دانشنامه آثار علمای شیعه در 30 هزار صفحه تدوین می‌شود
صدای شیعه:
حجت الاسلام والمسلمین رضا مختاری در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، به تبیین فعالیت های مؤسسه کتاب شناسی شیعه پرداخت و اظهارداشت: فرهنگ شیعه از آغاز، خاستگاه دانش، فرزانگی، بالندگی و همواره کانون تولید و نشر علم، آموزه های وحیانی و مهد تربیت فرهیختگان برجسته عرصه های علم، عمل و دفاع از حریم اسلام بوده است.
وی ادامه داد: دانشمندان این مکتب در پایه گذاری فرهنگ و تمدن اسلامی نقش بسزایی داشته و پیشرفت بسیاری از علوم مرهون کوشش و تلاش آنهاست؛ اما متاسفانه ابعاد گوناگون این نقش آفرینی و تأثیرگذاری به دلائل گوناگون مجهول مانده و به خوبی تبیین نشده است.
مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه افزود: از سوی دیگر، برای کاستن از عظمت این فرهنگ گران سنگ و درهم شکستن آن؛ به ویژه پس از انقلاب اسلامی ایران، دشمنان تلاش گسترده ای را آغاز کردند، بدین جهت با توجه به توسعه علوم و فناوری اطلاعات و تکامل روز افزون دانش، و از میان رفتن مرزهای اجتماعی و فرهنگی، نیاز به پژوهش و نگرش عمیق، گسترده، کارساز و ناظر به همه ابعاد پیشینه تشیع و میراث مکتوب دانشمندان آن، از سالها پیش به خوبی احساس شد و از این رو در سال 1385 مؤسسه کتاب شناسی شیعه در حوزه علمیه قم بنیان نهاده شد.
*اهداف مؤسسه کتاب شناسی شیعه
این محقق و پژوهشگر حوزوی در ادامه به اهداف این مؤسسه اشاره و ابراز داشت: توسعه، توانمند سازی و ارتقای سطح دانش و پژوهش در زمینه علوم و فنون ترجمه، تاریخ علم، فهارس و کتاب شناسی، نسخه شناسی و فهرست نویسی و زمینه سازی مناسب برای ارتقای فعالیت های پژوهشی مرتبط با آن در حوزه معارف شیعی و رفع نیازهای پژوهشی شیعه شناسی و همچنین شناخت دقیق و درست منابع حدیثی و روایی مذهب تشیع و بیان صحت و سقم و میزان ارزش و اعتبار آنها از اهداف راه اندازی این مؤسسه پژوهشی بوده است.
حجت الاسلام والمسلمین مختاری یادآور شد: معرفی دقیق و همه جانبه عالمان، بزرگان و مؤلفان مذهب شیعه، معرفی دقیق و همه جانبه آثار مکتوب شیعه به خصوص در پنج سده نخست هجری و تبیین صحیح و عالمانه پیشینه علمی و فرهنگی مذهب ناب شیعه و پاسخ به شبهات و نقدها در این زمینه از دیگر اهداف ما بوده است.
*دانشنامه آثار شیعه، کارآمدترین طرح پژوهشی ماست
وی با بیان فعالیت های این مؤسسه، خاطرنشان ساخت: اساسی ترین و کارآمدترین طرح پژوهشی مؤسسه، تدوین دانشنامه آثار شیعه(تاریخ التراث الشیعی) به زبان های فارسی و عربی است که در حدود 40 جلد رحلی دانشنامه ای و در مجموع حدود 30 هزار صفحه تدوین و منتشر خواهد شد.
*مختصات دانشنامه آثار شیعه
مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه تصریح کرد: این دانشنامه مشتمل بر معرفی دقیق و همه جانبه آثار مکتوب شیعه امامیه و مؤلفان آنهاست و در معرفی آثار مهم، نکاتی همچون نام دقیق و کامل اثر، نام هایی که به آن شهرت یافته است، موضوع، زبان، تاریخ آغاز و انجام تألیف، لغزش های منابع مهم در معرفی اثر مورد نظر، محتوای اثر، ارزش علمی، اشاره به ابواب و فصول، روش مؤلف در تدوین، کتاب های اثرگذار بر آن، نسخه های خطی و چاپ های آن، فواید گوناگون علمی، تاریخی و کتاب شناختی، معرفی آثار وابسته، تصاویر نمونه هایی از دست خط های آنان، انواع فهارس راهنما و فهرست موضوعی خاص مدنظر قرار گرفته است.
