(
امتیاز از
)
نگاهي به اوضاع کتاب های مهدوي، از دنياي واقعي تا فضاي مجازي
در خصوص کتابخانه تخصصي مسجد جمکران بايد گفت که اين کتابخانه به رغم سابقه 13 ساله، اسفندماه 87 افتتاح شده و مشتمل بر دو بخش کتابهاي مکتوب و ديجيتالي است که به دو صورت قفسه باز و مخزن در اختيار علاقه مندان قرار مي گيرد.
اين کتابخانه داراي 20 هزار عنوان کتاب به صورت ديجيتالي و 12 هزار و 600 جلد کتاب مکتوب به دو زبان فارسي و عربي است.
اين کتاب ها با محوريت مهدويت و امام زمان(عج) در زمينه هاي گوناگوني چون منابع اهل تسنن، فرق، مهدويت، امامت، حکومت، ادبيات و اشعار، اماکن، آينده جهان و پيشگويي و فقه و حقوق مي باشند.
همچنين فهارس، ادعيه و زيارت به زبان عربي، و تفاسير و علون قرآني مهدوي از ديگر منابع مطالعاتي و تحقيقاتي اين کتابخانه است.
از برجستگي هاي اين کتابخانه 144 عنوان نسخه هاي خطي کم ياب و ناياب تخصصي مربوط به صاحب الزمان(عج) است که در قالب 350 جلد و با قدمتي از قرن سوم هجري تاکنون را شامل مي شود.
مهدويت و امامت با هفت هزار و 400 جلد و احاديث و تفاسير نيز در پنج هزار و 200 جلد در اين کتابخانه گردآوري شده است.
اين کتابخانه داراي مدارک و منابع غير مکتوب از جمله تابلو، سکه، صنايع دستي و پوستر در زمينه مهدويت نيز هست که در آينده مي توان اين اشيا را در موزه اي تخصصي به نمايش گذاشت.
گشايش کتابخانه عمومي مهدوي با 60 هزار عنوان کتاب در مسجد مقدس جمکران از رويکردهاي تازه مديريت اين مسجد است تا زایران علاوه بر نماز و نيايش به ارتقای سطح علمي و آگاهي خود از حضرت ولي عصر(عج) نيز بپردازند.
در خوش بينانه ترين حالت مي بينيم که عمر اين کتابخانه تخصصي مهدوي در چهاردهمين ساله خود قرار دارد که اين امر شامل پيام هاي متعددي است که هم ميزان توجه به کتب مهدوي در دهه هاي گذشته را نشان مي دهد و نيز حاکي از آن است که اگر به گمان بسياري دهه سوم انقلاب را دهه مهدويت نام نهاده‌اند، بيراه نگفته اند.
کتابخانه هاي تخصصي مهدويت در استان ها
در سال هاي اخير در مراکز بسياري از استانها و بعضا" برخي شهرستانها هم کتابخانه هايي با رويکرد تخصصي مهدوي راه اندازي شده اند که اغلب با فعاليت نمايندگي هاي استاني بنياد فرهنگي امام مهدي (عج) در ارتباط هستند، غالبا اين کتابخانه ها با همکاري ادارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان اوقاف و امور خيريه، شوراهاي اسلامي شهر و تعدادي ديگر از ادارات در هسته هاي مرکزي شهرها راه اندازي شده اند و به موازات برگزاري دوره هاي آموزشي مهدويت مورد استفاده قرار مي گيرند که اکثر استفاده کنندگان از آنها قشر بانوان هستند.
تعداد عناوين کتاب هاي موجود در اين کتابخانه ها به لحاظ تنوع کمتر به هزار عنوان مي رسند.
کتابخانه هاي ديجيتال و تخصصي مهدويت در فضاي مجازي
اگر کتابخانه هاي مجازي را به دو گونه تقسيم کنيم. يک گونه آن هايي هستند که روي الواح فشرده يا حافظه هاي جانبي در بازار محصولات ديني و فرهنگي موجودند و با استفاده از کامپيوتر قابل استفاده اند و در مقايسه با کتابخانه هاي حقيقي از امتيازات ويژه اي شامل حجم کم و امکانات جستجو و غيره بهره مندند که در ذيل بررسي آنها از نظر خواهد گذشت و گونه دیگر کتابخانه هاي مهدوي مجازي، همان هايي هستند که روي شبکه اينترنت قرار گرفته اند.
