاجات خود را بخواهد، حضرت فرمود به خدا قسم خداى متعال به کرم و فضل خود، آنرا به تو مى دهد.28

در حديث ديگر آمده است که رسول خدا (ص) فرمود: در شب نيمه شعبان خواب بودم که جبرئيل (ع) نزد من آمد و گفت: يا محمّد(ص) آيا در اين شب به خواب مى روى؟ گفتم: اى جبرئيل مگر امشب چه شبى است؟ گفت: نيمه شعبان است، برخيز يا محمّد(ص) پس مرا به پا داشت و مرا به بقيع برد به من گفت، سر خود را بلند کن، اين شبى است که در آن درهاى آسمان باز است و درهاى رحمت و رضوان و مغفرت و توبه و جود و احسان باز است و خداوند به شماره موها و پشمهاى چهارپايان آزاد مى کند و نيز در آن شب اجلها و ارزاق مردم از اين سال به سال ديگر تقسيم مى گردد و هرچه در تمام سال اتّفاق مى افتد در اين شب وارد مى گردد.29

فضيلت دعاى کميل و خواندن آن در شب نيمه شعبان
از اعمال مخصوص اين شب دعاى کميل است که با تأسى به اميرالمؤمنين (ع) ، آن را در سجده بخوانى روايت است که کميل ديده است که امام على (ع) ، در شب نيمه شعبان دعا را در سجده خوانده است.30 در روايتى ديگر آمده که کميل گفت: با مولايم على(ع) در مسجد بصره نشسته بودم و گروهى از اصحابش گرد او جمع شده بودند. يکى از آنها عرض کرد معناى فرمايش خداى تعالى که فرموده: فيها يفرّق کلّ امر حکيم31 چيست؟ آن حضرت فرمود: شب نيمه شعبان است به آن کسى که جانم به دست اوست بنده اى از بندگان خدا نيست مگر اينکه آنچه از نيک و بدبر او جارى مى شود در شب نيمه شعبان بر او مقرر شده است و هيچ بنده اى آن شب را احياء ندارد و دعاى خضر(ع) را نمى خواند مگر اينکه دعاى او مستجاب گردد!

هنگامى که حضرت به منزل بازگشت من شبانه به خدمتشان رفتم و درب را کوبيدم فرمود: اى کميل! تو را چه مطلبى است؟ عرض کردم يا اميرالمؤمنين! مطلبم دعاى خضر(ع) است. فرمود: اى کميل! بنشين و هنگامى که اين دعا را حفظ کردى در هر شب جمعه يا در ماهى يک مرتبه يا در سالى يک مرتبه، يا در عمر خودت يک مرتبه آن را بخوان خداوند از تو چاره سازى و ياريت کند روزيت دهد و هرگز مغفرت خود را از تو باز ندارد

سپس فرمود بنويس: اللهم انى اسئلک برحمتک الّتى وسعت کل شى ء....32

آخرين جمعه ماه شعبان
در روايتى آمده که حضرت رضا (ع) در آخرين جمعه از ماه شعبان به اباصلت فرمود: بيشتر شعبان گذشت و اين آخرين جمعه آن است، در اين باقيمانده ماه تقصيرهاى گذشته ات را تدارک کن و بر آنچه به کارت مى آيد همّت کن، در دعا و استغفار و تلاوت قرآن بسيار بکوش و از گناهان خويش به سوى خدا توبه کن تا ماه رمضان فرا مى رسد بر خدا مخلص باشى. امانتى که بر گردن دارى ادا ساز، هر کينه اى در قلب تو از برادر مؤمنت باشد آن را برانداز و هر گناهى بر تو مانده که مرتکب آن شده اى آن را از دل ريشه کن ساز و از خدا پروا داشته باش و بترس و در آشکارا و پنهان بر او توکّل نماى. همانگونه که خود فرموده: ومن يتوکّل على الله فهو حسبه انّ اللّه بالغ أمره قد جعل اللّه لکلّ شى ءٍ قدر33 يعنى آنکس که بر خداى توکل کند خدا او را بس است زيرا خداوند امر خود را به انجام رساننده است و براى هر چيز اندازه اى قرار داده است.

اللّهم ان لم يکن غفرت لنا فى ما مضى من شعبان فاغفرلنا فيما بقى منه 34

در اين ماه خداى تعالى به احترام و حرمت ماه رمضان گردن هايى را از جهنّم آزاد مى سازد.35

* ثواب روزه سه روز آخر ماه شعبان
و اما در روزه سه روز آخر ماه شعبان براى کسى که تمام آن را روزه نداشته فضيلتى است که براى انسان سزاوار نيست آن را رها کند، صدوق (ره) از امام صادق(ع) روايت نموده است که هر کس سه روزه آخر شعبان را روزه بگيرد و به ماه رمضان متصل کند، خداوند روزه دو ماه پى در پى را براى او مى نويسد.36 آخر هر ماه اغلب براى اصلاح خود و انجام کارهايى که در طول ماه از دست داده ايم است که اميد است به نحو احسن از پايان هر ماه به ويژه ماه شعبان به دليل ارزش آن و ماه بعدى آن يعنى ماه رمضان استفاده کنيم. در شب آخر شعبان براى ماه رمضان دعايى است از امام صادق(ع) که براى خواندن آن بايد به مفاتيح الجنان مراجعه کنيم.37 به اميد استفاده مضاعف از اين دو ماه پربرکت.

