حجاب و پوشاندن زينت‌ها
صدای شیعه: در شهر اتاوا در کشور کانادا روز همبستگی با حجاب گرامی داشته شد و از طرف ديگر، در کشور ژاپن برخی از بانوان مسلمان در حال تلاش هستند که حجاب و لباس‌های اسلامی را ترويج کنند. اصولا موضوع حجاب بانوان جنبه‌های مختلفی دارد و نمی‌توان چنين گفت که حجاب فقط شامل پوشاندن اعضای بدن است.
توضيح بيشتر آن‌که غالب زنان و دختران از زيور‌آلات و جواهرات مختلف استفاده می‌کنند و نگاهی به برخی از مواردی که بانوان در سطح اجتماع حضور دارند مانند معابر عمومی، محيط‌های کاری مبين آن است که فزونی استفاده از زينت و زيور‌آلات بين زنان امری متداول است ولی اين موضوع به‌نحوی است که زمينه را برای ديده شدن آن‌ها توسط ديگران فراهم می‌کند. مسئله‌ای که در اين زمينه مطرح می‌شود آن است که آيا حجاب شامل پوشاندن زينت‌ها و زيور آلات هم نمی‌شود و در نتيجه آشکار کردن آن‌ها منعی ندارد يا اين‌که قلمرو حجاب به گونه‌ای است که اين موارد را نيز در بر می‌گيرد؟
تأمل و دقت‌نظر در قرآن کريم بيان‌گر آن است که مطالب پيش‌گفته وفق آيه سی و يکم سوره نور قابل بررسی است؛ خداوند در اين آيه می‌فرمايند: «وَ قُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا»؛ به زنان با ايمان بگو، چشم‌های خود را (از نگاه هوس‌آلود) فروگيرند و دامان خويش را از بی‌عفتی حفظ کنند و زينت خود را جز آن مقدار که نمايان است آشکار نکنند.
عبارت «وَ لاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا» از دو بعد قابل بحث است؛ نخست آن‌که مراد از «زينت» چيست؟ و دوم آن‌که استثنای «اِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا» مشتمل بر چه مواردی است؟ موضع سخن در اين نوشتار جايی است که آشکار کردن زينت به‌وسيله زنان حرام است. در پاسخ به دو سؤال مطرح شده بايد گفت که تتبع در منابع روايی و فقهی و همچنين تفاسير قرآن ما را به آن می‌رساند که چند ديدگاه در اين زمينه وجود دارد که بررسی دقيق اين مسئله از حوصله اين نوشتار خارج است و فقط به آن‌چه که مفيد است اکتفا می‌شود.
طبرسی در مجمع‌البيان آورده است که «زينت» به معناى محل زينت از بدن زن است؛ شهيد مطهری در رابطه با معنای «زينت» چنين می‌گويد: «کلمه «زينت» در عربی از کلمه «زيور» فارسی اعم است، زيرا زيور به زينت‌هايی گفته می‌شود که از بدن جدا است مانند طلا‌آلات و جواهرات ولی کلمه «زينت» هم به اين دسته گفته می‌شود و هم به آرايش‌هايی که به بدن متصل است نظير سرمه و خضاب.»
امام صادق(ع) در روايتی درباره «اِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا» می‌فرمايند: «الزينه الظاهره الکحل و الخاتم»؛ زينت ظاهری شامل سرمه چشم و انگشتر می‌باشد. در حديثی ديگر از ايشان روايت شده که: «الخاتم و المسکه و هي القلب» زينت ظاهری انگشتر و دستبند است.
بيشتر فقها زينت ظاهری را به صورت و دو کف دست اطلاق کرده‌اند اما فاضل مقداد بر آن است که مراد از «زينت آشکار» فقط لباس است و «زينت باطنی» خلخال، النگو و گوشواره و تمام زينت‌هايی است که بر روي بدن قرار می‌گيرند و نگاه کردن به آن‌ها مستلزم نگاه، به بدن است. افزون بر اين، «سرمه و انگشتر»، «سرمه و دو گونه صورت»، «انگشتر و دستبند»، «سرمه و خضاب بر کف دست»، «صورت»، «صورت و دو دست تا مچ و انگشتر» شش نظری است که از ابن عباس نقل شده است.
مطالبی که بيان شد تنها بخشی از مهم‌ترين آرائی است که درباره «وَ لاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا» مطرح می‌باشد و نگارنده در پی آن نيست که درستي يا نادرستی هر يک از ديدگاه‌های پيش‌گفته را به اثبات برساند، هدف آن است که تصور نشود حجاب فقط مخصوص پوشاندن موهای سر يا ساير اعضای بدن است بلکه، قلمرو حجاب تا حدی است که حتی پوشاندن کوچک‌ترين زينت بانوان را نيز در بر می‌گيرد.
...............
منابع:
حلی، فخر المحققين، إيضاح الفوائد، مؤسسه اسماعيليان، قم، چاپ اول، 1387ق، ج3، 6.
حلی، مقداد سيوری، کنز العرفان في فقه القرآن، انتشارات مرتضوی، قم، چاپ اول، 1425ق، ج2، 222.
حلی، يحيی بن سعيد، الجامع للشرائع، مؤسسه سيد الشهداء العلمية، قم، چاپ اول، 1405ق، 396.
طبرسی، مجمع البيان، ج 4، ص 138، به نقل از: مجله فقه اهل بيت(ع)، ج 22، 60.
قرآن کريم، ترجمه مکارم شيرازی، انتشارات مدرسه امام علی بن ابي طالب(ع).
کلينی، ابو جعفر، الکافی، دار الکتب الإسلاميه، تهران، چاپ چهارم، 1407ق، ج5، 521.
مجله فقه اهل بيت(ع)، ج22، 62ـ63.
مطهری، مرتضی، فقه و حقوق (مجموعه آثار)، قم، چاپ اول، بی‌تا، ج19، 479.
* سهراب بهادری
انتهای پیام