وعده حکومت امام مهدی(عج) در قرآن کریم

موضوع مهدویت ریشه در آیات قرآن دارد

حجت‌الاسلام حائری پور در ابتدای این گفت‌وگو درباره اهمیت شخصیت و حکومت امام مهدی (عج) در قرآن بیان داشت: بررسی شخصیت و حکومت امام مهدی علیه‌السلام در قرآن از این لحاظ مهم است که وقتی یک موضوع دینی، ریشه در قرآن داشته باشد مورد قبول همه مسلمانان - با هر مذهب و گرایشی که دارند - قرار خواهد گرفت.

وی گفت: لذا موضوع حضرت مهدی عجل الله فرجه نیز این‌گونه است یعنی موضوعی است که ریشه در آیات قرآن کریم دارد و آیات فراوانی داریم که در مورد آن حضرت تأویل و تفسیر شده است.

وی افزود: موضوعاتی که در قرآن کریم مطرح می‌شود دو گونه است؛ گاهی مطلبی به صراحت بیان می‌شود و گاهی نیز با ذکر بعضی خصوصیات و ویژگی‌ها مطرح می‌شود. یعنی با اشاره مطرح می‌شود و لذا برخی از آیات قرآن کریم، اشاره به مباحث مهدویت و حکومت حضرت مهدی علیه‌السلام کرده‌اند.

استاد مرکز تخصصی مهدویت گفت: یعنی در قرآن کریم آیات فراوانی در حدود 265 آیه پیرامون آن حضرت و حکومت آن بزرگوار وجود دارد که البته در هیچ آیه‌ای نامی از آن حضرت برده نشده و همه جا با اشاره، موضوع مهدویت مطرح شده و غالباً ویژگی‌های حکومت و اوصاف شخصیتی بیان شده است.

در زمینه مهدویت، دو آیه، معروفتر و مشهورتر از دیگر آیات هستند

آیه نخست؛ 55 سوره نور

حجت‌الاسلام حائری‌ پور گفت: در میان آیات قرآن که در مورد امام زمان عجل الله فرجه هستند دو آیه معروفتر و مشهورتر از همه هست که اولین آنها آیه 55 سوره مبارکه نور است که می‌فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُم فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئًا وَمَن کَفَرَ بَعْدَ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ»‏؛ خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‏اند وعده مى‏دهد که قطعاً آنان را حکمران روى زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روى زمین را بخشید و دین و آیینى را که براى آنان پسندیده، پابرجا و ریشه‏دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیّت و آرامش مبدّل مى‏کند، آن چنان که تنها مرا مى‌پرستند و چیزى را شریک من نخواهند ساخت. و کسانى که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند.

وی گفت: در این آیه شریفه سه وعده به مسلمانان، آن هم زمانی که مسلمان‌ها در اقلیت و ضعف بودند داده شده است؛ وعده اول، وعده حکومت و خلافت است که با این عبارت بیان شده است. «لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فىِ الْأَرْضِ» یعنی خداوند ایشان را در زمین خلیفه خواهد کرد. و برای اینکه بعضی‌ها این را بعید نشمارند بلافاصله می‌فرماید: همچنانکه مؤمنان قبلی را به حکومت رساند، حکومت در آینده نیز به صالحان خواهد رسید.

استاد مرکز تخصصی مهدویت گفت: وعده دوم که در این آیه به مؤمنان داده شده این است: «وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ» یعنی دین مسلمانان که اسلام است به استقرار خواهد رساند و کاری خواهد کرد که این حالت، تزلزل نداشته باشد که گاهی قوی و گاهی ضعیف باشد بلکه به گونه‌ای خواهد بود که ریشه دار خواهد شد و همه جا مستقر و برقرار خواهد بود.

وی افزود: وعده سوم که در این آیه به مومنان داده شده این است که «وَ لَیُبَدِّلَنهم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا» یعنی خوف و ترس و نگرانی را از مسلمانان بر می‌دارد و به جای آن، امنیت و آرامش را برقرار می‌کند.

این پژوهشگر علوم اسلامی گفت: در طول تاریخ، این سه وعده هیچگاه تحقق پیدا نکرده است نه در زمان خود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و نه در زمان ائمه معصومین علیهم‌السلام و نه در حال حاضر، بنابراین، این وعده مربوط به آینده است و هیچ دولتی هم توانایی برقراری چنین حکومتی را نخواهد داشت لذا چنین حکومتی را فقط یک رهبر الهی کامل می‌تواند برقرار کند.

وی گفت: به بیان بهتر، خداى سبحان به کسانى که ایمان آورده و عمل صالح انجام مى‏دهند، وعده مى‏دهد که به زودى جامعه‏اى برایشان تکوین مى‏کند که جامعه به تمام معنا صالح باشد، و از لکه ننگ کفر و نفاق و فسق پاک باشد، زمین را ارث برند و در عقاید افراد آن و اعمالشان جز دین حق، چیزى حاکم نباشد، ایمن زندگى کنند، ترسى از دشمن داخلى یا خارجى نداشته باشند، از کید نیرنگ بازان و ظلم ستمگران و زورگویى زورگویان آزاد باشند و این مجتمع طیب و طاهر با صفاتى که از فضیلت و قداست دارد هرگز تاکنون در دنیا منعقد نشده، و دنیا از روزى که پیامبر صلی الله علیه و آله مبعوث به رسالت گشته تاکنون، چنین جامعه‏اى به خود ندیده، ناگزیر اگر مصداقى پیدا کند، در روزگار امام مهدى عجل الله فرجه خواهد بود، چون اخبار متواترى که از رسول خدا صلی الله علیه و آله و ائمه اهل بیت علیهم‌السلام در خصوصیات آن جناب وارد شده از انعقاد چنین جامعه‏اى خبر مى‏دهد.

