غدير در زبان اميرالمؤمنين(ع)

صدای شیعه: در يکي از روزهاي خلافت اميرالمؤمنين(ع)، روز عيد غدير (18 ذيحجه)، که مصادف با روز جمعه بود، حضرت پس از حمد و ثناي پروردگار اين خطبه عجيب را خواند:

پس از اين بايد بگويم،‌اي جماعت مؤمنان! خداي ـ عزوجل ـ در اين روز براي شما دو عيد فراهم کرد؛ دو عيد بزرگ سترگ، که يکي از اين دو جز به آن ديگري استوار نتواند بود. اين چنين کرد تا نيکي را در حقتان به اتمام رساند و از راه درست آگاهتان کند، و در پي روشندلانتان برد از پرتو هدايت او فروغ يافته، و رهسپارتان سازد به راه روشن دين خود، و فراوان بر سرتان ريزد از نعمت‌هاي خويش.

بدين روي، جمعه را روز اجتماع قرار داد و همه را به شرکت کردن در آن فرا خواند، تا آنچه در روزهاي هفته کرده‌ايد، تطهير پذيرد و کژي و کاستي‌هايي که در کار و کسبتان روا داشته‌ايد؛ جمعه به جمعه، به هنجار آيد و تصحيح شود. هم در اين روز است ياد کرد مؤمنان يکديگر را، و هم پديدار شدن بيم پرهيزکاران از خداوند. و در اين روز است که خداوند پاداش کردار نيکوکاران را چندين برابر ديگر روزها دهد. اما کار به اينجا تمام نشود، مگر آن که هر چرا که فرموده است به جاي آريد، و از آنچه نهي کرده است دست بکشيد، و براي کارهايي که به تأکيد امر کرده است، فروتنانه کمر اطاعت بنديد.

اکنون بدانيد که اعتقاد به توحيد پذيرفته نيست، مگر با اعتراف به نبوت محمد(ص) و هيچ اعتقاد و عملي قبول نيست، مگر با قبول ولايت و سرپرستي آن کس که خداوند، خود، او را ولي و سرپرست قرار داده است. و آيين طاعت خدا بهنجار نخواهد بود، مگر چنگ در زنيد به توفيق و نگهداشت خدايي و نگهداشت آنان که اهل ولايت اويند؛ يعني کساني که در روز دوح (غدير) درباره آنان آيت فرستاد، و اراده خويش را در حق بندگان خاص و گزيدگان خود اظهار داشت. و پيامبر را فرمود تا ابلاغ کند و گمراهان و منافقان را به چيزي نشمرد. و خود ضمانت کرد که او را از بد ايشان نگاه دارد. بدين گونه و با اشاره (به نگهداشت پيامبر از بدانديشان) درون آنان را که به ريب اندر بودند نمايان ساخت، و از باطن آن کسان که راه ارتداد مي‌سپردند پرده افکند. اينجا بود که هم مؤمن و منافق، آنچه را بايد بدانند دانستند. سپس آن کس که بي‌پروا بود و لاابالي، از حق روي گردانيد و آن کس که پا برجاي بود و استوار، بر پذيرفتن حق پاي فشرد. و اينجا بود که جهالت پيشگي منافقان و خيره‌سري نابفرمانان فزوني گرفت. و بس دندان بر دندان فشردند و دست بر دست زدند. يکي سخن گفت، يکي بانگي کرد، و آن کس که نابفرماني پيشه ساخته بود، بر همان سر بايستاد. و در اين ميان گروهي ديگر اعتراف کردند، اما نه از ته دل و نه از سر ايمان، چنانکه گروهي ديگر اعتراف کردند هم به زبان و هم از جان. بدين سان، خداوند دين خويش را کامل کرد و با کامل کردن دين، چشم پيامبر و مؤمنان و تابعان او را روشن ساخت. و اين همان (واقعة غدير) بود که برخي تان خود شاهد آن بوديد و به برخي ديگرتان خبر آن رسيد. و بدين واقعه، آن وعدة نيکوي خداوند به شکيبايان در پيوست و پرداخته‌هاي فرعون و‌هامان و قارون و سپاه اينان و تختگاهشان را تباه و ويران کرد. اما گروهي گمراه برجاي ماندند که در تباه ساختن کار مردمان هيچ فرو نگذارند.

