علی(ع) هم از طرف پدر هم از طرف مادر هاشمی است; دوران کودکی امیرالمؤمنین(ع) از زبان خویش

صدای شیعه: 13 رجب یادآور میلاد بزرگ یاور پیامبر خاتم(ص)، حضرت علی بن ابیطالب(ع) در کعبه قبله‌گاه موحدان عالم است، به همین منظور با حجت‌الاسلام محمدحسن شفیعی شاهرودی مؤلف سلسله موضوعات الغدیر(32 جلد) گفت‌وگو کردیم که مشروح آن درادامه می‌آید:

تجلیل پیامبر(ص) از مادر امیرالمؤمنین

*امام علی(ع) در چه سالی متولد شدند و نسب ایشان به چه کسی بر می‌‌گردد؟

-امیرالمؤمنین علی(ع) در 13 رجب سال 30 عام‌الفیل در کعبه به دنیا آمد، از آنجایی که رسول خدا(ص) در سال عام الفیل به دنیا آمد، موقع ولادت امام علی(ع)، حضرت(ص) 30 ساله بود.

مادرامیرالمؤمنین(ع)، فاطمه بنت اسد بنت هاشم است. پدر حضرت هم ابوطالب ‌بن عبدالمطلب بن هاشم است، پس امیرالمؤمنین هم از طرف پدر و هم از طرف مادر هاشمی است، مادر امیرالمؤمنین بانوی پرهیزگاری بود که در همان سال اول اسلام آورد و همراه با پیامبر(ص) هجرت کرد و به منزله مادر رسول خدا(ص) بود.

هنگامی که فاطمه بنت اسد از دنیا رفت، رسول خدا(ص) او را با پیراهن خودش کفن کرد و هنگام دفن او برایش این چنین دعا کرد:‌ «اللَّهُ الَّذِی یحْیی وَ یمِیتُ وَ هُوَ حَی لَا یمُوتُ اغْفِرْ لِأُمِّی فَاطِمَةَ بِنْتِ أَسَدٍ وَ لَقِّنْهَا حُجَّتَهَا وَ وَسِّعْ عَلَیهَا مَدْخَلَهَا بِحَقِّ نَبِیک مُحَمَّدٍ وَ الْأَنْبِیاءِ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِی فَإِنَّک أَرْحَمُ الرَّاحِمِین»؛ خداوندا مادرم فاطمه بنت اسد را بیامرز، رسول خدا(ص) پس از وفات حضرت عبدالمطلب، در خانه حضرت ابوطالب بزرگ شد، بنابراین فاطمه بنت اسد(س) را مادر خودشان می‌نامید.

پدر امیرالمؤمنین(ع) حضرت ابوطالب(ع) است که برادر تنی عبدالله پدر رسول خدا است و ابوطالب شیخ مکه و بزرگ خاندان بود و حضرت ابوطالب(ع) تا پایان عمرشان یک سپر و محافظ رسول خدا(ص) در برابر مشرکان و بت‌پرستان در مکه بود.

*دوران زندگانی امیرالمؤمنین(ع) به چند بخش تقسیم می‌شود؟

مجموع عمر امیرالمؤمنین(ع) 63 سال است که می‌توان عمر 63 ساله را به پنج بخش زیر تقسیم کرد:

1- از ولادت تا بعثت رسول خدا(ص)؛ یعنی از ولادت امیرالمؤمنین(ع) تا زمانی که رسول خدا به رسالت مبعوث شد که حدود 10 سال است، گفتیم موقعی که رسول خدا(ص) 30 ساله بود، امیرالمؤمنین(ع) متولد شد، رسول خدا در 40 سالگی مبعوث شد که در آن هنگام، امیرالمؤمنین(ع) 10 ساله بود.

2-دوران دوم از بعثت تا هجرت به مدینه است که در مجموع 13 سال می‌شود.

3- دوران سوم هم از هجرت تا رحلت پیامبر(ص) است؛ یعنی زمانی که رسول خدا(ص) در مدینه بود که معروف است،10  سال بوده است.

4-دوران چهارم امیرالمؤمنین(ع) نیز از رحلت پیامبر(ص) تا آغاز خلافت ایشان یعنی دوران خانه‌نشینی امیرالمؤمنین(ع) است که 25 سال است.

5-دوران پنجم زندگانی امیرالمؤمنین(ع) نیز دوران خلافت ایشان است که حدوداً 5 سال است که در مجموع 63 سال می‌شود.