استاد حوزه علمیه قم گفت: در بسیارى از تفاسیر شیعه از امام سجاد علیه‌السلام چنین نقل شده است که در تفسیر آیه فرمود: «هم و اللَّه شیعتنا اهل البیت، یفعل اللَّه‏ ذلک بهم على یدى رجل منا، و هو مهدى هذه الامة، یملأ الارض عدلا و قسطا کما ملئت ظلما و جورا، و هو الذى قال رسول اللَّه (ص) لو لم یبق من الدنیا الا یوم ...» یعنی آنها به خدا سوگند شیعیان ما هستند، خداوند این کار را براى آنها به دست مردى از ما انجام مى‏دهد که مهدى این امت است، زمین را پر از عدل و داد مى‏کند آن گونه که از ظلم و جور پر شده باشد، و هم او است که پیامبر ص در حق وى فرموده: اگر از عمر دنیا جز یک روز باقى نماند ... .

آیه دوم؛ 5 سوره قصص

وی گفت: مورد دوم که پیرامون بحث مهدویت مشهور است آیه 5 سوره مبارک قصص است که می‌فرماید: «وَنُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ»‏؛ ما مى‏خواهیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روى زمین قرار دهیم!

حجت‌الاسلام حائری پور گفت: البته شأن نزول این آیه، پیرامون بنی اسرائیل است ولی چون آیات قرآن جاودانه است و اختصاص به قوم خاصی ندارد و به موردی خاص محدود نمی‌شود، شامل اقوام دیگر نیز خواهد شد و سنت الهی بر این است که مستضعفان را پیروزی نهایی بخشد.

وی گفت: به بیان دیگر، این آیه، هرگز سخن از یک برنامه موضعى و خصوصى مربوط به بنى‌اسرائیل نمى‏گوید، بلکه بیانگر یک قانون کلى برای همه اعصار و قرون و همه اقوام و جمعیتها، مى‏گوید: ما اراده داریم که بر مستضعفان منت بگذاریم و آنها را پیشوایان و وارثان حکومت روى زمین قرار دهیم.

این استاد مهدویت افزود: این بشارتى است در زمینه پیروزى حق بر باطل و ایمان بر کفر و بشارتى است براى همه انسانهاى آزاده و خواهان حکومت عدل و داد و برچیده شدن بساط ظلم و جور و نمونه‏اى از تحقق این مشیت الهى، حکومت بنى اسرائیل و زوال حکومت فرعونیان بود و نمونه کاملترش حکومت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و یارانش بعد از ظهور اسلام بود، حکومت پا برهنه‏ها و تهى‏دستان با ایمان و مظلومان پاکدل که پیوسته از سوى فراعنه زمان خود مورد تحقیر و استهزاء بودند، و تحت فشار و ظلم و ستم قرار داشتند که سرانجام خدا به دست همین گروه دروازه قصرهاى کسراها و قیصرها را گشود و آنها را از تخت قدرت بزیر آورد و بینى مستکبران را به خاک مالید.

وی ادامه داد: و نمونه گسترده‏تر و اتم آن، ظهور حکومت حق و عدالت در تمام کره زمین به وسیله امام مهدى ارواحنا له الفداء است.

این پژوهشگر مسائل مهدویت گفت: از این رو در روایات اسلامى مى‏خوانیم که ائمه اهل بیت علیهم‌السلام در تفسیر این آیه اشاره به این ظهور بزرگ کرده‏اند و در نهج البلاغه امیر المؤمنین علی علیه‌السلام به این آیه اشاره می‌کند و آن را به حکومت اهل‌بیت علیهم‌السلام تفسیر می‌نماید.

وی گفت: در نهج البلاغه چنین آمده است: «لتعطفن الدنیا علینا بعد شماسها عظف الضروس على ولدها و تلى عقیب ذلک و نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ ...» یعنی دنیا پس از چموشى و سرکشى- همچون شترى که از دادن شیر به دوشنده‏اش خود دارى مى‏کند و براى بچه‏اش نگه مى‏دارد- به ما روى مى‏آورد ... سپس آیه «وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ...» را تلاوت فرمود.

این استاد حوزه علمیه افزود: در حدیث دیگرى از همان امام بزرگوار مى‏خوانیم که در تفسیر آیه فوق فرمود: «هم آل محمد یبعث اللَّه مهدیهم بعد جهدهم، فیعزهم و یذل عدوهم» یعنی این گروه آل محمد (صلی الله علیه و آله) هستند، خداوند مهدى آل محمد را بعد از زحمت و فشارى که بر آنان وارد مى‏شود بر مى‏انگیزد و به آنها عزت مى‏دهد و دشمنانشان را ذلیل و خوار مى‏کند.

وی ادامه داد: در حدیثى از امام زین العابدین على بن الحسین علیه‌السلام آمده «و الذى بعث محمدا بالحق بشیرا و نذیرا، ان الأبرار منا اهل البیت و شیعتهم بمنزلة موسى و شیعته، و ان عدونا و اشیاعهم بمنزلة فرعون و اشیاعه» یعنی سوگند به کسى که محمد را به حق بشارت دهنده و بیم دهنده قرار داد که نیکان از ما اهل بیت و پیروان آنها به منزله موسى و پیروان او هستند، و دشمنان ما و پیروان آنها به منزله فرعون و پیروان او هستند.