این محقق و پژوهشگر تأکید کرد: این دانشنامه، مؤلف محور است؛ نه کتاب محور و هر مدخل آن نام یکی از مؤلفان شیعی است و در آغاز مدخل، سرگذشت جامع، فشرده، دقیق، استوار، متقن و مستند مؤلف بر پایه منابع معتبر درج می شود.
* معرفی بزرگان شیعه
حجت الاسلام والمسلمین مختاری یکی دیگر از فعالیت های این مؤسسه را معرفی بزرگان شیعه در قالب کتاب های تک جلدی عنوان کرد و افزود: دانشوران بزرگی در طول تاریخ شیعه در حفظ و پاسداری از حریم فرهنگ تشیع و گسترش آن نقش اساسی داشته اند که از میان آنان، بیش از یکصدتن که برجسته ترین و اثرگذارترین بوده اند انتخاب شده و سرگذشت، آرا و اندیشه ها، آثار علمی، فعالیت های اجتماعی و سایر امورمربوط به سرگذشت هرکدام در یک جلد مستقل و در حدود 600 تا 1000 صفحه تألیف و منتشر می شود که برخی از آنان عبارتند از: فضل بن شاذان، کلینی، صدوق، شیخ مفید، سید رضی، سید مرتضی، شیخ طوسی، خواجه طوسی، محقق حلی، علامه حلی، شهید اول، محقق کرکی، شهید ثانی، محقق اردبیلی، شیخ بهایی، میرداماد، صدرالمتألهین، علامه مجلسی اول و دوم، وحید بهبهانی و ....... که از سلسله بزرگان شيعه، تاکنون دو جلد، و از أعلام الشيعة يک جلد منتشر شده است.
*مؤسوعة إجازات الشیعه
وی مؤسوعة إجازات الشیعه را یکی از آثار در دست تهيه این مؤسسه دانست و گفت: این مؤسسه به منظور نشان دادن اهتمام شیعه به حدیث و اسناد درست و برای بهره برداری فراوان از این گنجینه عظیم در دانشنامه آثار شیعه و بزرگان، اجازات علمای شیعه را به ترتیب تاریخ وفات مجیزین، مرتب و پس از تحقیق انتقادی در حدود بيست جلد منتشر خواهد کرد.
* آثار شیعه در مصادر أهل سنت
مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه به تبیین طرح "علماءالشیعه و رواتها فی مصادر أهل السنّة" اشاره و اظهار داشت: در این طرح که بسیار گسترده، مفید و کارآمد است، اطلاعاتی را راجع به شخصیت ها، راویان و آثار شیعه که در کتب اهل سنت وجود داشته و در آثار امامیه نیامده است از منابع عمده آنان استخراج، تبویب، دسته بندی، تصحیح و منتشر خواهیم کرد؛ همچنین در این کتاب اشتباهات و مطالب ناروای این منابع تصحیح و با دلیل و برهان پاسخ داده خواهد شد.
این محقق و پژوهشگر به طرح "تحقیق أعیان الشیعه" اشاره و ابراز داشت: بزرگترین کتاب در تراجم و سرگذشت عالمان، راویان و شخصیت های شیعه کتاب "أعیان الشیعه" تألیف علامه مصلح سید محسن امین عاملی است که در چاپ های رایج و اخیر آن نواقص زیاد و حدود 10 هزار خطای چاپی و شبه‌چاپی وجود دارد که مؤسسه در این طرح اشعار و کلمات مشکل را اعراب‌گذاری و مطالب منقول را تخریج و اشتباهات آن را تصحیح خواهد کرد.
حجت الاسلام والمسلمین مختاری افزود: طبیعی است به دلیل گستردگی کار، سامان یافتن این تحقیق سال ها به طول خواهد انجامید.
وی تألیف، تحقیق و ترجمه کتب تراجم را یکی دیگر از فعالیت های این مؤسسه دانست و خاطرنشان ساخت: بسیاری از آثاری که علمای ما در زمینه تراجم پدید آورده اند، یا همچنان به چاپ نرسیده مانند کتب الحصون المنیعة، آینه حق نما، شذورالعقیان، و أوراق الذهب و یا اگر کتبی مانند: الدرجات الرفیعه و سلافة العصر منتشر شده اند، تحقیقی شایسته نداشته اند که از این رو، این مؤسسه تحقیق آثار علمای شیعه و به خصوص سرگذشت عالمان شبه قاره را در دستور کار خود قرار داده است.