امروزه اينترنت به عنوان يک فن‌آوري نو و قابل دسترس براي همگان فرصت ها و تهديداتی را در حوزه مهدويت مانند ساير عرصه‌ها ايجاد کرده است. به طوري که از گوشه گوشه عالم، دوستان و دشمنان انديشه متعالي مهدويت با يک ابزار مشترک و در عرصه اي که در بسياري مواقع نظارت کارشناسي هم بر آن مترتب نيست رو در روي هم قرار گرفته اند.
کتابخانه هاي مجازي مهدوي بر روي شبکه اينترنت اگر چه به لحاظ تعداد و تنوع کم نيستند و هر مرکز، کانون يا نهاد داخلي و خارجي به فراخور توان خود به اصطلاح کتابخانه مجازي مهدوي راه اندازي کرده است، اما نکته مهم اين جاست که راه اندازي کنندگان کتابخانه هاي مجازي مهدوي به زبان فارسي از ايران خودمان از قبيل کانون هاي مساجد ، مراکز علمي و فرهنگي ، ادارات مختلف و حتي افراد را نيز شامل شده و در خارج از کشور به موسسات مختلف اجتماعي آمريکا و کانادا هم ختم مي شوند که نمونه هايي از اين کتابخانه در ادامه معرفي خواهند شد.
و مهم تر آنکه اين تعداد از کتابخانه هاي مهدوي اگر چه در عرض رشد منطقي را نشان مي دهند ولي به لحاظ محتوا و جذب مخاطب نه فقط موفق نبوده اند بلکه به نوعي بر از هم گسيختگي مهدوي پژوهان نيز دامن زده اند. به طوري که هم اينک چندان نمي توان به يک کتابخانه مهدوي تخصصي براي مرتفع ساختن نيازهاي علمي و پژوهشي اشاره و از آن بهره کافي و کامل برد.
در بسياري از کتابخانه هاي مجازي مهدوي در خوش بينانه ترين حالت فقط امکان دانلود کتاب مورد نظر با سيستمي ساده و فقط با نرم افزار pdf و با حجم بسيار بالا مورد پيش بيني واقع شده است که با در نظر داشتن سرعت کنوني اينترنت در کشور عملا وقتي با حجم بالاي برنامه مورد دانلود مواجه مي شويم نمي توانيم فايل سنگين مورد نظر را دانلود نمائيم.
مشکل در کتابخانه هاي مجازي يا مراکز انتشاراتي بدين جا ختم نمي شود و در بسياري مواقع امکان دانلود کتاب هاي مورد نظر در اين سايتها از طريق خود سايت مورد مراجعه امکان پذير نيست و در واقع ميزباني دانلود کتابها توسط سايتهاي مخصوص دانلود خارجي امکان پذير مي‌شود که اين امر براي کاربران ايراني با توجه به مشکلات سياسي و اجتماعي حاکم بر آن به پيچيدگي هايش مي افزايد و در بسياري مواقع از بهره مندي از اين کتابها باز مي مانند.
کتابخانه مهدوي راديو معارف
براي اثبات ادعاي خود سراغ يک کتابخانه مهدوي در فضاي مجازي مي رويم که راديو معارف کشورمان بر روي اينترنت در دسترس علاقه مندان قرار داده است.
در اين کتابخانه مهدوي فقط 73 عنوان کتاب در حوزه مباحث مهدوي عرضه شده است که براي دانلود آن هيچ برنامه اي معرفي نشده است و عملا کليک بر روي کتابهاي اين کتابخانه فقط هدر رفت زمان را در پي دارد و امکان بهره مندي از کتاب ها امکان پذير نيست. در حالي که سايت هايي که براي کاربران خود مطالبي را مورد پيش بيني قرار مي دهند، معمولا نرم افزار مورد نياز را يا حداقل معرفي کرده يا خود نرم افزار مورد نياز براي اجراي برنامه را جهت دانلود در کنار مطالب قرار مي دهند که کتابخانه مجازي راديو معارف کشورمان که از پرمخاطب ترين رسانه هاي شنيداري حوزه دين هست از اين قاعده پيروي نکرده است.
