عصمت حضرت معصومه(س) اکتسابی و نشانه کرامت وجودی ایشان است
صدای شیعه:حجت‌الاسلام والمسلمين غلامعلی عباسی، محقق و پژوهشگر پژوهشکده آستان مقدس حضرت معصومه(س)، در پاسخ به اين سئوال که در برخی روايات وارده تعابيری از چند امام درباره حضرت معصومه(س) داريم که انسان را به تعجب وا می‌دارد آيا اين موضوع تنها ريشه در وابستگی سببی آن بانو به ائمه(ع) دارد؟ گفت: من برای پاسخ به اين سئوال مقدمه‌ای را مطرح می‌کنم که يک اصل قرآنی و حديثی است و محتوای اين اصل آن است که پيامبران و انبياء نسبت به ذريه و فرزندان خويش توجه داشته و نگران آينده آنان بوده‌اند و علو مقام و نزول خير و برکت و عاقبت بخيری را برای آنان از خداوند درخواست می‌کردند که نمونه‌ای از آن را در دعاهای حضرت ابراهيم(ع) برای ذريه خويش و درخواست ايشان از خداوند برای امام قرار دادن ذريه‌اش به عنوان امام مردم در قرآن مشاهده می‌کنيم بنابراين توجه به سرنوشت ذريه و خويشان، اصلی ارزشی است که ريشه در قرآن و احاديث دارد و در اسلام هم مورد توجه قرار گرفته است اما اين توجه برای ذريه‌ای بوده است که مومن بوده‌اند و تعابير امامان(ع) درباره حضرت معصومه(س) نيز در اين موضوع قابل تحليل است.
وی ادامه داد: يک چهارم قرآن در شأن اهل بيت(ع) و در مذمت دشمنان آنان است و در بيانی ديگر حتی گفته شده که يک سوم آيات در شأن ايشان است؛ اين آيات با تفسير و تاويل و با تاييدات روايی و ... دليل بر مکرمت و فضيلت اهل بيت(ع) دارند که در «شواهد التنزيل» مجموعه اين آيات درباره اهل بيت(ع) جمع‌آوری شده است همچنين «تاويل آيات الظاهره فی العترت الطاهرة» همه درباره آل الله است و در نهج‌البلاغه نيز در تمجيد آنان مطلب فراوان است و گل واژه‌های آيات قرآن هم در شأن و منزلت عترت است؛ البته آيات دو بخش هستند دسته‌ای از آنها مانند آيه تطهير فقط مصداق اهل بيت(ع) است عليرغم اينکه پرتو عام دارد يا مانند آيه مباهله که خمسه طيبه را در بر می‌گيرد اما برخی آيات همه افراد پارسا و مومن را شامل می‌شود مانند آنچه در آيه شريفه مودت و قربی بيان شده است؛ در نگاه کلی قرآن که سرچشمه همه خيرات و برکات است چتر نورانی خود را بر سر اهل بيت(ع) گسترده است از اين منظر فردی مانند سلمان فارسی نيز در اين زمره قرار می گيرد چون روايت است که سلمان از اهل بيت(ع) است و فرموده‌اند «سلمان منا اهل البيت».
معاون سابق فرهنگی آستان مقدس حضرت معصومه(س) تصريح کرد: علاوه بر اينکه رفيع بودن مقام ايشان در قالب اين آيات قابل توجيه است و عامل آن تنها وابستگی نسبی نيست احاديثی از رسول اکرم(ص) آمده است که باز در تاييد اولی‌القربی صالح است و البته حضرت معصومه(س) در نگاه و کلام چهار معصوم مورد تمجيد قرار گرفته‌اند که در کامل الزيارات آمده و در کتب مشهور اهل سنت نيز بيان شده است از جمله آن روايتی از نبی مکرم اسلام(ص) است که همان طور که گفته شد در منابع حديثی اهل سنت نيز بيان شده و فرموده اند: من زارنی او زار اَحَداَ؛ من ذريتی ذُرتُهُ يوم القيامة ..."؛ هر کس مرا يا ذريه ای از مرا زيارت کند من در روز قيامت به زيارت او می روم و می دانيم حضرت معصومه(س) از گوهرهای درخشان ذريه است لذا رسول خدا می‌فرمايند من در روز قيامت او را زيارت می‌کنم و هول و هراس قيامت از او گرفته می‌شود.
