مناظرات امام رضا(ع) با علمای اديان مختلف جلوه‌ای از علم لدنّی ايشان است

صدای شیعه: عليرضا روحی، مدير گروه تاريخ و فرهنگ و تمدن اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايکنا) با اشاره به شبهه شهادت يا رحلت حضرت علی‌بن موسی الرضا(ع) اظهار کرد: مأمون خليفه زمان حيات و شهادت امام رضا(ع) از حيله بسيار بالايی برخوردار بوده است، به‌گونه‌ای که افراد زيادی از مخالفان و حتی موافقان خود را از ميان برمی‌داشته، بدون اين‌که کوچک‌ترين اثری از قتل در ايشان پديدار شود.

عضو هيئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با بيان اين‌که اين مطلب در مورد نحوه شهادت امام رضا(ع) نيز به‌وضوح مشاهده می‌شود، خاطرنشان کرد: دليل بر شبهه نحوه وفات حضرت رضا(ع) اختلاف آرايی است که در منابع تاريخی وجود دارد و برخی از منابع نحوه رحلت امام(ع) را به مرگ طبيعی دانسته‌اند. اين در حالی است که وقتی منش حکومتی مأمون مورد بررسی قرار می‌گيرد، کاملاً مشهود است که مأمون افراد بسياری را با اين روش از ميان برداشته است.

اين محقق و پژوهشگر با تأکيد بر اين‌که مأمون بسياری از سرداران سپاه خود را که مدت مديدی تحت امر وی خدمت می‌کردند، به قتل رساند، عنوان کرد: مأمون با روشی زيرکانه و مخفيانه بسياری از نزديکان، اطرافيان، سرداران سپاه و کسانی‌ را که مدت‌ها خدمتگزار پدرش، هارون الرشيد بودند و سپس تحت امر مأمون خدمت می‌کردند، کشت بدون اين‌که هيچ‌گونه ردی از وی باقی بماند.

مدير گروه تاريخ و فرهنگ و تمدن اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با اشاره به نحوه مرگ طاهر بن حسين، امير و والی خراسان که از جانب مأمون عهده‌دار حکومت آن ديار بود، افزود: افراد بيشماری همچون طاهر بن حسين در دستگاه مأمون به‌قتل رسيدند که هيچ‌گونه اثری از قتل در ايشان ديده‌ نمی‌شد، اما به‌طور قطع و يقين می‌توان گفت که مرگ اين افراد به امر مأمون صورت گرفته است.


روحی با تأکيد بر اين‌که شهادت امام رضا(ع) نيز بدون هيچ شکی به‌دستور مأمون و توسط عمال حکومتی وی صورت گرفته است، تصريح کرد: مأمون با درکی زيرکانه از اقتضائات و شرايط موجود، با هرکس به‌گونه‌ای خاص برخورد می‌کرده است، به‌همين جهت افراد مختلف تا زمانی که مفيد برای دستگاه حکومت وی بودند، از جانب مأمون از عزت و احترام خاصی برخوردار می‌شدند، اما به محض اين‌که ديگر مفيد به حال وی نبودند، سريعاً به‌طرز مشکوکی از بين می‌رفتند.

وی با بيان اين‌که مأمون پس از بهره‌وری کامل از ماجرای ولايت عهدی امام رضا(ع) تصميم به شهادت آن حضرت گرفت، ادامه داد: مأمون پس از اين‌که با ماجرای ولايت عهدی توانست مردم را فريب دهد و از اين طريق به حکومت خود مشروعيت بخشد، امام(ع) را به شهادت رساند. از جمله بهره‌برداری‌های مأمون از ولايت عهدی امام رضا(ع) آرام کردن قيام‌ها و شورش‌هايی بود که در گوشه و کنار حکومت وی برپا شده بود.

اين محقق و تاريخ‌پژوه با اشاره به اين‌که مأمون با قتل برادر خود بر تخت حکومت تکيه زد، خاطرنشان کرد: مأمون با پيشنهاد حکومت و ولايت عهدی به امام رضا(ع) وجهه نازيبايی را که از قتل برادر پيدا کرده بود، نزد مردم بازسازی کرد. همچنين از آنجا که حکومت مأمون در مرو بود و با حجاز کيلومترها فاصله داشت، با اين پيشنهاد و به‌تعبير صحيح‌تر با اين بهانه امام(ع) را از حجاز به مرو آورد تا بتواند نظارت مستقيم بر ايشان و علی‌الخصوص اقدامات شيعيان و علويان داشته باشد.

عضو هيئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با تأکيد بر اين‌که مأمون با پيشنهاد ولايت عهدی به امام(ع) توانست بزرگان و سران علويان را آرام نگه‌ دارد، عنوان کرد: با يک دقت نظر می‌توان اين‌گونه تفسير کرد که مأمون هم نگران حرکت جدی سياسی از جانب امام رضا(ع) بود و هم اين‌که مقاصد ديگری از طرح پيشنهاد ولايت عهدی به امام(ع) داشت و هنگامی‌که به اين اهداف شوم خود دست يافت، تصميم به شهادت امام رضا(ع) گرفت.


امام رضا(ع)، عالم آل‌محمد(ص)

روحی با اشاره به لقب «عالم آل محمد(ص)» که به امام رئوف اختصاص دارد، اظهار کرد: همگان می‌دانيم که امام رضا(ع) از علم لدنی و الهی برخوردار بودند، اما ميزان بروز اين علم در زمان حيات ايشان، چه قبل از دوران امامت و چه در زمان امامت ايشان برای مردمان به‌خوبی آشکار بود. همچنين مأمون از آنجا که خود اهل علم و دانش بود، جلسات مناظره به دلايل مختلف به‌راه می‌انداخت تا به‌هر شکل بتواند شخصيت و جايگاه امام(ع) را نزد مردم متزلزل کند.

وی با بيان اين‌که در تمام اين جلسات نتيجه عکس حاصل مأمون می‌شد، خاطرنشان کرد: امام رضا(ع) حتی در جلساتی که با حضور فرق دينی مختلف برگزار می‌شد و افرادی همچون زرتشتيان، صابئيان، مسيحيان و يهوديان شرکت داشتند، حضور يافته و با استفاده از کتب هر دين و آئينی با ايشان به مناظره می‌پرداختند. شيخ صدوق (متوفی 381 هـ) در کتاب شريف و عالمانه خود با عنوان «عيون اخبار الرضا(ع)» در پايان جلد دوم، به‌خوبی اين مناظرات را نقل کرده است.

مدير گروه تاريخ و فرهنگ و تمدن اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی در پايان خاطرنشان کرد: بررسی مناظرات حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در اين کتاب، انسان را متوجه ميزان علم امام(ع) حتی به ديگر اديان می‌کند و دليل اين‌که امام(ع) ملقب به لقب «عالم آل محمد(ص)» شده بودند، همين جايگاه علمی است که ايشان در آن دوران برخوردار بودند.