سیره امام رضا(ع) در مناظرات میان دینی راهگشاست; غریب الغربایی امام به چه معناست

صدای شیعه:  دکتر ابراهیم فیاض، عضو هئیت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد اثرات سفر امام رضا(ع) به ایران گفت: امام رضا(ع) تنها امامی است که سفر طولانی‌ای داشتند و از مکان و جای سنتی خود دور شدند و به سرحدات جهان اسلام یعنی به مرزهای شرقی جهان اسلام آن زمان رسید و بنابراین از همه مشاهد مشرفه مانند مدینه، عتبات عالیات در عراق دور می‌شود و به سوی ایران حرکت کردند و به مرو رسیدند.
 
وی افزود: غریب‌الغربایی ایشان هم به این معناست، ایشان برای ما ایرانی‌ها انیس‌النفوس هستند، ما به مشهد می‌رویم به خاطر اینکه انس بگیریم و انس هم می‌گیریم، چون یکی از صفات و القاب ایشان امام رئوف و مهربان است به همین خاطر رئوفیت و مهربانی ایشان در مردم ایران هم اوج می‌گیرد.
 
این محقق و استاد دانشگاه با بیان اینکه امام رضا(ع) دو صفت دارند که این دو صفت در ایرانی‌ها هم تجلی یافته است؛ اظهار داشت: یکی علم ایشان است که ایشان عالم آل محمد(ص) هستند و دوم اینکه رئوف هستند. ایرانی‌ها هم علم دوست هستند و هم مهربان، یعنی این دو صفت ایشان در ایرانی‌ها تجلی یافته است، نه اینکه این دو صفت از قبل در میان ایرانی‌ها نبوده، بلکه بدین معناست که به واسطه ایشان اوج گرفته است. حضرت امام خمینی(ره) هم می‌گفتند: مرکز و پایتخت کشور ما مشهد است.
 
وی با اشاره به اینکه در حقیقت به خاطر سیر و سلوکی که امام(ع) با هجرت و سفر پیدا ‌کردند و این گونه از سرزمین پیامبر(ص) و اجداد طاهرینش(ع) دور ‌شدند عظمت بیشتری پیدا می‌کند و این خود باعث تجلی و بزرگی ایشان شده است، تصریح کرد: مسیری که امام(ع) از مدینه تا مرو پیموده، خیلی جالب است ایشان را از مسیر و شهرهایی به مرو آوردند که کمترین برخورد با مردم و شیعیان داشته باشند تا در میان مردم خیلی مطرح نشوند، اما ایشان از همان آغاز حرکت علم و تجلی فکری خود را پیدا می‌کنند و اولین نکته‌اش این است که در منطقه ورودی به ایران از بصره به بعد به چندین زبان صحبت می‌کنند و به هر شهر و دیاری که می‌رسند با زبان مردم آن دیار با آنها صحبت می‌کنند.
 
فیاض با اشاره به اینکه ایشان به زبان‌های سندی، هندی، مغولی، فارسی با مردم دیار مختلف صحبت می‌کنند و در خود مشهد هم ایشان در میان علما و مردم به زبان فارسی صحبت و دعوا و مشکلات خانوادگی مردم را حل می‌کردند، بیان کرد: سیره ایشان هم که در بحارالانوار و دیگر کتاب‌ها آمده خیلی جالب است و بیان شده که ایشان به زبان فارسی با مشهدی‌ها حرف می‌زده است.
 
وی با اشاره به اینکه امام(ع) جز به بیان، حجیت را کامل نمی‌دانسته‌اند، به همین دلیل به نظر من سیره امام رضا(ع) در بعد حجیت و در باب اصول فقه و ارتباطات و فرهنگ‌شناسی یکی از مهم‌ترین بحث‌هاست. طبق حدیثی که أبا صلت مطرح کرده ایشان اتمام حجت را در معرفة‌اللغات می‌دانند، یعنی بدون شناخت زبان‌ها حجیت ایجاد نمی‌شود که این موضوع بحث‌های زیادی را می‌طلبد و دارای اهمیت و اثرات مهمی است.
 
 
استاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه زبانی که امام مطرح کرده است معرفة‌اللغات است، گفت: یعنی بدون معرفت لغات حجت تمام نمی‌شود؛ لغات هم با لسان متفاوت است یعنی زبانی که در همان عصر مردم صحبت می‌کنند، یعنی زبان شفاهی و گفتاری مد نظر امام است. بدون این معرفت حجیت تمام نمی‌شود و پیام رسانده نمی‌شود پس اگر ما بخواهیم که حجیت را اثبات کنیم از طریق معرفة‌اللغات ایجاد می‌شود و این بزرگ‌ترین مبنای اصول فقهی ماست که به نظر بنده از آن غافل شده اند و متأسفانه به منطق ارسطویی روی آورده و در منطق ارسطویی دارند بحث حجیت را مطرح می‌‌کنند که این نوع منطق، یک نوع منطق نوشتاری است و دقیق نیست و یک منطق مدرن و غربی است. منطق اسلامی قرآنی که براساس بیان گذاشته شده نیست. خداوند در قرآن کریم در آیه 19 سوره قیامت می‌فرماید « ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا بَیَانَهُ»
 
فیاض تأکید کرد: بنابراین بحث تفسیر و حجیتی که امام رضا(ع) مطرح می‌کنند و در قرآن هم مطرح شده است براساس بیان‌اللغات یعنی بیان‌ها و زبان‌هاست و این زبان شفاهی که امام رضا(ع) برایش تببین کرده است. بر همین اساس وقتی بحث که وارد می‌شود نه فقط با مردم عادی با زبان خودشان صحبت می‌کند بلکه موقعی که وارد بحث‌های کلامی با علمای مذاهب و ادیان مختلف می‌شوند هم با زبان خودشان با آنها صحبت می‌کنند.
 
وی با اشاره به اینکه این سیره بزرگ امام رضا(ع) برای ما و آینده جهان است، گفت: چون که اگر شما هرچه دین ما بیشتر رواج پیدا کند بیشتر با فرهنگ‌ها و زبان‌های دیگر ارتباط خواهیم داشت، پس در این موقع برای تبلیغ دین خود باید با زبان گفتاری آنها صحبت کنید «وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ» یعنی در قرآن «لِیُبَیِّنَ لَهُمْ» بر «لسان قوم» استوار می‌شود پس اولین کاری که باید انجام دهیم این است که باید با زبان‌های دیگر ادیان و اقوام با آنها صحبت کنیم.
 
وی در پایان سخنانش گفت: این بحث خیلی مهمی است که بیان و زبان محلی و گفتاری و شفاهی و زبان ارتباطات چهره به چهره (رو در رو) مهم‌ترین بحثی است که باید مبنا را بر آن قرار داد، اگر دین ما در جهان رواج پیدا کرد با ادیان دیگر ارتباط بیشتر خواهیم داشت، بنابراین از روشی که امام رضا(ع) استفاده کرده است که براساس دین خودشان با آنها بحث و صحبت می‌کرد ما هم باید این روش را پی‌گیری کنیم. امام رضا(ع) براساس اعتقادات و نظرات پیروان ادیان مختلف با آنها بحث کرد نه اینکه از اعتقادات و نگرش اسلام استفاده کنند و این بزرگ‌ترین نقطه شروع است پس باید با زبان یک قوم سخن گفت و از دین خودشان برای خودشان استدلال آورد. این روشی است که در آینده در ارتباطات میان دینی خیلی بحث مهمی است، یعنی ارتباطات میان دینی آینده جهان را تشکیل می‌دهد و این سیره امام رضا(ع) به شدت برای ما عبرت‌آموز است.