نويسنده کتاب‌های «فروغ آفتاب»، «زن و اسوه‌‌های آسمانی» در پاسخ به سؤالی مبنی بر اينکه حضرت معصومه(س) دختر امام هفتم، خواهر امام هشتم و عمه امام نهم و نوه امام ششم هستند آيا روايات صريح و صحيحی از اين بزرگواران در تاييد مقام آن حضرت وجود دارد و به ما رسيده است؟ اظهار کرد: از چهار امام بزرگواری که گفتيد به شکل خاص در قالب نص و تنصيصی ساحت ايشان مورد تکريم و تجليل است؛ امام صادق(ع) سراللهی برخورد کرده و هنوز حضرت فاطمه معصومه(س) به دنيا نيامده است که از فضيلت زيارت و مقام شفاعت او صحبت می‌کند و می‌فرمايد «قم حرم ماست» و هرکس آن را زیارت کند بهشت بر او واجب می شود، که در کامل الزيارات و بحارالانوار اين روايات آمده است.
نويسنده کتب «قم در عصر حضور ائمه(ع)» و «غيبت کبری» ادامه داد: يا امام صادق(ع) وقتی بحث قم و شرافت آن پيش آمد، فرمود: «الا ان الجنه ثمانيه ابواب، ثلاثه منها الی قم، نقبض فيها امراه هی من ولدی و اسمها فاطمه بنت موسی، و تدخل بشفاعتها الجنه باجمعهم». بحارالانوار/ ج 60/ ص 216 «قم کوفه کوچک است و بهشت هشت در دارد، سه در از آنها به روی قم باز است و بانويی از فرزندان من در آن جا دفن خواهد شد که فاطمه دختر موسی نام دارد و با شفاعت وی همه شيعيان وارد بهشت میشوند».
عباسی تصريح کرد: جالب است بدانيم که امام صادق(ع) اين مطالب را زمانی می‌فرمايند که سه تن از ائمه(ع) يعنی امام حسين(ع)، امام سجاد و امام باقر(ع) در مدينه و در بقيع مدفون هستند و سادات بنی‌الحسن و بنی‌الحسين و فرزندان جليل القدر ايشان نيز به تعداد فراوان وجود دارند اما امام از خانمی صحبت می‌کند که هنوز به دنيا نيامده و شخصيت عظيم ايشان را تبيين می‌کند و روايات آن نيز جزء احاديث صحيح مجتهد پسند و از احاديث معتبر است و در محاسن مرحوم برقی نيز آمده است و تعابيری مانند قم معدن اهل البيت(ع) و حرم اهل بيت(ع) هم بيان شده است و به شکل منظومه‌ای نورانی بر گرد اين بانوست.
وی بيان کرد: از امام کاظم(ع) نقل است که درباره آن حضرت فرمودند «فداها ابوها» که تنظيری بر فرموده رسول اکرم(ص) درباره حضرت زهراست و همانندی و تشبيه و تنظير ميان ايشان و حضرت زهرا(س) را نشان می‌دهد؛ امام کاظم(ع)، اين جمله را آن جا که جمعی از شيعيان برای دريافت پاسخ به پرسش‌های خود، وارد مدينه شدند تا به محضر امام کاظم(ع) برسند فرمودند زيرا آن حضرت در مسافرت بود. آنها ناگزير بودند، از آن سفر مراجعت کنند. از اين روی سئوالات خود را نوشتند و به افراد خانواده امام کاظم(ع) تحويل دادند تا در سفر بعد، جواب آن را دريافت نمايند. هنگام خداحافظی، ديدند حضرت معصومه(س) که حدود شش سال سن داشت، پاسخ سوالات آنها را نوشته و آماده نموده است! بسيار شادمان شدند و آن نامه را تحويل گرفتند. هنگام مراجعت، در بين راه با امام کاظم(ع) که از سفر باز می‌گشت، ملاقات کردند و ماجرا را به عرض امام رساندند، امام(ع) آن نوشته را از آنها طلبيد و مطالعه فرمود و پاسخ‌های حضرت معصومه(س) را درست يافت، آن گاه ضمن تمجيد و تجليل از دختر گرامی‌اش حضرت معصومه(س) و تصديق پاسخ‌های او، سه بار فرمود: «فداها ابوها» (پدرش فدايش باد).بحارالانوار.ج43/ص86
اين محقق حوزه اظهار کرد: امام خمينی(ره) هم با توجه به مفاد اين روايت در ديوان شعر خود قصيده‌ای طولانی دارد و در يک مصرع آن به تکريم حضرت زهرا(س) و در مصرع ديگر به تکريم حضرت معصومه(س) و در مصرعی به تمجيد مدينه و در مصرع ديگر به بزرگداشت قم می‌پردازد و نوعی برابری ميان اين دو شهر و اين دو شخصيت برقرار کرده است.
