تفاوت تصویرسازی از اسلام در ویکی پدیای فارسی با انگلیسی; لزوم ایجاد مقاله در ویکی پدیا

تویسرکانی گفت: موضوع این نشست یافته های تحقیقی به همین عنوان است که یکسال پیش انجام گرفت. اگرچه بعضی از اطلاعات تغییر کرده، اما سعی کردیم به روزش کنیم. شناخت از ویکی پدیا وقت و حوصله زیادی لازم دارد. چندین میلیون صفحه در ویکی پدیا وجود دارد که هرکدام مربوط به مباحث خودش است.

وی افزود:  عده زیادی می گویند ویکی پدیا جانبدارانه عمل می کند ولی من در این تحقیق به این نتیجه رسیدم که جانبداری از هیچ گروهی نمی کند. هدف اول این تحقیق این بوده که ویکی پدیا چه چهره ای از اسلام ترسیم می کند و ثانیاً چگونه این تصاویر در ویکی پدیا شکل می گیرد. روش پژوهش هم روش تحلیل محتوایی کیفی و نظام مقوله قیاسی بوده است.

این پژوهشگر ادامه داد: جامعه آماری ما ویکی پدیا و نمونه های ما برحسب شیوه نمونه گیری هدفمند است، یعنی یکصد مقاله انگلیسی و 100مقاله فارسی را با توجه به موضعیت آنها بررسی کردیم. در این تحقیق اهداف و تاریخچه ویکی پدیا را تا تیرماه 92بررسی کردیم. می دانیم که ویکی پدیا به 286 زبان خدمات ارائه می دهد. 30 میلیون مقاله یا مدخل دارد. ویکی پدیای فارسی از سال 82 شروع به کار کرد. ویکی پدیای فارسی جزو بیستمین نسخه درجه اهمیت تعداد مقالات درجهان و جزو دست اول در خاورمیانه است. یعنی از زبان عربی و ترکی و دیگر زبانهای رایج در خاورمیانه برتر است در حدود 350 هزار مقاله دارد.

تویسرکانی عنوان کرد: ویکی پدیا فاصله بین تولید کننده و مصرف کننده دانش را برداشته است. هرکسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد می تواند این مقالات را تصحیح و اصلاح بکند و وارد بسیاری از این مقالات بشود  و ویرایشش کند. البته بعضی از مقالات نیمه حفاظت شده یا حفاظت شده کامل هستند که ویرایش آنها شرایطی می خواهد و درمورد نیمه حفاظت شده فقط کاربران خاص و مدیران و حفاظت شده کامل هیچ کسی نمی تواند آن را ویرایش کنند.

این محقق و پژوهشگر تصریح کرد: همه فعالیت ها در ویکی پدیا با اجماع کاربرها صورت می گیرد و بر اساس سیاست های ویکی پدیا کاربرها می توانند مقالات را تغییر دهند. ویکی پدیا متشکل از دو کلمه ویکی یعنی نرم افزاری که می تواند روی اینترنت یا در سایت باشد و پدیا دانشنامه خطی یا چاپ شده می باشد. ویکی از قبل وجود داشته و مؤسس آن "جیمی ویلز" این نرم افزار را بسط و گسترش داده و یک پدیا روی نرم افزار ویکی نصب کرده است. در ایران ویکی مطهر داریم که درباره مسائل مذهبی است، ولی با ساختار ویکی تفاوت دارد و نمی توان آن را ویکی نامید. اهمیت ویکی پدیا این است که ششمین پایگاه پربازدید کننده در جهان است و در ایران سیزدهمین آن است. فراز و نشیب های داشته تعداد ویراستارانش مقداری افت کرده اما اینها بیشتر مسائل درونی خود ویکی پدیا است.

تویسرکانی تصریح کرد: در اینترنت وب 1، وب 2، و وب 3 وجود دارد که ویکی پدیا وجودش را مدیون وب 2 است. مهمترین موردی که در وب 2 می توان مثال زد همین ویکی پدیا و بعد هم فیس بوک است که هردو دوجانبه و دوطرفه هستند. تحولات محیط وب در طرح مطرح شد به عنوان مثال وب 3 خیلی هوشمند است اگر واژه امام خمینی (ره) را در آن سرچ کنید خودش می فهمد که بر روی انقلاب ایران و رهبران آن می خواهید جستجو کنید. ویکی پدیا زیر مجموعه ویکی مدیا است و رئیسش جیمی ویلز است. پروژه های مختلفی انجام می دهد نزدیک به 30 ویکی های دیگر وجود دارد که اهمیتشان به ویکی پدیا نمی رسند. همایش ویکی پدیا هر ساله در یکی از کشورهای جهان با عنوان ویکی مالیا با توجه به تعداد کاربران آن برگزار می شود که ویکی پدین ها را از سراسر جهان جمع می کند کشور ما هم قابلیت برگزاری این همایش را دارد.

