جنبه سیاسی اشک‌های روز و شب فاطمه(س) در هجران پیامبر(ص)
عضو هیئت علمی دانشگاه قم با اشاره به دوران مختلف حیات حضرت زهرا(س) بیان کرد: دوران بعد از رحلت رسول خدا(ص)، که ایشان از ولایت امام علی(ع) دفاع می‌کنند، مهم‌ترین دوره حیات حضرت(س) را شامل می‌شود. ضمناً باید توجه کنیم که عظمت حضرت زهرا(س) به دلیل گوهره وجودی و عصمت ایشان است.
علی الهبداشتی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، به تبیین شخصیت و سبک زندگی حضرت زهرا(س) پرداخت و در ابتدا ضمن تقسیم‌بندی حیات ایشان، بیان کرد: دوران زندگی حضرت زهرا(س) را باید به چند قسمت تقسیم کنیم. یک دوره، قبل از رحلت رسول خدا(ص) است. دوره دیگر، مربوط به قبل از ازدواج ایشان می‌شود که در خانه پدر و تحت تربیت پیامبر اکرم(ص) بودند. یک دوره، بعد از ازدواج را شامل می‌شود که دوره زندگی ایشان در خانه امام علی(ع) و در زمان حیات پیامبر گرامی اسلام(ص) است. یک دوره نیز مربوط به بعد از رحلت رسول خدا(ص) است که بیشتر اذهان در مجالس مختلف به همین دوران معطوف است و آن را برجسته می‌کنند.
وی در ادامه افزود: اگر بخواهیم نگاهی جامع به زندگی ایشان بیندازیم، باید به همه این ادوار توجه کنیم. مخصوصاً در دوره رسالت پیامبر(ص) که حضرت در دامن پیامبر(ص) پرورش یافت و یکی از مصادیق آیه مباهله قرار گرفت. پیامبر اکرم(ص) وقتی با مسیحیان مباهله را انجام داد و این آیه شریفه نازل شد: «فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبِينَ»، حضرت زهرا(س) مصداق «نِساءَنا» قرار گرفت.
این عضو هیئت علمی دانشگاه قم بیان کرد: از همین آیه می‌فهمیم که حضرت زهرا(س) در میان زنان آن عصر، که همسران پیامبر(ص) نیز در بین آنها بودند، جایگاه ممتازی داشتند. همچنین باید موقعیت هرکس را در ظرف افرادی که هستند، بشناسیم، حضرت زهرا(س)، زمانی که همسران رسول خدا(ص) حضور داشتند، مصداق این آیه شریفه قرار گرفتند که نشان از جایگاه و عظمت ایشان نزد پیامبر(ص) دارد.
الهبداشتی در ادامه تصریح کرد: نکته دیگر که مربوط به دوره حیات رسول خدا(ص) است، بحث آیه تطهیر است که از مصادیق اتم آیه تطهیر، حضرت زهرا(س) محسوب می‌شوند. در این آیه خداوند می‌فرماید: «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً». در روایات متعددی که از طریق شیعه و سنی وارد شده و حتی ابن‌تیمیه که مخالف شیعه است به آن اعتقاد دارد، آمده که تنها زنی که در حدیث کساء، جزء اهل بیت پیامبر(ص) معرفی شده، حضرت زهرا(س) است. یعنی همان کسانی که در مباهله، حاضر بودند، مصداق آیه تطهیر هستند و تحت کساء یمانی نیز حضور دارند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: بنابراین حضرت زهرا(س) در دوران حیات رسول خدا(ص) از شخصیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است. زنان مومنه فراوانی در آن زمان حضور داشته‌اند و همسران پیامبر(ص) نیز در آن زمان بزرگ بودند، اما در نگاه الهی، حضرت زهرا(س) یک شخصیت ممتاز و ویژه‌ای داشته است که هیچ یک از زنان دیگر به پای او نمی‌رسند. همچنین در روایات متعددی وارد شده است که خانه‌های زیادی به مسجد پیامبر(ص) راه داشت، اما رسول خدا(ص) تنها از خانه فاطمه(س) استفاده می‌کردند که این روایات نیز نشان از موقعیت ویژه خانه علی(ع) و فاطمه(س) دارد.
