مستحباتی به گستردگی فرهنگ عمومی؛ واجباتی به مهجوريت فروع دين

اعتکاف؛ اگر به چند سال قبل باز گرديم اعتکاف در فرهنگ عمومی مردم ايران جايگاهی نداشت، مفهوم و نحوه عمل به آن را عموم نمی‌دانستند اما اکنون همه مردم در خصوص اعتکاف اطلاعاتی دارند و می‌دانند چيست، چگونه برگزار می‌شود و هر سال نيز بر خيل شرکت کنندگان در آن افزوده می‌شود.

گستردگی طيف‌های مردمی شرکت کننده در مراسمی همچون اعتکاف به حدی متنوع است که هرگز نمی‌توان شرکت در چنين مراسمی را صرفاً به متدينان جامعه مختص دانست. پس در فرهنگ‌سازی آن موفق بوده‌ايم.

قرائت زيارت جامعه کبيره؛ قبلاً کمتر کسی می‌دانست چنين دعای ارزشمندی توسط امام هادی(ع) نقل شده است اما پس از توهين صورت گرفته به آن حضرت و در پاسخ به اين توهين قرائت اين زيارت در جامعه مطرح و به شدت مورد استقبال قرار گرفته و تداوم يافت.‌

شب‌های قدر: هرگز منحصر و محدود به افرادی نيست که روزه گرفته‌اند، حتی بسياری از روزه‌خواران نيز که طلب و حاجتی دارند اين شب‌هايشان را فقط برای خدا خالی می‌کنند.

مراسم شيرخوارگان حسينی؛ از يک مراسم در يک مهديه آغاز شد اما همه ساله بر خيل مشتاقان حضور در اين مراسم و محل‌های برگزاری آن افزوده می‌شود.

زيارت؛ عملی مستحب است، اما کيست که مشتاق چنين عمل مستحبی نباشد، مستحبی که گاهی در آن حتی واجباتی مانند حجاب و نماز هم فراموش می‌شود.

اين مستحبات بسیار ارزشمند را می‌توان ادامه داد...

اما شرايط عمل به برخی از واجبات در جامعه ما به چه نحو است؟ آيا آنچنان که مردم برای قرائت دعای عرفه فوج فوج به مساجد می‌روند، برای اقامه نمازهای روزانه خود هم چنين اشتياقی دارند؟ نماز صبح در چند درصد مساجد کشور اقامه می‌شود؟ يا بهتر است بپرسيم چند درصد مساجد برای اقامه نماز صبح باز هستند؟ برای نمازهای ظهر، عصر، مغرب و عشاء چطور؟

وجود ستاد اقامه نماز در کشور و تلاش اين ستاد برای ترويج نماز خود گويای اين مسئله است که بايد نگران بود.

جايگاه روزه در فرهنگ عمومی ما کجاست؟ به کجا می‌رود؟ آيا همچنان که مثلاً 20 سال پيش روزه‌خواران در جامعه محدود، مخفی و معدود بودند و افرادی که به دليل عذری روزه نمی‌گرفتند تلاش می‌کردند اين مسئله را مخفی کرده در ملاء عام روزه‌خواری نکنند، اکنون هم اينچنين است؟

امر به معروف و نهی از منکر جزو فروع دين ماست، اما تا چه حد به آن عمل می‌شود؟ به نظر می‌رسد اگر شرايط امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی ما خوب بود، هرگز ستاد احيای امر به معروف و نهی از منکر در کشور تشکيل نمی‌شد!

اين واجبات و فروع دينی را می‌توان ادامه داد...

موارد بسيار زياد مستحبات دينی که وارد فرهنگ عمومی شده و به شدت مورد استقبال قرار گرفته نشان می‌دهد می‌توان بسياری از مباحث دينی را در جامعه رواج داد به نحوی که مردم مشتاقانه برای ادای آن حرکت کنند؛ اما اگر مسئولان فرهنگی جامعه توانسته‌اند چنين مستحباتی را با اين حد از گستردگی وارد فرهنگ عمومی جامعه کنند، چرا در ترويج واجباتی مانند حجاب، نماز، روزه، امر به معروف، نهی از منکر و ... موفق نبوده‌ايم؟

مقايسه کنيد؛ تصاوير اشک و گريه خالصانه و لذتی که در هر قطره اشک معتکفان در رسانه‌های تصويری نشان داده می‌شود را با تصاوير اقامه نماز در همين رسانه‌ها.

اصولاً نماز هيچ جايگاهی در زندگی‌ مردمی که به صورت فيلم و سريال در رسانه‌ها نشان داده می‌شود، ندارد و فقط در فيلم‌هايی با مضمون مشخصاً دينی و آن هم به صورت محدود و نمايشی تصاوير اقامه نماز پخش می‌شود و همين نمايش‌ها هم به حدی تصنعی هستند که گويی چيزی زائد به فيلم اضافه شده يعنی نماز بخش تفکيک ناپذير و عادی زندگی نيست.

صحبت از روزه در رسانه‌ها(همه رسانه‌های نوشتاری، ديداری و ...) نيز محدود به رمضان است، آن هم نه نمايش لذت روزه‌داری، بندگی، تحمل برای خدا، اطاعت و کمال بلکه گرسنگی که به زور وارد يک داستان شده است.

زیبایی واجبات را نشان نداده‌ایم!

واقعيت اين است که مسئولان فرهنگی ما در نمايش زيبايی‌های عباداتی که جزو مستحبات دين هستند موفق‌تر از نمايش زيبايی واجبات و فورع دين بوده‌اند.

امر به معروف و نهی از منکر زيباست، اما برای نشان دادن زيبايی آن کسی کاری نکرده است، اما لحظات زيبای ارتباط با خدا، سخن گفتن با او، اظهار عجز و نياز کردن، حاجت طلبيدن و حاجت گرفتن همه و همه را در عرفه به نمايش گذاشته‌ايم. اکنون خيلی‌ها می‌دانند دعای عرفه خواندن چقدر ثواب دارد اما نماز خواندن چطور؟

کسی تأثير عملی و واقعی خمس و زکات را در زندگی افراد نشان نداده اما همه جا پر است از داستان‌های مداحان، نويسندگان و گويندگان در خصوص تحولات و معجزاتی که در اثر زيارت مستحب حاصل شده است، وصال به معبودی که نه در سايه نماز واجب، همانی که ستون دين است حاصل شده باشد بلکه نتيجه يک تحول آنی و معجزه‌گونه.

ما زيبايی‌های واجباتی مانند حجاب را نشان نداده‌ايم، همه انسان‌ها به دنبال زيبايی می‌گردند و هر جا آن را بيابند جذبش می‌کنند و می‌پذيرندش.

طوبی کرمانی، عضو هيئت علمی دانشکده الهيات‌ و معارف اسلامی‌ دانشگاه تهران در همين خصوص معتقد است: زمانی انسان دست به عمل می‌برد که اقناع عقلی و ارضای احساسی شود. ما در خصوص اقناع عقلی موفق بوده‌ايم اما در اقناع احساسی واجبات دينی موفق نبوده‌ايم. اما به نظر ميرسد در اقناع احساسی مستحباتی موفق‌تر از واجبات عمل کرده‌ايم و اين موضوعی است که بايد به دقت به آن انديشيد.

 ایکنا