وی افزود: ویکی پدیا بر اساس یکسری اصول، رهنمودها و بعد پیشنهادها و شیوه نامه ها کنترل و پیش می رود بار عمده تدوین این قواعد بر دوش ویکی پدین هاست. مباحثی که مربوط به جهان اسلام می شود هم یکی از موارد ویژه است. ویکی پدیا اصول 5 گانه ای دارد. سیاست نامه و شیوه نام دارد و کسی که دست به ویراستاری درجهان اسلام می خواهد بزند باید این سیاست ها را رعایت کند و خودش هم شرایطی داشته باشد. مهمترین سیاست های محتوایی ویکی پدیا در زمینه ویراستاری مقالات است اینکه دیدگاه ها بی طرف باشد یعنی در کنار هردیدگاه مثبت دیدگاه منفی اش در کنارش مطرح شود. تحقیقات دست اول ممنوع است یعنی باید مقالات یک منبعی موثقی داشته باشند. تحقیقاتی که تعداد بیشتری محقق به آن اهمیت داده اند مورد توجه بیشتری قرارمی گیرد و تا زمانی که یک جایی این مقالات چاپ و ثبت نشوند امکان انتشار در ویکی پدیا را ندارند. اثبات پذیری یک درجه بالاتر از تحقیق دست اول ممنوع است، یعنی رفرنس باید معتبر باشد. کتابهایی که چاپ شده یا مقالاتی که داوری می شود دلیل بر اثبات پذیری بیشتری دارند. دلیل برای اثبات پذیری هم بعد از درج مقاله می توان آورد گاهی برای ثبت یک جمله 20 صفحه دلیل بیاورند. سیاست حفاظت از صفه ها از دیگر سیاست های ویراستاری ویکی پدیا است.     

تویسرکانی عنوان کرد: کتاب های آسمانی یا کتاب هایی که در صدر اسلام نوشته شده هیچ کدام به عنوان منبع قلمداد نمی شوند، بلکه تحقیق دست اول محسوب می شوند. القاب در ویکی پدیا حذف می شوند یعنی مثلا حضرت یوسف نمی توان گفت.

وی گفت: ویکی پدیا را نمی شود متهم به جانبداری گروه خاصی کنیم. سهولت در خرابکاری و تخریب اطلاعات خیلی بندرت در آن رخ می دهد. هر کسی درخواست مدیریت ویکی پدیا کند با درخواست او موافقت می شود جز در موارد خاص برای مثال 37 مدیر جزو مدیران نسخه فارسی ویکی پدیا هستند و تنها از درخواست 19 نفر موافقت نشده که آن هم مشکلات یا انصراف خود آنها بوده و ویکی پدیا سیستمی نیست که قابل نفوذ نباشد و مدیریت بر آن دسترسی ویژه ای ندارد.

تویسرکانی یادآورشد: ما تحلیل محتوایمان را از 100 مدخل انگلیسی و 100 مدخل فارسی کردیم این 200 مقاله را به 5 شاخه 1- شفقت، خشونت،2-توسعه، عقب ماندگی،3-رعایت حقوق بشر، نقض حقوق بشر، 4- مردم سالاری و برابری، استبداد و نابرابری،5- همگرایی و واگرایی. تقسیم کردیم. برای هر شاخه و هر مقوله زیر مقالاتی تقسیم شد. مثلا 17 شاخص برای خشونت و 15 شاخص برای رحمت یا شفقت در مجموع 180 متغیر اصلی داشتیم. به این نتیجه رسیدیم که درویکی پدیای انگلیسی 52.5 درصد تصویر مثبت از اسلام ارائه شده و 47.5 تصویر منفی و در ویکی پدیای فارسی برعکس است 52.5 تصویر منفی و 47.5 تصویر مثبت از اسلام ارائه شده است. همینطور 2340 شاخص بررسی شد که هرکدام از شاخه هایی که تقسیم کرده بودیم در آنها مورد بررسی قرار دادیم. برای مثال از 1169 مقوله 769 بار خشونت و 400 بیانگر شفقت بود.

وی درپایان گفت: در آخر هم 10 پیشنهاد دادیم که آشنایی بیشتر نخبگان با ویکی پدیا و جهت گیری بدون پشتوان علمی و تحقیقاتی نسبت به آن متوقف شود و به سمتی پیش برویم که اجلاس سالیانه ویکی پدیا را درایران برگزار کنیم. و تحقیقات دانشجویی دروس اسلامی این باشد که هرکدام مقاله ای در ویکی پدیا ایجاد کنند یا یکی از مقالات آن را ویرایش کنند. و عدم ورود نهادهای دولتی در امر ویراستاری مقالات ویکی پدیا از جمله پیشنهادات این محقق است.
مهر