وی در پاسخ به سئوالی درباره اينکه از امام رضا(ع) هم حديث معروفی مبنی بر وجوب بهشت بر زيارت کنندگان کريمه اهل بيت(ع) بيان شده اعتبار سندی اين روايت چقدر است؟ عنوان کرد: همان طور که اشاره شدد امام رضا(ع) در حديثی که سند آن کاملا صحيح است و علی بن ابراهيم قمی از ابراهيم بن هاشم و ايشان هم از سعد بن سعدالاحوز نقل کرده، فرموده‌اند: «من زارها فله الجنة» که در کامل الزيارات هم آمده ؛ امام اين حديث را وقتی می‌فرمايند که در منزل ايشان بيش از 30 فرزند و 19 دختر وجود دارند که نام آنان فاطمه بوده است اما فضيلت و شانی را که امام به حضرت فاطمه معصومه(س) داده‌اند نشان دهنده جايگاه رفيع و شان والای اين بانوست.
وی افزود: بله امام جواد(ع) هم فرموده‌اند: «من زار عمتی بقم وجب له الجنة» که ابن قولويه همه رجال اين حديث را در کامل الزيارات مورد توثيق قرار داده است؛ گذشته از اين همان طور که عرض شد روايات کلی راجع به اهل بيت(ع) و سادات هم وجود دارد که به گونه ای بر شأن ايشان دلالت دارد و ايشان از سال 201 که وارد قم میشوند تا امروز مرقد شريف و نورانيشان مطلعی از انوار خدا و فروغی از کرامات و اعجازها بوده است و سير زمانی که گذشته بر ضياء و نورانيتش افزوده است و اين جلالت در افق بلندی ديده می‌شود.
عباسی ادامه داد: امام خمينی(ره) به عنوان ذريه اهل بيت(ع) و فرزند حوزه نگاه والايی به آن حضرت و بارگاه مطهرشان دارند؛ ايشان وقتی شعر می‌گويند انسان تعجب می‌کند که يک فقيه و حکيم که شاعر و مداح نيست در هنگام بيان احساس خويش نسبت به حضرت معصومه(س) در قالب نظم آنچنان شعر رفيعی می‌گويد که ما توان درک آن را نداريم؛ حضرت امام خمينى(ره) در سخنانى، که در جمع گروهى از مردم مختلف قم بيان فرمود، بيش از بيست صفت ارزشمند درباره اين شهر، حوزه علميه قم و مردم آن به کار برد: «قم حرم اهل بيت(ع) است. قم مرکز علم است. قم مرکز تقواست. قم مرکز شهادت و شهامت است. از قم علم به همه جهان صادر شده است و می‌شود و از قم شهادت به همه جا صادر مى‌شود. قم شهرى است که در آن ايمان و علم و تقوا پرورش يافته و قم از زمان ائمه اطهار(ع) مورد توجه اسلام بوده است؛ از قم تقوا، شجاعت، شهامت و همه فضايل به همه جا صادر مى‌شود و صادر خواهد شد. علمایى که در قم من ادراک کردهام، کسانى بودند که در دنيا نمونه بودند. در علم و در تقوا و من اميدوارم که ادامه پيدا کند اين علم و تقوا در شهر شما تا زمان ظهور امام زمان(عج)... .» يا در جای ديگری می‌فرمايند: «من هر جا باشم قمى هستم و به قم افتخار مىکنم. دل من پيش قم است و دل من پيش همه اهل تقواست و همه کسانى که به اسلام خدمت مى‌کنند. من گرچه از قم مع‌الاسف تا يک مقدارى دور هستم، لکن به حسب قلب نزديکم. سلام من را به اهل قم برسانيد و از همه شما اميدوارم که اين نهضت را به آخر برسانيد.»
