مداحی و سخنرانی نباید شغل شود; خاطره زنانی که حجاب خود را تغییر دادند
صدای شیعه: ماه محرم که می شود شهر سیاه پوش می شود دلت می گیرد اما نه از این سیاه پوشی ها بلکه دلت دوباره به یاد همه مصایبی می افتد که برای همیشه تاریخ را رقم زد. مصایبی که هرساله مردم به خاطر آنها به سوگ اباعبد الله می نشینند و به مرثیه ها و تعزیه ها گوش می سپارند. مداحی یکی از بخش های مراسم های عزاداری امام حسین(ع) است که این روزها رونق دیگری گرفته است، شاید کمتر مجلس عزاداری ائمه را بتوان یافت که در آن مداحی و مرثیه خوانی امام حسین و عاشورا نباشد و تاثیر این مجالس گاهی به حدی رسیده که زندگی آدم ها را تغییر داده و به مسر دیگری برده است.
به بهانه این روزها سراغ ماشاءالله عابدی رفتیم که یکی از پیرغلامان و مداحان اهل بیت است. عابدی به گفته خود از دوران کودکی به این کار وارد شده و این کودکی آنقدر دور است که حتی زمان اولین دفعاتی را که مداحی کرده، به خاطر نمی آورد. عابدی معلم است و مداحی را برای خود نه تنها شغل نم یداند که یک افتخار می داند و تنها توصیه اش به مداحان و کسانیکه می خواهند مداحی کنند، همین است که به آن به عنوان یک شغل نگاه نکنند.
وی در این گفتگو از خاطرات خود از دوران قبل از انقلاب و مقایسه با این روزها گفت و اینکه چگونه آن زمان اشعار مورد علاقه خود را برای مداحی در مراسم های مذهبی حفظ می کرده است. عابدی همچنین از آدم هایی گفت که به خاطر حضور در مجالس عزاداری و مداحی امام حسین (ع) اعتقادات دیگری پیدا کرده اند و به طور مثال زنانی بوده اند که از همین مجالس به حجاب رسیده اند. وی همچنین در این گفتگو از بعضی اشعار سبک و یا موسیقی ها انتقاد کرد و معتقد است کسی که می خواهد نوکری امام حسین (ع) کند تنها باید در همین امر باشد و به سمت و سوی دیگری کشیده نشود.
*حاج اقای عابدی از حال و هوای این روزهای خود بگویید و حال و هوای این ماه؟
- بعضی از ماه ها حال و هوای خاص خود را دارند مثلا رمضان ماه بندگی و عبات و مناجات است. محرم هم به خاطر تاسوعا و عاشورا و عزای امام حسین (ع) ویژگی های خاصی دارد که در این شب ها و مخصوصا به شب یازدهم که می رسید احساس می کنید روح عزاداری دچار تغییر می شود و درجه ای از معنویت ایجاد شده است. دهه عاشورا ویژگی های خاصی دارد و از جمله مهمترین آنها همان حال و هوای خاصی است که این شب ها به برکت امام حسین پیدا می شود. این برای همه مومنین و شیعیان است و می توان گفت در این روزها کرامات و معجزاتی را به عینه می بینیم. همچنین در این روزها شور و هیجان عزای امام حسین(ع) بیشتر می شود و دشمنی ها برای خاموش کردن این نور اغاز می شود. البته همه این توطئه ها نقش بر اب می شود و تیرهای این افراد به سنگ می خورد و این چیزی شبیه معجزه است که بعد از 1400 سال عزاداری امام حسین(ع) پررونق تر شده است و هر روز نفرات بیشتری به این سو گرایش پیدا کرده اند و محافل امام حسین از زن و مرد و پیر و جوان روز به روز بیشتر می شوند.
*تفاوتی بین عزاداری در این دوران با دوران شما در سال های قبل وجود دارد؟
-تفاوت محسوسی میان عزاداری در این دوران با زمان قبل از انقلاب بوجود آمده است و این از برکات انقلاب و خون شهداست که این تغییر و تحولات بوجود آمده است. قبل از انقلاب و در زمان طاغوت گرایش به جوانان در عزاداری ها به این میزان نبود امروزه نه تنها این گرایش افزایش یافته است بلکه عزاداری و مداحی امام حسین (ع) نیز رونق زیادی یافته، در آن زمان شاید تنها چند مداح بوند که به تنهایی در چند دسته مداحی می کردند. امروزه تعداد این افراد گسترش یافته است و خود این باعث شده که کیفیت کارها نیز ارتقا پیدا کند. البته وقتی امری رو به گسترش می رود خود آن هم باعث بوجود آمدن مشکلاتی می شود که البته با توصیه های مقام معظم رهبری این اشکلات به موقع حل و برطرف شده است.