کتابخانه مهدوي تبيان
کتابخانه سايت تبيان وابسته به سازمان تبليغات اسلامي از ديگر مواردي است که براي بررسي آن به سراغش مي رويم چراکه تبيان از سايت هاي موفق و پرمخاطب ديني کشور است که توانسته در اقصي نقاط کشور با بهره بردن از انواع تمهيدات خدمات قابل قبولي را براي کاربران خود ارائه دهد.
سايت تبيان در کتابخانه ديجيتال خود بخش ويژه امام مهدي(عج) را راه اندازي کرده است که حاوی 19 کتاب با موضوع امام عصر(عج) است.
اين سايت در کتابخانه خود بيش از آنکه به ارائه کتب مهدوي بپردازد قريب به 600مطلب و مقالات مهدوي علماي دين و نويسندگان را منتشر کرده و به شيوه اي راحت در اختيار مخاطبان خود قرار داده است.
کتابخانه مهدوي مرکز تعليمات اسلامي واشنگتن
مرکز تعليمات اسلامي واشنگتن يا آن طور که معروف است آي ئي سي (IEC)، در شهر پوتومَک ايالت مريلند و در حومه شهر واشنگتن دي سي، پايتخت ايالات متحده امريکا نيز از مراکز خارجي است که به راه اندازي کتابخانه مجازي دست زده است.
در کتابخانه مهدوي اين مرکز خارج از کشور نيز 30 کتاب براي دانلود يا استفاده کاربران گذاشته شده است که به سهولت و با کليک بر روي آن و بدون نياز به برنامه خاصي امکان بهره مندي از کتب مهدوي وجود دارد.
کتب مهديه تهران
اين مرکز پرمخاطب مهدوي نيز در سايت خود در بخش کتب، فقط به معرفي مختصر 15 کتاب مهدوي پرداخته است و از ارائه کتابها به صورت يک برنامه در آن خبري نيست. در حالي که اين مرکز مهدوي پايتخت به لحاظ داشتن مخاطبان بي شمار خود که بسياري از آنها هم علاقه مند به ارتقای کيفيت و تاثيرگذاري سايت اين مجموعه و داراي توان مندي هاي بالا در زمينه هاي مربوطه هستند مي تواند زمينه اي فراهم کند تا اين پايگاه اطلاع رساني مهدوي به يکي از پرمحتواترين پايگاههاي اطلاع رساني مهدوي ارتقا يابد و در زمينه ارایه کتب مهدويت نيز مرجع پايتخت نشينان در فضاي مجازي باشد.
کتابخانه تخصصي موسسه تبلیغ و انفاق امام زمان (عج)
سایت موسسه تبلیغ و انفاق امام زمان (عج) بزرگترین کتابخانه دیجیتال مهدویت را با 155 کتاب بر روی اینترنت در اختیار علاقه مندان به منابع مهدویت قرار داده است.
این کتاب ها با فرمت اچ تی ام ال به راحتی قابل مطالعه است و کاربران می توانند آن ها را در سیستم خود بارگزاری کنند.
از این تعداد کتاب بیش از صد مورد به زبان فارسی و حدود 50 مورد هم به زبان عربی ارایه شده اند. در بین کتاب های این کتابخانه نوشته های ارزشمندی به چشم می خورد که نتیجه تلاش های علما و بزرگان شیعه در طول صدها سال است.
از جمله کتاب های فارسی این کتابخانه می توان به عناوینی چون عصر ظهور، در فجر ساحل، دولت مهدي (عج)، گفتمان مهدويت، مسجد مقدس جمکران، در طلب خورشيد، جهانگشاي عادل، نجم الثاقب، رهبري بر فراز قرون، سپيده اميد، امامت و مهدويت و جوانان ياوران حضرت مهدي (ع) اشاره کرد.
برای دسترسی به این کتابخانه و استفاده از منابع آن کافي است به نشانی الکترونیکی www.m-imamzaman.com مراجعه شود.
نرم افزارهاي کتابخانه تخصصي مهدوي
در سالهاي اخير و با فراگير شدن شرکت هاي توليد محصولات فرهنگي و ديني اهتمام بسياري از مراکز حوزوي و ديني به توليد نرم افزارهايي که گاه امکان استفاده از صدها کتاب پر حجم ديني را فقط در قالب يک لوح فشرده ميسر مي سازد افزايش يافته است. به طوري که هم اينک بخش قابل توجهي از نرم افزارهاي اسلامي موجود در بازار را اين گونه الواح فشرده تشکيل مي دهند که نمونه هايي از آنها در ذيل معرفي مي گردد.