وی در ادامه تصريح کرد: کراماتی که از آن بانو ديده شده و در کلام بزرگان وارد آمده کتابی بسيار بلند و گسترده از فضيلت و فضل ايشان است؛ در کرامات آن بانو از علمای متاخرتر و کمی دورتر مطالب زيادی بيان شده است مانند ملاصدرا و ديگران. مرحوم آيت‌الله سيد شهاب‌الدين نجفی مرعشی رحمه الله عليه می‌فرمود: پدرم، مرحوم آيت‌الله سيدمحمود مرعشی(ره) که در نجف اشرف می‌زيست، بسيار علاقه‌مند بود محل قبر شريف جده‌اش حضرت زهرا(س) را بيابد، برای اين مقصود ختم مجربی انتخاب نمود، چهل شب به آن مداومت کرد تا شايد از محل مرقد شريف حضرت زهرا(س) آگاه شود. شب چهلم بعد از انجام ختم و توسل فراوان، به بستر خواب رفت، در عالم خواب به محضر امام باقر(ع) رسيد. امام(ع) به او فرمود: «عليک بکريمه اهل البيت» به دامن کريمه اهل بيت چنگ بزن. ايشان تصور کرد، منظور امام(ع) از اين جمله، حضرت زهرا(س) است. عرض کرد: «آری قربانت گردم، من نيز ختم را برای همين گرفتم که محل قبر شريف آن حضرت را دقيق‌تر بدانم، و زيارتش کنم». امام (ع) فرمود: «منظور من قبر شريف حضرت معصومه(س) در قم است». سپس امام(ع) ادامه داد: خداوند به خاطر مصالحی، اراده فرموده که قبر حضرت زهرا(س) برای هميشه مخفی باشد، از اين رو قبر حضرت معصومه(س) را تجليگاه قبر شريف حضرت زهرا(س) قرار داده است. مرحوم آيت‌الله سيدمحمود مرعشی، وقتی از خواب برخاست، تصميم گرفت به قصد زيارت حضرت معصومه(س) به قم مهاجرت کند. او بی‌درنگ با همه اعضای خانواده‌اش از نجف اشرف، عازم قم شد و به زيارت مرقد مطهر حضرت معصومه(س) مشرف گرديد.
اين پژوهشگر و نويسنده کتب دينی افزود: ملاصدرای شيرازی هم که از علمای ربانی و حکمای متاله قرن يازدهم و صاحب تأليفات کم‌نظيری چون: «اسفار اربعه»، «شرح اصول کافی»، «شرح الهدايه» و «شرح حکمة الاشراق» است، مدتی از عمر شريف خود را در کهک قم سپری نمود و هر وقت برايش مشکل علمی يا مطلب مبهمی پيش می‌آمد، به قم آمده، به حرم مطهر حضرت معصومه(س) مشرف می‌شد و با توسل و استمداد از آن حضرت، مشکل علمی‌اش را حل میکرد. چنانکه مرحوم ميرزا علی‌اکبر حکمی يزدی در حاشيه کتاب «اسفار اربعه»، در بحث «اتحاد عاقل به معقول» از قول مرحوم صدرالمتالهين نقل می‌کند: يکی از مواردی که با توسل به حضرت معصومه(س) مشکل علميش حل شد، بحث اتحاد عاقل به معقول بوده است. همچنين مرحوم علامه سيد محمدحسين طباطبايی، صاحب تفسير «الميزان» نهايت ارادت و تواضع را نسبت به حضرت معصومه(س) ابراز می‌نمود به گونه‌ای که استاد شهيد مطهری، دليل احتراما فوق‌العاده خود به علامه را اينگونه بيان می‌کند: «من فيلسوف و عارف بسيار ديده‌ام، اما احترام من به علامه طباطبايی به خاطر فيلسوف بودن ايشان نيست بلکه از اين جهت است که او عاشق و دل‌باخته اهل بيت(ع) است».
