رسمیت یافتن و تحلیل تاریخ شکل گیری تشیع

صرف نظر از معاندین میتوان با منطقی روشن به گفتکو با مخالفین پرداخت . تشیع نه فرقه ای جعلی بلکه ادامه تعلیمات انبیاء الهی است و یکی از فرق رسمی اسلام است .

مرحوم آیت‌الله ‌بهجت رضوان‌الله‌علیه به مناسبتی فرمودند: این صحیح نیست که ما از اول با یک نفر سنی مذهب درباره مسائلی که موجب ناراحتی‌شان می‌شود با شدت و حدت بحث کنیم. ایشان می‌فرمودند: بهترین راه این است که ما به آنها بگوییم شما در فقه تابع چهار نفر از علمای بزرگ هستید؛ ابوحنیفه، شافعی، مالک و احمدبن‌حنبل. ابوحنیفه و مالک مستقیما شاگرد امام صادق علیه‌السلام بودند. خودشان هم افتخار می‌کردند. از ابوحنیفه نقل شده که گفته‌ است: «ما رایت أفقه من جعفر بن محمد» و درجای دیگر می‌گوید: «لولا السنتان لهلک النعمان»! (نعمان اسم ابوحنیفه بوده است). آیا تقلید کردن از شاگرد مانع از تقلید کردن از استاد می‌شود؟ ما از استاد اینها تقلید می‌کنیم و شما از شاگرد تقلید می‌کنید. چرا شما مذهب شیعه را در کنار سایر مذاهب معتبر نمی‌دانید؟ آیا در جایی که شاگرد اعتراف کند که استاد از من خیلی بالاتر است و من هر چه دارم از اوست، تقلید از شاگرد جایز است و تقلید از استاد او جایز نیست؟! هیچ منطقی این را نمی‌پذیرد. این همان راهی است که مرحوم شیخ محمود شلتوت آن ‌را مطرح کرد و مذهب شیعه را در مصر معتبر دانست و این از برکات اقدام مرحوم آیت الله بروجردی رضوان‌الله‌تعالی‌علیه بود که دارالتقریب را تأسیس کردند. اگر این باب باز شود و آنها حاضر شوند در کنار ابوحنیفه برای امام صادق علیه‌السلام هم اعتبار قائل شوند این رسمیت بخشیدن به شیعه است. (برگرفته از سخنان حضرت آیت‌الله مصباح یزدی در دفتر مقام معظم رهبری که در تاریخ 23/05/89 ، درس های اخلاق: شرح خطبه فدکیه ).

آیا مذهب شیعه یک مذهب سیاسى است که به دست عبداللَّه بن سباى یهودى در زمان عثمان- خلیفه سوم- ابداع شد، سپس ایرانیان که با عربها سابقه بدى داشتند با این سلاح در مقابل اعراب مسلمان ایستادند. آنگاه تشیع در زمان دیالمه تقویت گردید و سپس در زمان صفویه مذهب رسمى ایران شد؟

از دید شیعیان، عبداللَّه بن سبأ «1» یک یهودى و ملعون است و در اخبار شیعه از وى مذمت بسیار شده است.
راجع به عبداللَّه بن سبا چند نظر وجود دارد:
1. عبداللَّه سبا افسانه‏اى است و وجود خارجى نداشته وسیف‏بن عمر تمیمى آن‏را ساخته‏است (علامه عسکرى).
2. وجود خارجى داشته و قبلًا یهودى بوده، اسلام آورده، در زمان یهودیت غلو مى‏کرده، در اسلام هم غلو کرده است و توسط امیرالمؤمنین اعدام شده است.
3. وجود خارجى داشته، ولى احادیث سیف بن عمر ساختگى بوده است و با توجه به شواهد این به حقیقت نزدیک‏تر است (علامه شبیرى زنجانى).