علت برتری امام علی(ع) بر حضرت عیسی(ع)

*ماجرای ولادت امیرالمؤمنین(ع) در کعبه در منابع شیعه و سنی چگونه انعکاس یافته است؟

-در ابتدای این بحث توجه شما را به این نکته جلب می‌کنم:

آیه 16 سوره مریم بیان می‌کند: «وَاذْکُرْ فِی الْکِتَابِ مَرْیَمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَکَانًا شَرْقِیًّا»؛‌ و در این کتاب از مریم یاد کن آنگاه که از کسان خود در مکانى شرقى به کنارى شتافت و بعد خداوند در این آیات جریان باردار شدن حضرت مریم(س) را بیان می‌کند تا به اینجا می‌رسد که «فَحَمَلَتْهُ فَانتَبَذَتْ بِهِ مَکَانًا قَصِیًّا»؛ سرانجام مریم به حضرت عیسی باردار شد و او را به نقطه دوردستی رفت؛ یعنی در بیت‌المقدس جای ولادت حضرت عیسی(ع) نبود، لذا برای وضع حمل به یک مکانی دوردست رفت، اما زمانی که وضع حمل فاطمه بنت اسد(س) نزدیک شد، خانه کعبه شکافته شد-همان قسمتی که معروف به باب مستجار است- و فاطمه بنت اسد(س) وارد کعبه شد و در آنجا امیرالمؤمنین(ع) متولد شد، این ماجرای امیرالمؤمنین(ع) را هم بزرگان شیعه و هم اهل سنت در کتب معتبر خودشان نقل کردند و شعرای بزرگ عرب هم ماجرای ولادت را به نظم درآوردند.

علامه امینی در الغدیر اشاره می‌کند که به صورت ادبی درباره ولادت امام علی(ع) این گونه نوشته است، امیرالمؤمنین(ع) چون مرواریدی بود که در صدف کعبه رشد کرد و کعبه چون صدفی بود که امیرالمؤمنین مانند مروارید در آن قرار گرفت، وقتی که صدف کعبه از مروارید با ارزش خودش جدا شد، امیرالمؤمنین(ع) جهان را با نور درخشان خود نورانی کرد و در فضا عطر علوی منتشر شد.

بنابراین حقیقت ولادت امیرالمؤمنین در کعبه، شیعه و سنی اتفاق‌نظر دارند، احادیث زیادی در این باره وجود دارد، لذا اینکه بعضی از وهابی‌ها در برخی از کتب خودشان انکار می‌کنند، یک حرف کاملاً بی‌اساس و بی‌ارزش است، به عنوان نمونه حاکم نیشابوری در کتاب «المستدرک صحیحین» -حاکم نیشابوری روایاتی که به شرح بخاری و مسلم صحیح بوده آنها را نقل کرده است- جلد 3، صفحه 350، حدیث 6044 می‌گوید: «در اخبار متواتر آمده (اخباری که یقین آور است) آمده که فاطمه بنت اسد، امیر مؤمنان علی(ع) را در درون کعبه به دنیا آورد».

باز حافظ گنجی شافعی در کفایة المطالب ص 407 آورده است: «امیرمؤمنان علی(ع) شب جمعه در 13 ماه رجب در خانه خدا به دنیا آمد و هیچ کسی قبل از او و بعد از او در خانه خدا به دنیا نیامده است»؛ تصریح می‌کند که به غیر از امام علی(ع) کسی قبل و بعد از او در کعبه به دنیا نیامده و بعد ادامه می‌دهد، این واقعه به خاطر بزرگداشت حضرت و اکرام او بوده است.

شهاب‌الدین سیدمحمود آلوسی صاحب تفسیر روح المعانی در کتاب «سرح الخریدة الغیبة فی شرح القصیدة العینیّه، تألیف عبدالباقی افندی عمری در ذیل یکی از اشعار او می‌گوید: این مسأله که امیرمؤمنان علی(ع) در خانه خدا به دنیا آمد مسأله مشهور و معروف است و در کتاب‌های شیعه و سنی نقل شده است، 

آلوسی بعد از نقل جریان تولد حضرت در کعبه تعبیر لطیفی دارد که عین عبارت او آورده می‌شود که گفته است: «سبحان من یضع الاشیاء فی مواضعها و هو احکم الحاکمین»؛ یعنی منزه است خداوندی که هرچیزی را در جایگاهش قرار می‌دهد و او بالاترین حکم کنندگان است.