نرم افزار کتابخانه امام مهدي(ع)
نرم‌افزار مزبور که به همت شرکت «حديث‌نما» توليد شده است، يکي از برنامه‌هاي زيبا و چند منظوره درباره امام زمان(ع) به شمار مي‌آيد و چنان که از نام آن پيداست، بيشتر به معرفي کتابها و منابع مربوط به شخصيت آن حضرت پرداخته است.
از کتب اين برنامه، 51 موضوع کلي در مورد امام زمان(ع) استخراج شده است که هرکدام از آنها داراي موضوعات ريزتري نيز مي‌باشند. کاربر مي‌تواند با انتخاب موضوع دلخواه، متن مربوط به آن را همراه نام کتاب و نشاني مشاهده و متن عربي آن را نيز ملاحظه کند.
فهرست و متن 54 کتاب درباره وجود مقدس امام زمان(عج) در اين نرم‌افزار موجود است که 11 کتاب آن به 9 زبان از جمله انگليسي، آلماني و فرانسوي مي‌باشد.
اين نرم‌افزار به صورت چندرسانه‌اي طراحي شده است. در بخش صدا، چندين دعا و زيارت، مولودي‌هاي متنوع، مناجات با امام زمان(ع)، حکايت تشرف برخي بزرگان به محضر آن حضرت با صداي مرحوم کافي، عرضه شده است و در بخش تصوير نيز تصاوير جلد برخي از کتب مربوط به آن حضرت، نماي نسخه خطي کتاب چاپ نشده از مرحوم شيخ حر عاملي درباره امام زمان(ع)، تصوير «اعترافات العباد» درباره مهدويت، و نيز فيلم برنامه مهديه تهران در سال 1379 شمسی با صداي مداحان معروف، قابل مشاهده مي‌باشد.
اين نرم‌افزار به رغم تنوع در گزينه‌ها و امکانات، از منابع اندکي برخوردار است که به تناسب نام آن؛ يعني کتابخانه امام مهدي(ع) انتظار بيشتري از آن مي‌رفت.
نرم افزار انتظار (المهدي 2)
اين نرم‌افزار در واقع نسخه جديدي از نرم‌افزار پيشين، و محصول نويني از شرکت طاووس رايانه با صاحب امتيازي شرکت «مهندسي ايمانتک» است که در سال 1380 شمسی توليد و به نام «المهدي 2» نامگذاري، و به نام «انتظار» مشهور شده است.
اين لوح فشرده افزون بر امکانات و منابع اطلاعاتي نسخه قبلي، امکانات عديده ديگري را نيز عرضه کرده است.
«انتظار» مشتمل بر معرفي گوياي 100 عنوان کتاب درباره حضرت مهدي(ع) در چهار سطح: کودک، نوجوان، جوان دبيرستاني و دانشگاهي است که امکان محدود نمودن کتب به سطح موردنياز براي کاربر فراهم شده است.
در قسمت «احاديث»، متن کتاب غيبت نعماني که از جمله قديمي‌ترين متون درباره حضرت مهدي(ع) است، با ترجمه فارسي به نمايش درآمده است. ضمن اينکه فهرستي از نمايه‌هاي استخراج شده از اين کتاب در معرض استفاده کاربر قرار دارد و به کمک قابليت و جستجو، مي‌تواند به پژوهش در اين کتاب بپردازد.
در بخش «حکايات» 12 حکايت درباره زندگاني آن حضرت و تشرف بزرگان به محضر ايشان عرضه شده که در قالب صوت و تصوير اجرا مي‌شود.
از ديگر امکانات اين برنامه، دسترسي به صوت و تصوير است که مجموعه‌اي از مدايح، سرودها، ادعيه، تواشيح و نيز تصاوير جذاب دربارة امام زمان(عج) را دربرگرفته است.
نرم افزار مرجع مهدويت
اين برنامه به همت پژوهشگران مؤسسه اطلاع‌رساني «پارسا»، با موضوع کتاب‌شناسي امام زمان(ع) عرضه شده و مطالب و منابع فراواني را در مورد شخصيت حضرت مهدي(ع) معرفي کرده است.
