چرایی شیعه‌ستیزی در ترکیه

صدای شیعه: ترکیه ، کشوری که رکورد بیشترین خبرنگار زندانی جهان را دارد. کشوری علوی کُش و شیعه ستیز با دولتمردانی که خواب های رنگی می بینند و می پرورانند. چنین کشوری داعیه ی الگو بودن برای جهان اسلام را دارد! ترکیه مدل مناسبی برای آزمایش دموکراسیِ آمریکایی است.

شیعیان که خود نیز در این سال ها قربانی سیاست های تبعیض آمیز دولت ترکیه بوده اند، در تظاهرات خود فریاد می زنند: «شیعه و سنی با هم برادرند؛ آنهایی که تفرقه افکنی می کنند، خائن هستند».

با روشن شدن آتش اختلافات فرقه ای در خاورمیانه، شکاف مذهبی در جامعه ترکیه نیز بیش از پیش نمایان شده است؛ شیعیان ترکیه اکنون بیش از هر زمان دیگری احساس می کنند که در انزوا قرار گرفته اند و دولت ترکیه با تشکیل یک ائتلاف مذهبی با قدرت های سنی منطقه، حلقه محاصره را بر آنان تنگ تر کرده است.

دولت همیشه مالیات پرداختی شیعیان را برای اهل تسنن خرج می کند.

علی اوزگوندوز، نماینده مجلس ترکیه که خود از شیعیان جعفری شرق این کشور است اعتقاد دارد که دولت ترکیه با رفتارهای تبعیض آمیز خود به اختلافات فرقه ای بین شیعیان و اهل تسنن دامن می زند.

این نماینده شیعه مذهب مجلس ترکیه می گوید: «قانون اساسی ترکیه می گوید که کشور ما یک کشور سکولار است و مذهب رسمی در آن وجود ندارد؛ اما متأسفانه چنین نیست. اداره امور مذهبی سالانه 3 میلیارد دلار بودجه از دولت دریافت می کند که کل این بودجه برای ترویج مذهب سنی و مشخصاً شاخه حنفی آن صرف می شود».

شیعیان جعفری و علوی ها که بین 15 تا 20 میلیون نفر از جمعیت 70 میلیون نفری ترکیه را تشکیل می دهند، بارها ناخشنودی خود را از اینکه دولت تنها پیروان یک مذهب را زیر چتر حمایت خود قرار داده است، اظهار کرده اند. آنها می گویند دولت حزب عدالت و توسعه، مالیات پرداخت شده توسط شیعیان و سایر اقلیت های مذهبی کشور را در ساخت مساجد برای اهل تسنن و تربیت روحانیون سنی و پرداخت حقوق به آنها هزینه می کند.

بر خلاف اکثریت سنی ترکیه، شیعیان این کشور هیچ گونه کمک مالی از دولت دریافت نمی کنند. آنها مجبورند برای خرید زمین و مصالح مورد نیاز برای ساخت اماکن مذهبی خود و نیز برای پرداخت حقوق روحانیون شیعه اقدام به جمع آوری وجوهات از شیعیان سراسر کشور کنند.

حسن کاناتلی، رئیس انجمن علمای شیعه ترکیه در این خصوص می گوید: « ما شکایتی بابت این مسئله نداریم چرا که ترکیه یک کشور سکولار است و بر این باوریم که مسائل مذهبی به دولت ارتباطی ندارد اما مصرانه خواستار این هستیم که دولت سهم عادلانه ای از مالیات های دریافتی اش را به ما اختصاص دهد».

شیعیان ترکیه در زمینه آموزش های مذهبی هم با تبعیض مواجهند.

رفتارهای تبعیض آمیز دولت سنی مذهب ترکیه تنها به مسائل مالی ختم نمی شود. پیروان مذاهب دیگر حتی نمی توانند مدارج آموزشی مورد نیاز برای ملبس شدن به لباس روحانیت را در کشور خودشان طی کنند. شیعیان جعفری کشور مجبورند برای فراگیری علوم دینی به حوزه علمیه نجف در عراق و حوزه علمیه قم در ایران بروند.

حسن کاناتلی 55 ساله، مصائبی که به دلیل این رفتار تبعیض آمیز دولت ترکیه تحمل کرده است را چنین شرح می دهد: « خود من در سن 13 سالگی مجبور شدم برای فرا گرفتن علوم دینی به طور غیرقانونی به عراق مهاجرت کنم. هنوز مدت زیادی از اقامتم در عراق نگذشته بود که عمال صدام مرا از این کشور بیرون کردند. سپس به ایران رفتم و چند سالی در آنجا بودم اما در نهایت به دلیل مشکلاتی که برایم پیش آمد مجبور شدم ایران را هم ترک کنم. خلاصه اینکه به مدت 9 سال در خارج از ترکیه آوارگی کشیدم و به این طرف و آن طرف رفتم تا بتوانم مدارج دینی را طی کنم. روزهای بسیار سختی بود».

علاوه بر به جان خریدن رنج آوارگی و دوری از وطن، روحانیون شیعه ای که پس از پایان تحصیلات حوزوی خود به ترکیه بر می گردند باید تاب شنیدن توهین ها و تهمت های ناروای برخی افراد مغرض در سرزمین مادری را نیز داشته باشند؛ این روحانیون بارها از سوی برخی سیاستمداران و رسانه های ترک با عناوینی همچون جاسوس و ستون پنجم ایران و عراق مورد عتاب و خطاب قرار گرفته اند.