*تا آنجا که می دانم شغلی اصلی شما تدریس است چگونه وارد مداحی شدید از اولین روزهای مداحی خود می گویید؟
- من از طفولیت می خواندم و حتی زمان دقیق آن در خاطرم نیست. در محله ای که بودیم هیاتی تشکیل دادیم و این هیات به تدریج گسترش یافت و ما هم از همانجا شروع به خواندن کردیم. پدر و مادر من حسینی بودند و تاثیر زیادی داشتند که من به این مسیر وارد شدم. آنها دوست داشتند که من مداح شوم.
*آموزش هم می دیدید؟
- در زمان ما به این شکل نبود که حتما از استاد مخصوصی استفاده شود بیشتر خود ما به دنبال این مسایل می رفتیم. صدا هم تا حدی ارثی است و من هم خدا را شکر از صدای خوبی برخوردار بودم.
*آن زمان شعرهای خود را چگونه انتخاب می کردید؟
- اشعاری از شیخ محمدحسین غروی اصفهانی می خواندم که خاطرم هست روزی رهبر معظم انقلاب که می دانستند من شعرهای او را می خوانم اشعارش را تحلیل کردند و گفتند شعرش سند است. هم اکنون هم شعرهای بسیار خوبی سروده می شود از حبیب الله چایچیان معروف به حسان گرفته تا علی انسانی و غلامرضا سازگار و ...
*در ان زمان ها پیش آمده بود که شعری را هم فراوش کنید؟
- در زمان های قدیم از رو خواندن متداول نبود. اگرچه که از روخوانی اشکالی ندارد ولی در قدیم مرسوم نبود و اصلا برای همین هم هرکسی به راحتی نمی توانست مداح شود چون باید مداحی را از حفظ می خواندند. به همین دلیل خیلی کم پیش می امد که چنین اتفاقی بیفتد.
در واقع مداحی در قدیم به دو گونه بود؛ اساتیدی بودند که شغل آنها فقط مداحی بود و حتی لباس و فرم خاصی برای این کار داشتند کت های بلندتری نسبت به سایر مردم می پوشیدند و عرق چین هایی بر سر می گذاشتند که الان هم کم و بیش استفاده می شود. بنابراین چون شغل آنها مداحی بود اشعار را حفظ می کردند و برای این کار وقت می گذاشتند. در آن زمان مجالس هم کمتر بود و می شد یک شعر را گاهی در چندین مجلس بخوانید. مداحان با چند شعر چند مجلس را اداره می کردند. امروزه اما این امکان پذیر نیست و یک شعر شاید خیلی زود به تکرار برسد. عده ای هم مثل ما هستند که شغل مان مداحی نیست همانطور که شما می دانید من معلم هستم ولی با این حال من هم این اشعار را از همان زمان تحصیل حفظ می کردم.
*چگونه شعرها را حفظ و اجرا می کردید؟
- شعرها را می نوشتم و در رفت و آمدهای خانه به مدرسه حفظ می کردم. آن زمان جوان هم بودم و خب از جذابیت های این سن هم بیشتر برخوردار بودم. خاطرم هست در زمان طاغوت برای امام زمان (عج) هم که گاهی جشن گرفته می شد از بعضی آلات استفاده می شد و ما می دیدیم که جشن های مذهبی هم به انحراف می رود و من به همراه عده ای از دوستان می رفتیم و پیشنهاد می دادیم که برایشان در این جشن ها مداحی کنیم و یا اشعاری را اجرا کنیم و اتفاقا استقبال هم می شد. ما روحیه مذهبی داشتیم و این روحیه را سعی می کردیم وارد مجالس کنیم.
*و هیچ وقت نخواستید که به سمت خوانندگی حرکت کنید؟
خیر. همانطور که گفتم ما در فضای مذهبی بودیم البته کسانی بودند که پیشنهاد می دادند که به طور مثال با ساز و دستگاه بخوانیم اما من به شدت پرهیز می کردم و الان هم توصیه ام به مداحان این است که نوکر امام حسین تنها باید نوکری کند.
*در این سال ها پیش آمده که تاثیر مداحی را در تغییر زندگی فردی ببینید و به طور مثال شخصی به شما بگوید که مسیر زندگیش در یک مجلس مداحی و عزاداری عوض شده است؟
- بله بوده اند ادم هایی که از این تغییرات گفته اند البته من خودم را برای این مساله عامل نمی دانم این تاثیر از برکت مجلس امام حسین (ع) است. یادم هست که برای من نقل کرده بودند که خانم هایی در این مجالس شرکت کرده اند و بعد بسیار با حجاب شده اند و حتی یک خانمی آنقدر به حجاب پیدا کرده بود که به اروپا رفته و در آنجا هم با حجاب زندگی می کرده است. این شخص در بیمارستان کار می کند و به قدری به حجاب خود معتقد است که وقتی پزشکان برای سرکشی از بیماران به اتاق پرسنل رجوع می کنند ورود خود را اعلام می کنند. با این حال باز هم می گویم من عامل نیستم بلکه این از توسلات و توجهات امام حسین (ع) است.