وی با اشاره به روایت دیگری در عظمت جایگاه حضرت زهرا(س) تصریح کرد: در روایات داریم که پیامبر(ص) از جلوی خانه حضرت زهرا(س) که عبور می‌کرد، بر اهل این خانه سلام می‌داد تا عظمت ایشان را به همه امت اسلامی بفهماند که پیامبر(ص) به ایشان چقدر حساسیت دارند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه بیان کرد: یکی دیگر از شواهدی که نشان از جایگاه عظیم حضرت زهرا(س) دارد این است که ایشان، شأن نزول سوره کوثر هستند و این سوره مربوط به ولادت ایشان است. مشرکان بعد از فوت ابراهیم فرزند پیامبر(ص)، شادمان بودند که نبوت نیز به اتمام رسیده است. تفکر آنها این بود که نبوت نیز مانند پادشاهی است و اگر کسی پسر نداشته باشد، ابتر یعنی مقطوع‌النسل است و حکومت او ادامه نمی‌یابد. لذا از این مسئله خوشحال بودند، اما خداوند وقتی حضرت زهرا(س) را به رسول خدا(ص) عنایت می‌کند، یکی از شأن نزول‌های سوره همین مورد می‌شود که این سوره در شأن ایشان نازل شده است. خداوند از این طریق می‌فرماید که پیامبر(ص) ابتر نیست و به واسطه همین دختری که خدا عنایت فرموده، نسل پیامبر(ص) تا قیامت باقی است و در مقابل، دشمن پیامبر(ص) ابتر است.
الهبداشتی تصریح کرد: تاریخ نیز همین را نشان داد که اکنون نام و نشانی از مشرکانی که مقابل رسول خدا(ص) بودند نیست. اکنون سادات فاطمی هستند که در سرزمین‌های اسلامی می‌درخشند. نکته دیگر، که مربوط به زمان حیات پیامبر(ص) است، نیز شأن نزول سوره انسان است. بنابر این، این آیات و روایات حکایت از بخشی از زندگی حضرت زهرا(س) و جایگاه ویژه ایشان در زمان حیات رسول خدا(ص) است.
این استاد دانشگاه ضمن تبیین دوران زندگی حضرت زهرا(س) در زمان بعد از حیات پیامبر(ص) بیان کرد: بعد از حیات پیامبر اسلام(ص)، دوران ناراحتی، مصیبت، رنج و مشکلاتی است که برای ایشان پیش می‌آید و ایشان در این دوره دوم نیز دست از مبارزه و دفاع از حق برنداشتند. یعنی اگر در زمان رحلت رسول خدا(ص) فعالیت‌های الهی و توحیدی ایشان، بیشتر جنبه فردی و یا اخلاقی داشت، در دوره دوم حیات حضرت(س) که بعد از رحلت رسول خدا(ص) است، جنبه اجتماعی پیدا می‌کند و خطبه‌ای که در مسجد پیامبر(ص) در دفاع از ولایت امام علی(ع) می‌خوانند نشان از این مسئله دارد که این خطبه نیز بسیار مهم است.
وی در ادامه افزود: یکی از مسائل مهم این است که اصل خطبه در دفاع از ولایت امام علی(ع) و وصیت رسول خدا(ص) بود. همچنین این خطبه ورود به موقع حضرت(س) در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی را نشان می‌دهد. یعنی زمانی که امام علی(ع) بلندگو و منبری برای سخن گفتن ندارد و همه دست حکومت و غاصبان سقیفه افتاده است. در این شرایط حضرت زهرا(س) بدون توجه به مأموران حکومت، به مسجد رسول خدا(ص) می‌روند و در بخش زنان، برای همه مردم که جمع شده بودند، سخنرانی کرده و رسالت رسول خدا(ص) را یادآوری می‌کنند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به گریه‌هایی که حضرت زهرا(س) داشت، تصریح کرد: دیدگاه من در مورد گریه‌های حضرت(س) بعد از رحلت رسول خدا(ص) این است که این گریه‌ها یک جنبه‌اش عاطفی و شخصی است و یک جنبه دیگر آن نیز سیاسی است. در گزارش‌های تاریخی است که از طرف حکومت آمدند و از امام علی(ع) خواستند که از فاطمه(س) بخواهد که یا روز گریه کند و شب را ساکت باشد، اما ارتباط این گریه‌ها با حکومت در این است که این گریه‌ها برای غاصبان خلافت امام علی(ع) خطرناک بوده است، در غیر این صورت دلیلی ندارد که حکومت برای گریستن حضرت(س) محدودیت ایجاد کند.
