سيد عبدالعزيز حکيم و معماري عراق نوين

درگذشت حجت الاسلام والمسلمين سيدعبدالعزيز حکيم موجي از تاثر در جهان اسلام و بخصوص در عراق و ايران به وجود آورد. «عبدالعزيز» آخرين فرزند ذکور حضرت آيت الله العظمي سيدمحسن حکيم بود، که نقش مهمي در احياي قدرت عراق و تشکيل حکومت جديد داشت از اين رو بسياري از شخصيت هاي عراقي او را يکي از «معماران عراق» نام نهادند.
خاندان مرحوم سيدمحسن حکيم از آغاز نقش مهمي در دفاع از استقلال و تماميت ارضي عراق داشتند. در زماني که انقلاب ضد استعمار عراق به رهبري آيت الله محمد تقي شيرازي- ميرزاي کوچک- و آيت الله سيدمصطفي کاشاني به پا شد، آيت الله سيدمحسن حکيم 30 تا 35 سال سن داشت و بسيار فعال بود. انقلاب 1920 اگرچه عراق را به يک استقلال نسبي رساند ولي روي کار آمدن ملک فيصل و نخست وزير او «نوري سعيد»، انگليس را از دريچه بازگرداند و از اين رو در دوره پادشاهي عراق، علماي شيعه در تنگناي شديد قرار داشتند. در سال 1337 سرهنگ عبدالکريم قاسم کودتا کرد و دوره جديدي در عراق آغاز شد و علماي عراق توانستند با آزادي عمل بيشتري فعاليت کنند ولي دوره او با کودتاي بعثي ها-عبدالسلام و عبدالرحمن عارف- به پايان رسيد حزب بعث داراي ايدئولوژي کفرآلودي بود. آنان ناسيوناليسم، کمونيسم و نژادپرستي را درهم آميختند و ميشل عفلق به اين مثلث الحادي رنگي از يهوديت و صهيونيسم نيز زد براين اساس کار روحانيت و علما در اين دوره بشدت سخت شد. با کودتاي حسن البکر عليه عبدالرحمن عارف حلقه شديدتري از بعث روي کار آمد. اين ها کينه شديدي از روحانيت شيعه و ائمه اطهار- عليهم السلام- در دل داشتند. کودتاي صدام عليه حسن البکر در سال 1358 اين کينه ورزي را عمق و دامنه بيشتري بخشيد.
خاندان حکيم تا زمان رحلت آيت الله سيدمحسن حکيم- 12 خرداد 1349- در آسايش نسبي قرار داشتند چرا که نفوذ اين مرجع بزرگ، بعثي ها را از برخورد شديد بر حذر مي داشت. با ارتحال آيت الله حکيم کار خاندان حکيم بشدت سخت شد تا جائي که بسياري از اعضاي اين خاندان دستگير شدند و در يک اقدام 53 نفر از فرزندان و نوادگان آن مرجع بزرگ اعدام گرديدند.
با فشار شديد صدام حسين به علما و از جمله به خاندان حکيم، فرزندان و نوادگان باقي مانده از آيت الله العظمي حکيم به ايران آمدند اين موضوع همزمان با آغاز جنگ بزرگ تحميلي رژيم بعثي عليه ايران بود. از اين رو ايران به اين خانواده کمک کرد تا عراقي هاي معارض را سامان داده و به چرخه مبارزه عليه رژيم الحادي صدام وارد نمايد از اين رو «مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق» در سال 1361 پايه گذاري شد و در يک دوره 6-5 ساله عدد اعضاي آن به حدود 100 هزار نفر رسيد که بخش قابل توجهي از آنان در ساختار نظامي- امنيتي مجلس - که به سپاه بدر موسوم بود- قرار داشت. در اين بين حجت الاسلام سيدعبدالعزيز حکيم در کنار برادر بزرگترش شهيد محمدباقر حکيم سياست خارجي اين مجلس را در دست داشت.
با سقوط رژيم صدام حسين در 19 فروردين سال 1382، مجلس اعلاي انقلاب اسلامي بشدت فعال شد تا در کشوري اشغال شده و با وجود تفرقه حاکم به نيروهاي سياسي، نظم نويني را پايه گذاري کند تا از يک سو عراق را از اشغال نظامي نجات داده و از سوي ديگر ساختار جديدي را بنا نهد تا براساس آن عراق اداره شود.
نقش سيدعبدالعزيز حکيم در پيدايي عراق جديد و استقرار نظم جديد فوق العاده و حتي بي بديل بود.شهيد محمدباقر حکيم که رهبري مجلس اعلا را برعهده داشت و در ارديبهشت 82- يک ماه پس از سقوط صدام- وارد عراق شد و به نجف رفت در يک عمليات تروريستي در تاريخ 7 شهريور 82- در دوره حاکميت نظامي جي گارنر- در جلوي حرم حضرت اميرالمؤمنين- عليه السلام- به شهادت رسيد و اين در حالي بود که عراق هنوز وارد دوره جديد نشده بود. بعد از شهادت برادر، عبدالعزيز سکان مجلس اعلا را در دست گرفت و اين در زماني بود که به دليل بن بست در اقدامات نظامي، آمريکايي ها به پذيرش نقش محدود عراقي ها متقاعد شده بودند. عبدالعزيز به همراه 34 نفر ديگر «مجلس حکم عراق» را پايه گذاري کردند که دو مأموريت اصلي را بعهده داشت؛ تنظيم قانون اساسي موقت و روي کار آمدن يک دولت توافقي عراقي. عبدالعزيز و ساير شخصيت هاي شيعي عراق موقعيت را مغتنم شمردند و مجلس حکم مقدمه پيدايي عراق جديد شد.
هنر مهم سيدعبدالعزيز و شخصيت هاي ديگري که به او کمک کردند اين بود که با اشغالگران سازش نکرد و در عين حال از فرصت ها براي روي کار آمدن يک «حکومت ملي عراقي» به خوبي استفاده کردند و به مرور موفق شدند يک ساختار قوي و برخوردار از آراء و پشتيباني اکثريت مردم عراق به وجود آورند و از طريق ساختارهاي حقوقي، سياسي و امنيتي فشار زيادي را به آمريکايي ها وارد کنند و از اين طريق آنان را وادارند که خروج تدريجي از عراق- تا پايان سال 2011- را بپذيرند و قبل از آن هم نيروهاي خود را از سطح شهرها و روستاها به سمت پادگانهاي نظامي گسيل دارند.سيدعبدالعزيز حکيم روز چهارشنبه پس از يک دوره دو ساله بيماري سرطان، دعوت حق را لبيک گفت و بعد از تشييع در تهران، قم، بغداد و کربلا، امروز در کنار بارگاه اميرالمؤمنين و در مجاورت مزار برادر شهيدش آيت الله محمد باقر حکيم آرام مي گيرد. او به نسبت عمر کوتاهي که- 59 سال- داشت ولي تأثير بسيار تعيين کننده اي در «عراق امروز» داشت و تا دهه هاي آتي اين نقش تأثير خود را خواهد داشت.
والسلام عليه يوم ولد و يوم يموت و يوم يبعث حياً.

نويسنده:عبدالله کشاورز

منبع: کيهان