*در کلاس درس هم مداحی می کنید؟
- بله گاهی پیش آمده است البته بیشتر شاگردان را تشویق می کنم که آنها مداحی کنند.
*چه توصیه ای به شاگردانی می کنید که می خواهند مداح شوند؟
- توصیه ام همیشه به همه انها این است که مداحی بسیار بافضیلت است اما سعی کنند که شغل آنها نشود. این یک کار معنوی است و نبادی ممری برای درامد شود. مداحی را باید افتخاری دنبال کرد. البته این برای وعاظ هم هست که وعظ خود را شغل خود قرار ندهند و بابت ان پول نگیرند. نمی شود ما مرثیه امام حسین (ع) را بخوانیم و بابت آن هزینه ای دریافت کنیم. به نظر من تبلیغ دین و رفتن به سمت دنیا با هم جمع نمی شود.
*مداحی از آن دست اموری است که گاهی همه اعضای یک خانواده به تدریج وارد ان می شوند. به نظر شما چرا اینطور است و آیا در خانواده شما فرزندانتان به این کار گرایش پیدا کرده اند؟
- بله من فرزندان پسر و دخترم هم مداحی می کنند. خدا را شکر پسرم بسیار هم علاقمند است زمان می گذارد، آموزش می بیند و البته او هم کار دیگری هم دارد و مداحی را به عنوان یک شغل قرار نیست ادامه دهد. دخترانم هم نه به صورت رسمی اما گاهی در مجالس زنانه مداحی می کنند.
فکر می کنم این مساله یعنی ادامه مداحی در یک خانواده تا حد زیادی به کسیکه آن را اجرا می کند بستگی دارد اینکه این روحیات و اخلاقیات را چقدر رعایت کند و چقدر در او به مثابه واقعیت شکل بگیرد. اگر پدر خانواده ای اعتقاد واقعی به نیت کار یکه می کند داشته باشد این اعتقاد وارد برنامه زندگی خانواده می شود.
*نوآوری در مداحی چقدر می تواند اتفاق بیفتد و آیا شما هم در کارهای خود نوآوری ارائه می دهید؟
- در هر دوره زمانی بنا به شرایط نوآوری هایی در زمینه های مختلف اتفاق می افتد که مداحی هم از این دسته جدا نیست. مداحی هایی 30 سال پیش انجام می شد که الان از آن شیوه ها کمتر استفاده می شود و سبک و سیاقی در مداحی هایی هم ممکن است امروز به کار گرفته شود که چند سال دیگر قدیمی باشد. با این حال در امور دینی و سنت های مذهبی باید مقرراتی رعایت شود که آن را از سنت دینی و شرعی خارج نکند. مثلا این درست نیست که سبکی را که برای مجالس لهو و لعب خوانده می شود با تغییر محتوا و مضمون در محافل امام حسین(ع) اجرا کنند.
*چه آسیب دیگری فکر می کنید وارد مجلس عزاداری و مداحی شده باشد که بخواهید از انها بگویید؟
-گاهی در محافل عزاداری و مداحی ها دیده می شود این است که اشعار بی محتوا زیاد خوانده می شود. ما باید در نظر بگیریم که چه کسانی را مدح و ثنا می کنیم ما درباره شخصیت های بی نظیری سخن می گوییم که جایگاه و مقام والایی دارند، نزدیک ترین ارتباط با خداوند را دارا هستند و نی توان هر توصیفی را برای آنها به کار برد. البته آنها هم انسان هایی مثل خود ماهستند اما باید تفاوت جایگاه و شان را در نظر گرفت. مداح باید در مدح و ثنا و توصیف اهل بیت و ائمه اطهار مقرراتی را رعایت کند. حتی مستمعین هم باید از این نظر هوشیار باشند و دقت کنند که مداح چه می خواند گاهی همراه مداح حتی جواب هم می دهند.
البته یک علت اینکه بعضی مداحان به سبک های متفاوتی روی می آورند این است که مخاطب ندارند و می خواهند مردم را به خود جذب کنند و یا تحت تاثیر صوت و صدا و شلوغی مخاطبان مجلس قرار می گیرند.
*سوال دیگری هم درباره رابطه سیاست و مداحی دارم فکر می کنم حضور مداحان در محافل سیاسی بسیار پررنگ شده است نظر شما چیست؟
- نمی شود کسی مداح باشد و سیاسی نباشد. مداح کسی است که امام حسین (ع) را مدح می کند و امام حسین خانواده و اهل خود را به مبارزه با کسانی می خواند که در راس حکومت آن دوران هستند. بنابراین اگر کسی بگوید از سیاست جدا هستم این شخص مداح نیست.
نکته مهمی که این وسط وجود دارد این است که اصل سیاست یعنی حمایت از رهبری و نظام جمهوری اسلامی ایران و اینکه مداح مردم را به جهات کلی انقلاب سوق دهد و نباید وارد جزییات و جبهه بندی ها شود که اگر وارد شود خود را محدود کرده است.
گفتگو از عطیه موذن
انتهای پیام