ربا برخلاف نامش زياده‌ای ايجاد نمی‌کند; قراردادهای بانکی شبهه‌ناک متوقف شود
صدای شیعه:
حجت‌الاسلام و‌المسلمين سيدمحمدکاظم رجايی، عضو هيئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) در گفت‌وگو با خبر‌گزاری بين‌المللی قران(ايکنا) به توضيح تفاوت بهره و ربا پرداخت و گفت: ربا در لغت به معنای زياده است. در قرآن و فقه هم همين اصطلاح به کار گرفته شده است. ربا بر دو نوع است؛ ربای معاملی و ربای قرضی. ربای قرضی به اين معناست که در قرارداد قرض، زياده‌ای مشروط می‌شود که آن را ربا می‌گويند.
ارکان ربا
وی افزود: ربا سه رکن دارد. اولا در قرارداد قرض تعريف می‌شود، بدين صورت که فرد يا موسسه قرض‌دهنده، علاوه بر مبلغ پرداختی، مبلغی را نيز به عنوان زياده دريافت می‌کند و اين صرفا در قرض است نه در تسهيلات. تعبير تسهيلات برای قراردادهای جعاله، مشارکت در سود و زيان و عقود مختلف مبادلاتی و مشارکتی به کار می‌رود و اين نوع تسهيلات قرارداد قرض نيست. دومين رکن ربا زياده است و سوم اين‌که زياده مشروط است. اگر زياده در قرض شرط نشود و مبتنی بر زياده نباشد، مستحب است که قرض‌گيرنده زياده‌ای را به قرض‌دهنده بدهد، اما چون مشروط نيست، مشکلی ندارد.
همانندی عملکرد بهره و ربا
مسول «مرکز پژوهش کاربردی قدر» در ادامه در مورد تفاوت بهره و ربا گفت: ما در اين زمينه با دو اصطلاح مهم روبه‌رو هستيم. يکی بهره يا «interest» و ديگری ربا يا «usuary». در ادبيات غرب ابتدا واژه «usuary» مطرح بود و با شروع رنسانس و تحولات صنعتی و رونق توليد و تجارت، آرام آرام واژه ربا که واژه نجسی بود، تغيير شکل پيدا کرد و واژه «interest» به معنای بهره جای «usuary» را می‌گيرد.
وی ادامه داد: آنچه که در عمل در سيستم بانکی دنيا مشاهده می‌کنيم و آنچه که در ايران تا سال 1362 داشتيم، چيزی جز زياده وام نيست؛ يعنی قرارداد وام که مرادف با قرض است و موعد پرداخت اصل، موعد دريافت اقساط توسط بانک و زياده و نرخ بهره هم در آن مشخص باشد که البته به آن بهره می‌گويند. اما اين همان رباست، چون خصوصيات ربا، يعنی سه مشخصه اصلی را دارد؛ هم قرارداد وام يا قرض است، هم زياده است و هم مشروط است. پس می‌توانيم بگوييم بهره دارای کارکرد و عملکردی، عيناً همانند رباست.
حجت‌الاسلام رجايی در ادامه در رابطه با بهره‌ای که در نظريه‌ها آمده، گفت: اگر به نظر نظريه‌پردازان بزرگ بهره همانند ايروينگ فيشر، صاحب کتاب نظريه بهره، بوم باورک، صاحب کتب «بهره و سرمايه» و «نظريه اثباتی» و افرادی همانند شومپيتر مراجعه کنيم، وقتی که تعريف اين افراد از بهره را می‌خوانيم، تعبير اين‌ها از بهره، در قرارداد وام و قرض مطرح است و آنان نيز بهره را به زياده مشروط تعبير می‌کنند. بنابراين هم در تئوری و هم در عمل نظريه‌پردازان اصلی بهره مشاهده می‌کنيم که بهره و ربا کاملاً منطبق بر هم هستند و همان مقوم‌هايی که در تعريف ربا نهفته است، در تعريف بهره نيز وجود دارد و هيچ تفاوتی بين بهره و ربا وجود ندارد.
شناسایی ربا، اولین گام مبارزه با آن
حجت‌الاسلام رجايی با اشاره به روايتی با مضمون همه‌گير شدن ربا در آخرالزمان در خصوص راه‌‌های مقابله با ربا گفت: راه اول شناسايی دقيق است. امروز بسياری از عقود مبادله‌ای و مشارکتی که بانک‌ها منعقد می‌کنند، به نحوی صورت می‌گيرد که هيچ يک از طرفين قرارداد اطلاع دقيقی از مفاد و وظايف محوله در قرارداد ندارند. پس در گام اول هم مردم و هم مسئولين بانکی ما بايد اعتقاد پيدا کنند که ربا محاربه با خدا است و از اين رو بايد نسبت به آگاهی از عقود و قراردادهای بانکی اطلاع کافی به دست بياورند تا از بروز قراردادهای صوری و شبهه‌ناک جلوگيری شود.
مردم نسبت به گناه کبيره ربا حساس شوند
اين کارشناس اقتصاد اسلامی، راه دوم مقابله با ربا را اقدامات فرهنگی دانست و افزود: بايد مردم را نسبت به اين گناه کبيره حساس کرد و اين آگاهی را به عموم جامعه منتقل کرد که ربا اگرچه اسمش زياده است، اما عملا زياده‌ای در اقتصاد خانواده و جامعه ايجاد نخواهد کرد و عملا موجب تباهی و نابودی بنيان‌های اقتصادی و اجتماعی خواهدشد. بايد توجه داشت که امروزه بيشتر رباخواری جامعه از طريق سيستم بانکی صورت می‌گيرد و بايد نسبت به اين مسئله حساس بود. ذکر اين نکته ضروری است که آنچه توسط قوه مقننه و شورای نگهبان مورد تائيد است، قانون عمليات بانکی بدون ربا است، نه قراردادهايی که بانک با مشتری منعقد می‌کند.
انتهای پیام