شیعه یک حزب سیاسى نیست که در زمان خلافت عثمان درست شده باشد، بلکه سیر طبیعى اسلام است که در آن به دستورات حضرت خاتم الانبیاء صلى الله علیه و آله دقیقاً عمل شده است. شیعه در لغت به معنى پیرو مى‏باشد و این کلمه براى این مورد اولین بار بر زبان خود صاحب وحى جارى شده است؛ در قرآن این لفظ چند بار آمده است وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لَإِبْراهِیمَ. « صافات: 83؛ مریم: 69»
حافظ ابو نعیم احمد بن عبداللَّه- از محدثین بزرگ اهل سنت- در کتاب «حلیة الاولیاء» از ابن عباس روایت مى‏کند که چون آیه شریفه إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها أَبَداً رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ؛ «آنان که ایمان آورده‏اند و نیکوکار شدند به حقیقت، بهترین اهل عالمند. پاداش آن‏ها نزد خدا باغ‏هاى بهشت عدن است که نهرها زیر درختانش جارى است و در آن بهشت تا ابد جاودان و متنعمند و خدا از آن‏ها خشنود است « بینه (98): 7 و 8». بر پیامبر خدا صلى الله علیه و آله نازل شد، پیغمبر خطاب به على ابن ابى‏طالب علیه السلام فرمود: «یا على! در این آیه شریفه، مراد از خیر البریه تو و «شیعیانت» مى‏باشید. روز قیامت تو و شیعیانت در حالى‏که خداوند از شما راضى و شما هم از خداوند راضى و خشنود هستید مى‏آیید « اللمعة البیضاء، ص 413، حدیث 1125؛ شواهد التنزیل، ج 2، ص 459؛ الدر المنثور، ج 8، ص 589؛ المناقب، ص 265، حدیث 247؛ شبهاى پیشاور، ص 156 «أنت یا علی و شیعتک تأتی أنت و شیعتک یوم القیامة راضین مرضیّین».

ابو المؤید موفق بن احمد خوارزمى در مناقب حاکم ابوالقاسم عبیداللَّه بن عبداللَّه الحسکانى در کتاب «شواهد التنزیل لقواعد التفضیل»، محمد بن یوسف گنجى شافعى در «کفایة الطالب» و سبط ابن جوزى حنفى در «تذکرة الخواص» از یزید بن شراحیل انصارى، کاتب امیرالمؤمنین علیه السلام خبر داد که گفت: خودم از آن حضرت شنیدم که فرمود به هنگام رحلت خاتم الانبیاء پشت مبارک ایشان به سینه من بود، فرمود: «یا على! آیا آیه شریفه (کسانى که ایمان آورده‏اند و صاحبان عمل صالح و خیر البریه ...) را نشینده‏اى؟ به درستى که آن‏ها «شیعیان» تو مى‏باشند و وعده گاه من و شما در روز قیامت، کنار حوض کوثر خواهد بود. همان روزى که خلایق، براى رسیدگى به حساب گرد آیند، شما را نیز بخوانند، و شما روسفید خواهید بود و شما را پیشواى روسفیدان صدا زنند.» « ینابیع المودة لذوى القربى، ج 1، ص 125 و ج 2، ص 357؛ شبهاى پیشاور، ص 156 «أی علیّ أ لم تسمع قول اللَّه تعالى: إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ هم أنت و شیعتک و موعدی و موعدکم الحوض إذا اجتمعت الأمم للحساب تدعون غرّاً محجّلین»

جلال الدین سیوطى در تفسیر خود «الدر المنثور فى التفسیر بالمأثور» از ابن‏عساکر دمشقى شافعى از جابر بن عبداللَّه انصارى که از بزرگان صحابه خاتم الانبیا مى‏باشد نقل مى‏کند که گفت: در خدمت حضرت رسول صلى الله علیه و آله بودیم که على ابن ابى‏طالب علیه السلام وارد شد، و پیغمبر فرمود: «قسم به کسى که جان من در قبضه قدرت او است، روز قیامت این مرد (اشاره به على علیه السلام) و شیعه او از رستگارانند « شواهد التنزیل، ج 2، ص 467؛ المناقب، ص 111؛ شبهاى پیشاور، ص 157 «و الذی نفسی بیده إنّ هذا وشیعته لهم الفائزون یوم القیامة فنزل إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ»