*تألیف کتاب درباره مشاهير شیعه
مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه یادآور شد: تألیف کتاب‌هايی در سرگذشت آن دسته از علمای شیعه که به هردلیل مشمول طرح «بزرگان شیعه» نیستند نیز در دستور کار مؤسسه قرار دارد که از این گروه تاکنون کتاب الشیخ حبیب آل مهاجر العاملی، رنج و ايثار، احوال و آثار علامه شيخ محمدباقر محمودی؛ سرگذشت آيت اللـه حاج ميرزا ابوالحسن انگجی؛ تبيان صادق و سرگذشت آيت اللـه ميرزا صادق آقا تبريزی منتشر شده است.
این محقق و پژوهشگر تصریح کرد: برخی از دانشوران و متخصصان دانش تراجم و کتاب شناسی در این دو موضوع پژوهش های چاپ شده و چاپ نشده‌ای دارند که پراکنده بوده و گاه حتی دسترسی به آنها برای نویسندگانشان هم به آسانی میسر نیست؛ از این رو مؤسسه کتاب شناسی تلاش می کند مقالات، گفتگوها، تدریس ها و پژوهش های شخصیت های طراز اول، شخصیت شناسی و کتاب شناسی را تنظیم و تدوین و احیاناً با تجدید نظر پدیدآورنده و ویرایش علمی، منتشر سازد که از جمله مقالات، پژوهش ها و گفتگوهای حضرات آیات و حجج اسلام: سید موسی شبیری زنجانی، سید محمد علی روضاتی، عبدالحسین حائری، سید احمد مددی و حسین علی محفوظ است.
*نشريۀ ادواری مؤسسه کتاب شناسی شیعه
حجت الاسلام والمسلمین مختاری به نشريۀ مؤسسه نیز اشاره کرد و گفت: دوفصلنامه "کتاب شیعه" به زبان فارسی بوده و بسیاری از مباحث آثار شیعه، در آن مجال نشر يافته و همچنین پاره ای از مدخلهای دانشنامه پیش از نشر در این نشریه منتشر و سپس به صورت کامل تر در دانشنامه چاپ خواهد شد. تاکنون از کتاب شيعه پنج شماره منتشر شده است.
*ألاثر؛ پایگاه اطلاع رسانی مؤسسه کتاب شناسی شیعه
مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه در ادامه به اهمیت اطلاع رسانی پرداخت و خاطرنشان ساخت: اهمیت اطلاع رسانی مؤسسه کتاب شناسی شیعه را بر آن داشت تا پایگاه اطلاع رسانی "ألاثر" به نشانی اینترنتی www.al-athar.ir را به منظور ارتباط و تبادل اطلاعات با مراکز علمی، فرهنگی و پژوهشگران و علاقه مندان راه اندازی کند.
این محقق و پژوهشگر ادامه داد: در این پایگاه اطلاع رسانی بخش هایی همچون اخبار، مقالات، نکته های کتاب شناختی، نقد و معرفی کتاب، کتابخانه(کتاب های چاپی و خطی) و فعالیت های مؤسسه وجود دارد.
*کتابخانه ای با بیش از 30 هزار جلد کتاب تخصصی
حجت الاسلام والمسلمین مختاری با بیان اینکه در کتابخانه مؤسسه کتاب شناسی شیعه بیش از 30 هزار جلد کتاب وجود دارد، تصریح کرد: این کتابخانه با هدف گردآوری و سازماندهی مواد کتابخانه ای(کتابها، نشریه ها، پایان نامه ها، نرم افزارها و منابع الکترونیکی) تأسیس شده و بیش از 30 هزار جلد کتاب و 50 عنوان نشریه تخصصی در زمینه زندگینامه نویسی، کتاب پژوهی، نسخه شناسی، دایرة المعارف نویسی و کتب مرجع در آن وجود دارد که یکی از غنی ترین کتابخانه های تخصصی است.
*همکاری با محققان خارج از کشور
وی در پایان با اشاره به اینکه با حدود 50 محقق خارج از مؤسسه و حدود 20 محقق در خود مؤسسه مشغول به فعالیت هستیم، گفت: علاوه بر پژوهشگران داخلی، تعدادی از محققان حوزوی و دانشگاهی غیرایرانی مقیم کشورهای لبنان، عراق، بحرین و عربستان با این مؤسسه همکاری داشته و نیازهای علمی و پژوهشی را در دیگر کشورها برآورده می سازند.
انتهای پیام