در صفحه اصلي اين لوح فشرده با 4102 منبع در سه موضوع کلي: امام مهدي (در دو بخش آثار وجودي و آخرالزمان)کودکان و معارف مهدوي (در دو بخش اخلاق و ادبيات) آشنا مي‌شويم. 51 موضوع جزيي نيز که زيرشاخه‌هاي موضوعات کلي به شمار مي‌آيند، در اختيار کاربر قرار گرفته است.
«کتاب‌سراي ناشران» از ديگر بخش‌هاي اين برنامه است که در آن به ترتيب حروف الفبا، ناشران متعددي که درباره امام زمان(ع) آثاري را به چاپ رسانده‌اند، معرفي شده‌اند که مجموعه اين آثار بيش از 1700 عنوان است.
در بخش «شهر کتاب» نيز 963 عنوان کتاب به ترتيب حروف الفبا، با نام و مشخصات شناسنامه‌اي و چکيده‌اي از مطالب آن به همراه تصوير روي جلد عرضه شده است.
نکته ديگر اينکه کاربر با استفاده از امکان «جستجو» مي‌تواند به وسيلة يک کلمه، چند کلمه و يا ترکيبي از کلمات، به انجام جستجوي لفظي در برنامه مبادرت ورزد.(1)
بزرگان چه مي گويند
مراجع عظام و بزرگان ديني نيز در دهه اخير رويکرد تاثيرگذاري به مباحث مهدوي داشته اند به طوري که بخشي از فعاليت علمي آنان به موضوع انتظار امام مهدي (عج) و مباحث پيرامون آن اختصاص يافته است.
تامل در ديدگاه هاي اين بزرگان در ترسيم راه براي طي مسير سبز زمينه سازي ظهور به ويژه در بخش انتشارات مهدوي و کتابخانه هاي تخصصي ضروري است.
آیت الله جعفر سبحانی در خصوص ضرورت ايجاد کتابخانه هاي تخصصي مهدوي مي گويند: مهدویت و منجی گرایی در تمام امت ها و ملت ها جزو اعتقادات اصلی و بنیادین می باشد. به همین سبب کار تحقیقی در این حوزه نیازمند تلاش عمیق تری است و در اين راستا ایجاد کتابخانه های تخصصی در حوزه مهدویت از ضروریات محسوب می شود، زیرا کتابخانه های عمومی در این مورد کمک زیادی به افزایش تحقیقات مهدوی نمی کند.
ايشان اضافه مي کنند: پژوهشکده های مهدوی باید پژوهشگران مبرز را جذب و استخدام کنند زیرا این افراد باید به شکل دایمی به تولید محتوا و علم در این حوزه بپردازند و محققان باید به کتابخانه های بزرگ غرب از جمله واتیکان هم نظرداشته باشند چون می دانیم که بسیاری از نسخ نایاب خطی و منابع شیعی و اسلامی در آن مکان هاست و باید از آنها نسخه برداری کنیم.
به عقيده آیت الله سبحانی کار چریکی در عرصه نظری، تحقیقی و تبلیغی مهدویت خوب است اما در دراز مدت جواب نخواهد داد و باید در این عرصه نظم و انضباط و برنامه ریزی را حاکم کنیم.
وی مي افزايد: جهان ما جهان تحقیق و دانستن است مردم این زمان تنها مسایلی را می پذیرند که به شکل علمی و برهانی برای آنها بیان شود چراکه دنیای امروز چون دهکده ای کوچک است که همه چیز به هم ربط دارد.(2)
آيت الله مکارم شيرازي نيز در اين مورد از زاويه اي ديگر به موضوع نگريسته و مي گویند: برخي احاديث مربوط به امام زمان(عج)مدرک معتبر دارد و گاهي نيز مدرک معتبر ندارد،گاهي محتواي حديث مي‌تواند سند حديث را تضعيف کند يا به آن اعتبار ببخشد. البته بايد يک نقد صحيح صورت گرفته و احاديث ناب را برجسته کرد زيرا دشمنان به برخي احاديث ضعيف پرداخته و آنها را دستاويز قرار مي‌دهند.
به گفته اين مرجع تقليد بايد با پالايش احاديث، راه را بر اين گونه اعمال بست.