آنگاه آیه مذکور نازل گردید. در همان تفسیر از ابن عباس نیز روایت شده که چون آیه فوق نازل شد، پیامبر صلى الله علیه و آله به على علیه السلام فرمود: «روز قیامت تو و شیعیانت در حالى که از خداوند راضى و خداوند هم از شما راضى باشد مى‏آیید « اللمعة البیضاء، ص 413، حدیث 1125؛ شواهد التنزیل، ج 2، ص 459؛ الدر المنثور، ج 8، ص 589؛ المناقب، ص 265، حدیث 247 «تأتی أنت و شیعتک یوم القیامة راضین مرضیّین».

از جابر بن عبداللَّه انصارى در مناقب نیز نقل شده است که گفت: در خدمت پیامبر گرامى اسلام بودیم که على علیه السلام به طرف ما آمد. پیغمبرخدا صلى الله علیه و آله فرمود: «برادر من رو به شما آمد « المناقب، ص 111؛ شبهاى پیشاور، ص 157 «قد أَتاکُم أخی».». آنگاه به سمت کعبه نگاه کرد، دست على را بالا برد و فرمود: «قسم به کسى که جان من در قبضه قدرت اوست، این على و شیعیان او روز قیامت از رستگارانند « ینابیع المودة لذوى القربى، ج 1، ص 197؛ شبهاى پیشاور، ص 158 «و الذی نفسی بیده إنّ هذا و شیعته‏لهم الفائزون یوم القیامة». سپس پیغمبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: على علیه السلام قبل از همه شما ایمان آورد و باوفاترین افراد به عهد خدا مى‏باشد و نیز عادل‏ترین شماها است و مرتبه‏اش در نزد پروردگار از همه شماها بالاتر است. در همان وقت، آیه مذکور نازل گردید. از آن به‏بعد هر گاه على علیه السلام در میان جمعى ظاهر مى‏شد، اصحاب پیغمبر مى‏گفتند: «بهترین مردم آمد « الدر المنثور، ج 6، ص 379؛ المناقب، ص 112؛ شبهاى پیشاور، ص 158 «جاءَ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ».

ابن حجر در باب 11 صواعق و نیز علامه سمهودى در جواهر العقدین از «حافظ جمال الدین محمد بن یوسف زرندى مدنى» نقل مى‏کند که: چون آیه مذکور نازل‏ گردید، پیغمبر اسلام خطاب به على علیه السلام فرمود: «یا على! تو و شیعیانت خیر البریه هستید.
روز قیامت تو و شیعیانت در حالى که از خدا راضى و خدا هم از شما راضى است، مى‏آیید و دشمنان تو با حالتى خشمناک که دستهایشان به گردنشان بسته مى‏باشد، خواهند آمد. آنگاه امیرالمؤمنین علیه السلام پرسید دشمن من کیست؟ فرمود: کسى که از تو بیزارى مى‏جوید و تو را لعن مى‏نماید « ینابیع المودة لذوی القربى، ج 2، صص 357 و 452؛ النهایة، ج 3، ص 276 به نقل از الغدیر، ج 3، ص 78؛ شبهاى پیشاور، ص 158 «یا علیّ أنت و شیعتک تأتی أنت و شیعتک یوم القیامة راضین مرضیین و یأتی أعداؤک غضباناً مقمحین قال یا رسول اللَّه و من عدوّی؟ قال: من تبرأ منک و لعنک». این حدیث با اندک اختلافى در مودة القربى نیز آورده شده است.