وی عنوان کرد: علامه طباطبايی در ماه رمضان روزه خود را با بوسه بر ضريح مقدس حضرت معصومه(س) افطار میکرد و با وجود دوری مسافت و کهولت سن، ابتدا پياده از منزل به حرم مطهر مشرف می‌شد، ضريح مقدس حضرت معصومه(ع) را می‌بوسيد، سپس به خانه برمی‌گشت و افطار میکرد يا غذا می‌خورد؛ همه اينها نشانه فضيلت آن بانوی با کرامت است که ما به علت قرار گرفتن در کنار ايشان کمتر مورد توجه قرار می دهيم.
وی در پاسخ به این سؤال که يکی از آثار به جای مانده درباره آن حضرت زيارتنامه ايشان است صحت سندی اين زيارتنامه تا چه ميزان است و مورد تاييد کدام يک از ائمه(ع) بوده است؟ زيارتنامه آن حضرت بسيار معتبر است؛ زيارات ماثور مانند امين الله شايد زياد نباشد اما اعاظم و بزرگان قايل‌اند که زيارتنامه آن حضرت از زبان امام هشتم(ع) به سعدبن سعد احوز تعليم شده است؛ البته 3 زيارتنامه برای آن حضرت نقل شده است که دو زيارت ديگر مانند اين زيارت مشهور نيست و زيارتنامه فعلی عبارات بسيار بلندتری دارد.
عباسی در جواب اين سئوال که در اعتقاد شيعه ممکن است برخی از بزرگان دينی ما معصوم نباشند اما به لحاظ شان و جايگاه قرابت زيادی دارند انتخاب نام معصومه(س) برای آن بانو تناسبی با اين سئوال دارد؟ تصريح کرد: عصمت در شيعه جريان مراتبی است و آيه شريفه «واعتصموا بحبل الله جميعا و لا تفرقوا» را اولين روزنه به سمت عصمت است؛ پرتوی از عصمت را همه مسلمانان دازند مثلا تقريبا هيچ مسلمانی وجود ندارد که گناهی مانند قتل پيامبر خود را در ذهن داشته باشد و يا هر فردی از مسلمانان ممکن است نسبت به يک گناه عصمت داشته باشد؛ عصمت از فرود شروع می شود تا فراز و همانند نور، شعاع های مختلفی دارد قسمتی از عصمت موهبت الهی و جعل خداوندی است که ويژه 14 معصوم است ولی کسانی مانند حضرت معصومه(س) و زينب(س) و ديگران عصمت اکتسابی دارند و يقينا اين بزرگواران از زمان بلوغ خود ديگر مرتکب گناهی نشده اند؛ مرحوم ممقانی در تنقيح المقال می‌گويد ما نشانه‌های فراوانی داريم که حضرت زينب(س) و عباس و ديگرانی مانند ايشان عصمت دارند منتهی عصمت آنان اکتسابی است که در سايه عبادت و تقرب به خدا و راز و نياز ايجاد شده است.
وی در بخش پايانی سخنانش عنوان کرد: در ملکوت تمامی حقايق بر امام روشن است اما در مرحله ماده آنچه را خدا اراده کند می داند, اراده معصوم همراه اراده خداست و معصوم بدون اذن الهی حقايق بر او مکشوف نيست و افرادی مانند حضرت معصومه(س) در مراتب نورانی عصمت از درجه پايين‌تری برخوردارند و مجموعه مطالب بيان شده درباره ايشان شان وی را در عداد حضرت زينب(س) می‌داند و از 14 نور که گذشتيم اين چهره‌ها فروزنده‌ترين هستند و بی دليل نيست که امام معصوم(ع) درباره ايشان فرموده‌اند: «من زار قبر عمتى بقم فله الجنة».
منبع: ایکنا
انتهای پیام