* مناسبت ها و اعمال اختصاصي

- روز اوّل ماه شعبان
اعمالي که در اين روز به آن ها سفارش شده است عبارتند از:

روزه گرفتن، نماز خواندن، زکات دادن، امر به معروف و نهي از منکر کردن، نيکي به پدر و مادر و خويشان و همسايگان نمودن، صدقه پرداختن به فقرا و مساکين و بين مردم صلح برقرار کردن.(38)

---( * * * )---

روز سوم ماه شعبان
مناسبت:

ميلاد امام حسين عليه السلام در سال چهارم ه . ق.(40)

اعمال وارده:

1 ـ روزه داشتن(41)

2 ـ خواندن اين دعا:

اَللّهُمَّ اِنّي اَسْأَلُکَ بِحَقِّ الْمُولُودِ في هذا الْيَوْمِ الموعود بِشَهادَتِهِ قَبْلَ اسْتِهْلالِهِ وَ بَکَتْهُ السَّماءُ وَ مَنْ فيها وَ مَنْ عَلَيْها... .(42)

---( * * * )---

روز چهارم ماهِ شعبان
ولادت حضرت ابوالفضل عليه السلام در سال بيست و دوم ه . ق.(43)

---( * * * )---

روز پنجم ماهِ شعبان
ولادت حضرت امام زين العابدين عليه السلام در سال سي و هشت ه . ق.(44)

---( * * * )---

شب سيزدهم
دو رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد، سوره ي ياسين، ملک و اخلاص خوانده شود.(45)

---( * * * )---

شب چهاردهم
چهار رکعت نماز، هر دو رکعت با يک سلام مثل شب سيزدهم رجب(46)

---( * * * )---

روز پانزدهم
ولادت با سعادت منجي عالم بشريّت حضرت بقية الله الاعظم امام زمان (عج)

---( * * * )---

شب پانزدهم
1 ـ غسل(47)

2 ـ احياي اين شب بسيار فضيلت دارد و از جهت عظمت بعد از شب قدر قرار دارد.(48)

3 ـ زيارت امام حسين عليه السلام (49)

4 ـ شش رکعت نماز مطابق دستور شب سيزدهم ماه رجب و شعبان

5 ـ دعاي مخصوص(50)

6 ـ زيارت امام زمان(51)

---( * * * )---

روز پانزدهم
1 ـ غسل(29) 2 ـ زيارت امام زمان (عج)(53)

---( * * * )---

روز بيست و هشتم ماه شعبان
1 ـ روزه.

از ثامن الحج علي بن موسي الرضا عليه السلام نقل شده است: «کسي که سه روز آخر شعبان را روزه بدارد و آن را به ماه رمضان متصل کند، از گناهان، همانند لحظه ي ولادت، پاک مي شود.»(54)

---( * * * )---

شب سي ام ماه شعبان
دعاي مخصوص(55)

---------------------------------------------------------------- التماس دعا ---------------------------------------------------------------------

پى نوشت ها: -
1. وسايل الشيعه، ج 10، ص 480.

2. همان، ص 497.

3. همان، ص 502.

4. همان، ص 493.

5. همان، ج 8، ص 98.

6. بحارالانوار، ج 94 و 79 باب 56.

7. المراقبات، ص 173.

8. کافى، ج 4، ص 93.

9. بحارالانوار، ج 101، ص 382، باب 9 و ج 94 ص 71.

10. همان، ج 94، ص 72

11. شيخ طوسى، الخصال، ج 2، ص 605.

12. همان.

13. وسائل الشيعه، ج 10، ص 493.

14. الاقبال، ص 685.

15. مفاتيح الجنان، مناجات شعبانيه.

16. سوره نمل، آيه 62.

17. سوره غافر، آيه 60.

18. سوره نساء،آيه 32.

19. سوره نساء، آيه 29.

20. سوره ق، آيه 37.

21. وسائل الشيعه، ج 10، ص 503.

22. مراقبات به نقل از من لايحضره الفقيه، ص 176.

23. مفاتيح الجنان، ص 259.

24. همان، 266.

25. مفاتيح الجنان، ص 267 و بحارالانوار، ج 73، ص 357، باب 67 و ج 94، ص 61.

26. مفاتيح الجنان، ص 272.

27. المراقبات، ص 185.

28. مفاتيح الجنان، ص 278، از ابى يحيى.

29. روايتى در اقبال الأعمال المراقبات، ص 182.

30. المراقبات، ص 192، به نقل از اقبال الأعمال.

31. سوره دخان، آيه 4.

32. المراقبات، ص 193، به نقل از اقبال الأعمال.

33. سوره طلاق، آيه 3.

34. مفاتيح الجنان، ص 282.

35. المراقبات، ص 196، به نقل از عيون اخبارالرضع.

36. المراقبات، ص 198.

37. اقبال الأعمال، ص 258.

38 ـ همان، ص 59.

39 ـ مصباح المتهجد، ص 757.

40 ـ تقويم عبادي، ص 76.

41 ـ مصباح المتهجد، ص 758.

42 ـ همان.

43 ـ تقويم عبادي.

44 ـ همان.

45 ـ مفاتيح الجنان، ص 142.

46ـ همان.

47 ـ عروة الوثقي، ج 1، ص 461.

48 ـ بحار الانوار، ج 97، ص 85، ح 5.

49 ـ همان، ح 4.

50 ـ مصباح کفعمي ـ ص 545.

51 ـ همان.

52 ـ مصباح المتهجد، ص 774.

53 ـ عروة الوثقي، ج 1، ص 461.

30 ـ مفاتيح الجنان، ص 170.

54 ـ بحار الانوار، ج 97، ص 80، ح 47.

55 ـ مصباح المتهجد، ص 711.
 

انتهای پیام