آيت الله مکارم شيرازي مي افزايد: بهتر است در مورد احاديثي که در رابطه با امام زمان(عج) وارد شده، پس از بررسي احاديث و جداسازي احاديث معتبر و با سند صحيح، کتاب چاپ شود تا بتوان به عنوان يک منبع معتبر به همه احاديث آن استناد کرد.
با تامل در محتواي سخنان آيت الله مکارم شيرازي روشن است که بدون داشتن کتب قوي و کتابخانه هاي پربار مهدوي نمي توان در امر تحقيق و پژوهش مهدوي چندان موفق بود و ضروري است تا راه اندازي کتابخانه هاي تخصصي مهدويت چه در فضاي مجازي و چه در دنياي واقعي در دستور کار نهادهاي مسئول قرار گيرد.
آيت الله جوادي آملي نيز که از پيشگامان تاليف کتب تاثيرگذار مهدوي است در اين باره مي گويد: شناخت وجود مبارک حضرت ولي‌عصر(عج) براي ما داراي اهميت حياتي است، اهميت حياتي؛ يعني واقعاً حياتي است و تعارف هم ندارد.
به گفته ايشان کسي که با امام زمان(عج) رابطه ندارد و او را نمي‌شناسد، مرده است و کسي که با او رابطه دارد، زنده است.
بر اين اساس روشن است که اين فقيه ضمن توجه و اهتمام به اهميت تاليف و انتشار کتب مهدوي خود در اين راه قدم هاي عملي برداشته و با اين کار بر ضرورت ايجاد کتابخانه هاي تخصصي و پر بار مهدوي تاکيد کرده است.
نتيجه گيري
آنچه هم اينک با جستاري حتي سطحي در جامعه روشن مي شود آن است که اطلاعات عمومي آحاد جامعه از موضوع مهدويت در سطحي بسيار ابتدايي قرار دارد، به طوري که گاهی همين کم اطلاعي از موضوع مهمي چون امام زمان(عج) پيامدهاي انحراف در تعيين مسير کلي زندگي افراد و زمينه گرايش به فرقه های ديگر و جريان هاي نوظهور را در پي داشته است که اين امر ناشي از فقدان منابع معتبر و در دسترس اعتقادي و نيز عدم اجراي برنامه هاي پرمخاطب و محتوايي در اين حوزه است که بي ترديد نقش کتاب در تحول آفريني علمي و اعتقادي در جامعه به عنوان شاخص ترين عوامل قابل اغماض و چشم پوشي نيست.
هم چنين در حوزه فن آوري هاي نوين آن گونه که بايد مراکز علمي و پژوهشي ديني کشور به لحاظ نرم افزاري و گاهی حتي سخت افزاري نيز مجهز نشده اند يا حداقل با وضعيت جديد جهان هماهنگ نشده اند که اين امر ضمن اينکه نياز به پوست اندازي مراکز علمي و ديني کشور دارد، نيازمند عزم ملي مجموعه دستگاه هاي متولي نيز هست که در اين راستا مي توان به نوآوري هاي نرم افزاري در حوزه هاي اعتقادي و به ويژه در مباحث مربوط به برنامه نويسي هاي مربوط به کتابخانه هاي ديجيتال چه به صورت لوح های فشرده و حافظه هاي جانبي يا بر روي اينترنت اميدوار بود.
با دقت در مجموعه آنچه از نظر گذشت روشن مي شود که وضعيت موجود کتب مهدوي و کتابخانه هاي واقعي و مجازي مرتبط با آن با وضع مطلوب و مورد نياز، فاصله زيادي دارد چرا که هم به لحاظ کميت و هم در محتوا و نيز در بهره مندي از ابزارهاي روز جهاني در اين عرصه اختلاف چشم گيري وجود دارد که ضرورت برنامه ريزي براي جهش در عرصه توليد علم و محتواي مهدوي را دو چندان مي سازد.
منابع و مأخذ:
(1) ماهنامه موعود شماره 54
(2) سخنراني آيت الله سبحاني در مراسم افتتاح کتابخانه تخصصي مهدويت مسجد مقدس جمکران
(3) سخنراني آيت الله مکارم شيرازي در ديدار با دست اندرکاران برگزاري پنجمين همايش دکترين مهدويت
منبع : نقطه سر خط
انتهای پیام