میر سید على همدانى شافعى در مودة القربى و ابن حجر در صواعق نیز از ام سلمه زوجه پیامبر نقل مى‏کند که آن حضرت فرمود: «یا على! تو و شیعیان و اصحابت در بهشت مى‏باشید « المناقب، ص 113؛ ینابیع المودة لذوى القربى، ج 1، صص 328 و 425؛ شبهاى پیشاور ص 159 «یا علیّ أنت و أصحابک فی الجنّة أنت و شیعتک فی الجنّة».

در فصل نوزدهم مناقب، از رسول اللَّه صلى الله علیه و آله خطاب به على علیه السلام نقل شده است: «مثل تو در امت من مثل عیسى بن مریم است « الشیعة فى احادیث الفریقین، ص 128 به نقل از المناقب، ص 226؛ ینابیع المودة لذوى القربى، ج 2، ص 109؛ شبهاى پیشاور، ص 159 «مثلک فی أمتی مثل المسیح عیسى بن مریم». که قوم او سه فرقه شدند- مؤمنین و حواریون، دشمنان او که همان یهود بودند و غلات که درباره او غلو نموده و او را خدا و شریک خدا قرار دادند- امت من هم نسبت به تو، سه فرقه مى‏شوند: «فرقة شیعتک و هم المومنون؛ فرقه‏اى شیعیان تو هستند که همانا مؤمنین مى‏باشند»؛ فرقه‏اى هم دشمنان تو هستند و آنان ناکثین و شکنندگان عهد و بیعت با تو هستند و فرقه‏اى غلوکنندگان درباره تو هستند و آن‏ها گمراهان و جاحدین مى‏باشند. سپس افزود: «یا على! تو و شیعیانت و دوستان شیعیان تو در بهشت و دشمنان و غلو کنندگان درباره تو، در آتش جهنم خواهند بود « المناقب، ص 317؛ ینابیع المودة لذوى القربى، ج 1، ص 328؛ شبهاى پیشاور، ص 159 «فأنت یا علیّ و شیعتک فی الجنّة و محبّوا شیعتک فی الجنّة و عدوّک الغالی فیک فی النار».

از طرفى دیگر چون در زمان حیات پیامبر خدا صلى الله علیه و آله چهار تن از بهترین صحابه خاص پیامبر یعنى:
ابوذر غفارى، سلمان فارسى، مقداد ابن اسود کندى‏عمار یاسر ؛ داراى این لقب (شیعه) بوده‏اند، مى‏توان دریافت که نه تنها لفظ شیعه بعد از خلافت عثمان به وجود نیامده بلکه از زمان حیات پیامبر خدا صلى الله علیه و آله این لفظ رایج بوده است.

از طرفى، حافظ ابو نعیم در حلیه الاولیا و ابن حجر در صواعق محرقه از ترمذى نقل نموده‏اند که پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «خداوند مرا به دوستى چهار نفر امر نموده و خبر داده است که خدا این چهار نفر را دوست مى‏دارد « تاریخ الکبیر، ج 9، ص 31؛ مستدرک الحاکم، ج 3، ص 131؛ شبهاى پیشاور، ص 161 «إنّ اللَّه أمرنی‏بحبّ أربعة و أخبرنی أنّه یحبّهم». و این چهار نفر عبارت‏اند از: «على ابن ابى‏طالب علیه السلام، ابوذر، مقداد و سلمان». ابن حجر نیز مشابه همین حدیث را از پیغمبر نقل مى‏کند: «بهشت براى سه نفر- على و عمار و سلمان- مشتاق است « سنن الترمذى، ج 5، ص 332؛ مسند ابویعلى، ج 5 ص 166؛ شبهاى پیشاور ص 161 «الجنّة تشتاق إلى‏ثلاثة؛ علیّ و عمّار و سلمان». آیا اعمال و رفتار اصحاب خاص رسول‏اللَّه صلى الله علیه و آله که خداوند امر و خبر از دوست داشتن آن‏ها داده است، دلالت بر حقانیت شیعه ندارد ؟

پینوشت :
پاسخ به شبهات در شبهاى پیشاور، ص: 19