صدایی که امیرالمؤمنین هنگام وحی بر نبی(ص) شنید

*دوران کودکی امام علی(ع) چگونه سپری شد؟

- بهترین بیان‌کننده این دوران خود امیرالمؤمنین(ع) است که نهج‌البلاغه در خطبه «قاصعه»، حضرت(ع) خودش بیان می‌کند- همین چند سالی که با رسول خدا(ص) قبل از بعثت بوده است- «قاصعه» یعنی تحقیرکننده متکبران، در این خطبه حضرت(ع) ابلیس را به سبب استکبار و ترک سجده بر آدم نکوهش می‌کند و بیان می‌کند او نخستین کسی است که عصبیت را آشکار کرد و خودخواه و متکبر بود و مردم را از اینکه به راه شیطان بروند، برحذر می‌‌دارد، مضمون خطبه این است، دراین خطبه همچنین به دوران کودکی خودشان هم اشاره می‌کنند.

قبل از آن بگویم، رسول خدا(ص) قبل از اینکه به رسالت مبعوث شوند معروف است که سالی یک‌ ماه به عبادت در غار حرا می‌پرداختند، اگر در این مدت یک فقیری به رسول خدا(ص) مراجعه می‌کرد، رسول خدا به او طعام می‌داد، وقتی در این یک ماه عبادت او در غار حرا به اتمام می‌رسید و رسول خدا(ص) می‌خواست به خانه خودش برگردد، ابتدا به مسجدالحرام می‌رفت و طواف خانه خدا را به جا می‌آورد و به منزل خودش می‌رفت.

قرائن نشان می‌دهد که رسول خدا(ص) به خاطر علاقه شدیدی که به امیرالمؤمنین(ع) داشت، در آن یک ماه امام علی(ع) را به غار حرا می‌برد و وقتی هم که وحی برای نخستین بار در آن غار بر رسول خدا(ص) نازل شد و جبرئیل گفت: «اقرأ باسم ربک الذی خلق» و آن حضرت(ص) به مقام رسالت مفتخر شد، امیرالمؤمنین(ع) در کنار پیامبر(ص) بود.

همچنین رسول خدا(ص) هشت، نه ساله بود که حضرت عبدالمطلب از دنیا رفت و ابوطالب سرپرستی او را بر عهده گرفت، رسول خدا(ص) برای اینکه جبران زحمات عمویش ابوطالب را بکند، بعد از وقوع قطحی بزرگ در مکه شرایط برای ابوطالب که عائله زیاد داشت،‌سخت گذشت، پیامبر(ص) به عمویش عباس که از متمولان مکه بود، پیشنهاد داد که هر کدام از آن‌ها یکی از فرزندان ابوطالب را نزد خودشان بیاورند تا کمکی به حضرت ابوطالب(ع) کرده باشند.

لذا عباس عموی پیامبر، جعفر را و پیامبر(ص) هم حضرت علی(ع) را به خانه خود بردند، بعد از این مدت امیرالمؤمنین(ع) نزد پیامبر بود تا به حضرت(ص) به رسالت معبوث شد و امیرالمؤمنین(ع) ایشان را تصدیق کرد و به او ایمان آورد، پس همان‌گونه که پیامبر(ص) در خانه ابوطالب بزرگ شد، امام علی(ع) هم در خانه پیامبر بزرگ شد، با توجه به این دو نکته به خطبه قاصعه اشاره می‌کنم:

امیرالمؤمنین در خطبه قاصعه درباره دوران کودکی‌اش اینگونه می‌گوید: «ولقد کان یجاور فی کل سنة بحراء فاراه ولا یراه غیری»؛ پیامبر هر سال در کوه حرا به عبادت می پرداخت و جز من کسی او را نمی دید، «اری نور الوحی و الرسالة و اشم ریح النبوة»؛ من در همان دوران کودکی، به هنگامی که در حرا کنار پیامبر بودم، نور وحی ورسالت را که به سوی پیامبر سرازیر بود می دیدم وبوی پاک نبوت را از او استشمام می کردم.

امیر باز می فرماید: هنگام نزول وحی بر پیامبر صدای ناله ای به گوش من رسید; به رسول خدا عرض کردم این ناله چیست؟ فرمود: این ناله شیطان است وعلت ناله‌اش این است که پس از بعثت من از اینکه در روی زمین مورد پرستش واقع شود نومید شد. سپس پیامبر رو به حضرت علی کرد وگفت: «انک تسمع ما اسمع و تری ما اری، الا انک لست بنبی و لکنک لوزیر»؛ تو آنچه را که من می شنوم ومی بینم می شنوی ومی بینی، جز اینکه تو پیامبر نیستی بلکه وزیر و یاور من هستی.

در اینجا ابن ابى الحدید در شرح نهج البلاغه مى‏‌گوید: احادیث صحیح حاکى است که وقتى جبرئیل براى نخستین بار بر پیامبر نازل شد و او را به مقام رسالت مفتخر ساخت على در کنار حضرتش بود.آن روز از روزهاى همان ماه بود که پیامبر براى عبادت به کوه حرا رفته بود./ فارس