اينان را نيز خداوند در همان جايگاه‌هاي خود فرو خواهد گرفت و آثارشان را نابود خواهد ساخت و نشانه‌هايشان را محو خواهد کرد و از آن پس، دلهاشان را از دريغ و درد خواهد آکند و به گروهي ملحقشان خواهد فرمود که دستان ايشان باز هست و کالبد ايشان نيرومند ساخت و توانايي‌شان داد، تا بدانجا که (به سوء اختيار و سوء استفاده از مواهب الهي) دين خدا را دگرگون کردند و احکام او را باژگونه ساختند. و بس زود ـ اما به هنگام ـ خداوند بر دشمنان خويش پيروز گردد و خدا لطيف است و خبير.

(لازم نبود اين اندازه سخن گويم) چه اندک‌تر از اين نيز ابلاغ را بسنده بود. اکنون ‌اي مردمان، مشمول رحمت خداي باشيد در آنچه خداوند شما را بدان فرا خوانده و ترغيب کرده است؛ يکي بينديشيد و به سوي دين او روي آوريد و راه او بسپريد. راههاي پراکنده ديگر در پيش مگيريد تا از راه خدا باز نمانيد. در اين روز، گشايش در رسيد و منزلت آن کساني که شايسته بودند، بلندي گرفت و برهان خدا روشن گشت.

آري امروز، روز روشن کردن حق است و از مقام پاک (رهبر معصوم) به صراحت (نص) سخن گفتن. امروز، روز کامل شدن دين است. امروز، روز عهد و پيمان است. امروز، روز گواهي و گواهان است. امروز، روز نماياندن بنيادهاي نفاق و انکار است. امروز، روز بيان حقايق ايمان است. امروز، روز راندن شيطان است. امروز، روز موعود فيصله دادن حق است. امروز، روز فراموش گشتة بلندگرايان است. امروز، روز راه نشان دادن و ارشاد است. امروز، روز آزمودن مردمان است. امروز، روز رهنموني به رهنمايان است. امروز، روز آشکار ساختن مقاصد پوشيده و زمينه‌سازي‌ها و تمهيدهاي ديگران است. امروز، روز نص (تصريح) بر شخص است؛ يعني آنان که ويژه‌اند رهبري را.

امام در آن روز همواره مي‌گفت امروز..... امروز..... تا اين که فرمود: اکنون، در اعمالتان مراقب خداي ـ عزوجل ـ باشيد و از او بپرهيزيد، و با او مکر مکنيد و از راه فريب درنياييد. با اعتقاد به توحيد و يگانگي خداوند و با اطاعت آن کس که شما را به اطاعت او امر کرده است، به خداي تقرب جوييد. راه گمراهي مسپريد و از پي آنان که گمراه شدند و ديگران را گمراه کردند، مرويد. خداي عزيز، گروهي را نکوهيده است و در کتاب خويش (از قول آنان) چنين فرموده است:» انا اطعنا سادتنا و کبرائنا فاضلونا السبيلا ربنا آتهم ضعفين من العذاب و العنهم لعنا کبيرا: ما مهتران و بزرگان خويش را اطاعت کرديم و ايشان گمراهمان کردند. پروردگارما! عذاب ايشان را دوچندان کن و برايشان لعنتي بزرگ فرست.» نيز فرموده است: «و اذا يتحاجون في النار، فيقول الضعفاء للذين استکبروا انا کنا لکم تبعا، فهل انتم مغنون عنا من عذاب الله من شيء، قالوا لو هدانا الله لهديناکم: و آنگاه که در دوزخ مشاجره کنند، پس ضعفا به آنانکه استکبار کردند و بزرگي فروختند گويند، ما پيرو شما بوديم، آيا اکنون مي‌توانيد اندکي از اين عذاب را از ما برداريد، آن گردنکشان گويند، اگر ما به راه خدا رفته بوديم شما را نيز به راه مي‌برديم.»

اکنون، آيا مي‌دانيد که اين استکبار (که در قرآن آمده است) چيست؟ استکبار ترک اطاعت آن کس (امام) است که خداوند امر به اطاعت آن کرده است، و گردن فرازي است در برابر آن کس که خداوند پيروي او را خواسته است. در قرآن از اين گونه سرگذشت مستکبران بسيار آمده است. اگر آدمي در اين گونه آيات ژرف بينديشد، بي‌گمان او را از راه بد باز دارد و اندرز دهد.