علی اوزگوندوز، نماینده مجلس ترکیه ضمن اشاره به اینکه چنین مشکلاتی برای شیعیان ترکیه تازگی ندارد و آنها 500 سال است که با این مشکلات خو گرفته اند، می گوید: « حتی مسیحیان و یهودیان کشور هم وضعیتشان از ما بهتر است. آنها به موجب عهدنامه صلح 1923 لوزان از حق قانونی برگزاری دوره های آموزش مذهبی خاص خودشان برخوردار شده اند؛ هر چند بعضاً دولت در کار آنها هم اخلال ایجاد می کند».

احساس دین به آتاتورک؛ مانع قیام شیعیان بر علیه دولت ترکیه

با وجود مشکلاتی که دولت کنونی ترکیه برای شیعیان این کشور به وجود آورده است، هیچ گروهی در ترکیه به اندازه شیعیان و علویان از کمال آتاتورک، بنیانگذار ترکیه نوین، طرفداری نمی کند. شیعیان تصاویر بزرگ آتاتورک را در کنار تمثال امام علی (ع) بر دیوار مساجد خود نصب می کنند. آنها می گویند اگر آتاتورک نبود، وضعیت آنها می توانست بسیار بدتر از این باشد.

تاریخ شیعیان و علویان ترکیه مملو است از ظلم های گوناگونی که سلاطین افراطی عثمانی در حق آنها روا داشته اند. داغ قتل عام دهها هزار شیعه بیگناه به دست عمال سلطان سلیم اول در قرن 16 میلادی و اندوه سرکوب و تحقیر مداوم شیعیان در دوران حکومت عثمانی ها بر فلات آناتولی، هنوز هم برای شیعیان تازه است. به همین دلیل است که شیعیان، آتاتورک را فرشته نجات خود می دانند.

علی اوزگوندوز در این باره می گوید: « اگر آتاتورک جمهوری ترکیه را تأسیس نکرده بود ما حتی نمی توانستیم ساده ترین مراسمات مذهبی خود را برگزار کنیم چرا که عثمانی ها ما را تحت تعقیب قرار می دادند و همه ما را قتل عام می کردند. به همین دلیل است که ما شیعیان به رغم تبعیض ها و بی عدالتی هایی که دولت کنونی بر ما روا می دارد، هرگز به قیام برای براندازی این دولت فکر نکرده ایم»

اعتراض شیعیان ترکیه به سیاست خارجی فرقه گرایانه دولت اردوغان

روحانیون شیعه بارها طی سخنرانی های خود در مراسمات مختلف از رهبران ترکیه پرسیده اند که چرا از شورشیان سوریه حمایت می کنند اما صدای معترضان بحرینی را نمی شنوند؛ و چرا حکومت سوریه را استبدادی می دانند اما پادشاهی عربستان سعودی را به عنوان متحد خود برگزیده اند.

علی اوزگوندوز این رویکرد دولت ترکیه را مدرکی برای اثبات نفوذ تفکرات فرقه گرایانه در سیاست خارجی آن می داند. حسن کاناتلی نیز ضمن ابراز تعجب از این سیاست دولت کشورش می گوید: « اردوغان در دوره های اول و دوم نخست وزیری خود رفتاری متفاوت داشت. وی در این دو دوره گام های بزرگی در راه بهبود روابط کشور با شیعیان برداشت و ما بسیار از او راضی بودیم. حال نمی دانیم چه شده است که وی می خواهد همه معادلات مذهبی را در خاورمیانه تغییر دهد»

اخیراً زین العابدین سولهان، از امامان جماعت شیعیان ترکیه و عضو هیئت مدیره انجمن علمای شیعه این کشور در گفتگو با خبرگزاری بین المللی شفقنا به این نکته اشاره کرده که همه مشکلات از زمان پناه دادن ترکیه به طارق الهاشمی، معاون فراری نخست وزیر عراق آغاز شده است.

این روحانی شیعه می گوید: « تا قبل از پیش آمدن ماجرای پناهندگی طارق الهاشمی، دولت و رسانه های ترکیه حتی درگیری های سوریه را با احتیاط پوشش می دادند [تا مبادا شبهه ای پیش آید] اما پس از این اتفاق، آنها بارها به عمد تأکید می کردند که طارق الهاشمی سنی مذهب از سوی نوری المالکی شیعه مذهب تحت تعقیب قرار گرفته است. این کار نشان از رویکرد فرقه گرایانه آنها دارد و بسیار خطرناک است. امروز رسانه های ترکیه چنین اشتباهی را مرتکب می شوند، فردا ممکن است رسانه های عراقی با تأکید ورزیدن بر سنی بودن اردوغان به این مسئله واکنش نشان دهند».

زین العابدین سولهان اعتقاد دارد که این رویکرد فرقه گرانه دولت و رسانه های ترکیه در حوزه سیاست خارجی، نه تنها بر روابط این کشور با دولت های شیعه منطقه نظیر ایران، عراق و سوریه تأثیر منفی می گذارد بلکه جامعه ترکیه را نیز به سمت رادیکال شدن پیش خواهد برد.

حسن کاناتلی، رئیس انجمن علمای شیعه ترکیه نیز از این می ترسد که مبادا سیاست های تازه دولت ترکیه، کشور را دوباره به سال ها پیش برگرداند. وی می گوید: «آتاتورک همه میراث به جای مانده از امپراطوری عثمانی را تغییر داد - از الفبا گرفته تا طرز پوشش و قوانین مدنی- اما یک میراث امپراطوری عثمانی هرگز تغییر نکرد و آن تعصبات فرقه ای بود. حتی آتاتورک قدرتمند هم نتوانست این تعصبات را از جامعه ترکیه بزداید؛ شاید هم اصلاً نمی خواست که چنین کاری را انجام دهد».
منبع: پایگاه خبری تحلیلی رویداد