الهبداشتی بیان کرد: بنابراین، گریه‌های حضرت زهرا(س) در این ایام دو جنبه عاطفی و سیاسی دارد. وقتی انسان نمی‌تواند ظلمی را با قدرتش برطرف کند، با اظهار مظلومیت، می‌تواند این را بگوید که مظلوم واقع شده است. همچنین باید توجه داشت که این طور نبود که حضرت(س) ظلم را بپذیرد، ما بحث فدک را داریم که ایشان از فدک نیز دفاع می‌کنند. البته حضرت زهرا(س) به دلیل جنبه‌های دنیایی به دنبال فدک نبودند و می‌خواستند حق را آشکار کنند و نامشروع بودن حکومت را نشان دهند.
وی در ادامه با تأکید بر اینکه دوره زندگی حضرت زهرا(س) بعد وفات رسول خدا(ص) از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است گفت: همین خطبه‌ای که در مسجد و در دفاع از ولایت امام علی(ع) می‌خوانند نشان از اهمیت این دوره از زیست حضرت زهرا(س) دارد. این نکته نیز مهم است که باید ابعاد زندگی یک فرد را کنار هم بگذاریم و بعد نتیجه‌گیری داشته باشیم. مثلاً در تاریخ است که وقتی یک نابینا وارد خانه حضرت(س) می‌شود، ایشان حجاب می‌گیرند. حال کسی که اینچنین به مسائل محرم و نامحرم دقت می‌کند، چطور می‌شود که در جامعه‌ای که زن‌ها و مردها هستند، حاضر شود و خطبه بخواند. در این سخنرانی نیز نامحرم حرف حضرت(س) را می‌شنید، اما اینجا است که باید بدانیم مسئله دفاع از ولایت امام علی(ع) چقدر اهمیت دارد.
الهبداشتی بیان کرد: یعنی همین حضرت زهرا(س) که از یک نابینا احتراز می‌کند، اما وقتی بحث دفاع از ولایت امیرالمؤمنین(ع) مطرح می‌شود، در صراط حق و نه به دلیل مسائل شخصی، به دفاع می‌پردازد و می‌خواست اعلام کند که اهداف رسول خدا(ص) بدون حضور امام علی(ع) به ثمر نخواهد نشست. اینجا است که وظیفه می‌داند در زمانی که دست و دهان علی(ع) بسته است، دهان باز کرده و از رسالت و ولایت و توحید دفاع کند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه در پاسخ به این سؤال که آیا این جایگاه عظیم که برای حضرت زهرا(س) وجود دارد به این دلیل است که ایشان مادر ائمه(ع) است یا دلیل دیگری دارد؟ گفت: مرحوم دکتر شریعتی حرف زیبایی دارد و می‌گوید، فاطمه، همسر علی(ع) است، اما فاطمه، تنها این نیست، فاطمه مادر حسنین است، اما فقط این نیست، فاطمه دختر پیامبر(ص) است، اما تنها این نیست و بعد از اینها می‌گوید که فاطمه، فاطمه است. یعنی در وجود فاطمه(س) شخصیتی مستقل و جوهره‌ای ذاتی نهفته است که علاوه بر اینکه آن امتیازها یعنی دختر پیامبر(ص) و یا همسر علی(ع) و یا مادر حسنین(ع) بودن را داراست، اما شخصیت او جدا از همه اینها اهمیت دارد و در واقع جنبه عصمت حضرت زهرا(س) است که این جایگاه را برایشان رقم زده است. یکی از منابعی که شیعه بدان استناد می‌کند قول معصوم(ع) است. در مقابل اهل سنت که می‌گویند سنت، قول و فعل پیامبر(ص) است. ما می‌گوییم قول معصوم(ع) نیز حجت است و یکی از این معصومین حضرت زهرا(س) است. پس ایشان نیز به عنوان منبع اعتقادی، فقهی و دینی برای شیعیان به حساب می‌آیند.