اي مؤمنان! بدانيد که خداي ـ عزوجل ـ فرموده است: «ان الله يحب الذين يقاتلون في سبيله صفا کانهم بنيان مرصوص: خداوند آن کسان را دوست مي‌دارد که در راه او مي‌جنگند، با صفي چونان بناهاي استوار در هم پيوسته.» آيا مي‌دانيد مقصود از «في سبيله» چيست و راه خدا کدام است؟

منم صراط خدا، که هر کس آن را نپيمايد (از او اطاعت نکند)، در چاه گمراهي فرو افتد.

منم راه خدا، که پس از پيامبر مرا نصب کرده و نشان داده است؛ منم قسيم بهشت و دوزخ.

منم حجت خدا، هم بر بدکاران و هم بر نيکوکاران.

از غنودن در غفلت بخيزيد و پيش از فرا رسيدن اجل عمل کنيد و براي دست يافتن به آمرزش پروردگار بر يکديگر پيشي گيريد، پيش از آن که (رستاخيز شويد و) با رويي برافرازند درون آن بهشت و برون آن دوزخ. آنگاه بانگ کنيد و بانگتان نشنوند و غريو برکشيد و غريوتان به هيچ نگيرند. به خود آييد، پيش از آن که فرياد بخواهيد و کس به فريادتان نرسد. شتاب کنيد در طاعت، پيش از گذشتن فرصت. (مپنداريد که فرا رسيدن روز پاداش بس دور است، بلکه همين حالاست). چنين است که گويي دم لذات (تباه‌کنندة خوشي‌ها= مرگ) در رسيده است. ديگر نه گريزگاه نجاتي هست و نه دور شدگاه خلاصي.

اين مجمع اکنون به پايان مي‌رسد و شما همگي روانة خانه‌هاي خويش مي‌شويد. برويد ـ خداي برشما رحمت فرستد ـ و بر خانوادة خود فراخ گيريد. به برادران خود نيکي کنيد. خداوند را بر اين نعمت که شما را بخشيده است، سپاس گزاريد. متحد شويد تا خدا کمکتان کند. نيکويي کنيد تا خدا دوستي تان را پايدار دارد. از نعمت‌هاي خداداد يکديگر را هديه فرستيد. خداوند در اين روز، چندين برابر عيدها پاداش دهد.

اين گونه پاداشي را جز در اين روز (غدير) ديگر نخواهيد يافت. نيکويي کردن در اين روز، مال را بسيار کند و عمر را دراز. مهرباني کردن باعث رحمت خدا شود و مهرباني او. در اين روز به برادران و به خاندان از مال خداداده ببخشيد، هر اندازه که بتوانيد. همواره چهره خندان داريد. چون به يکديگر رسيديد، شادمانگي کنيد و خداي را بر نعمت‌هايش سپاس داريد. برويد و به آنان که اميدشان به شماست، نيکي بسيار کنيد. در خورد و خوراک، خود و زير دستانتان يکسان باشيد. اين يکساني و مساوات را تا جايي که توانايي داريد، عملي سازيد که پاداش يک درهم در اين روز، صد هزار درهم است، و برکت به دست خداست.

روزة اين روز را نيز خداوند مستحب قرار داده است و در برابر آن پاداشي بس بزرگ نهاده. اما اگر کسي در اين روز، نياز برادران خود را برآورد ـ پيش از تمنا و درخواست ـ و با ميل و رغبت خوبي کند، پاداش او چنان آن کس باشد که اين روز را روزه داشته است و شب آن را با عبادت به بامداد رسانيده. و هرکس در اين روز به روزه داري افطاري دهد، چنان است که گويي دسته دسته مردم را افطاري داده است.... همين که به يکديگر رسيديد، همراه سلام، مصافحه کنيد، و نعمتي را که در اين روز نصيبتان شده است، به يکديگر تبريک گوييد. بايد اين سخنان را آن که بود و شنيد، به آن که نبود و نشنيد برساند و بايد توانگران به سراغ مستمندان روند و قدرتمندان به دنبال ضعيفان. پيامبر ـ که درود خدا بر او باد ـ مرا به اين چيزها امر کرده است.