(
امتیاز از
)
جشنواره‌ای که بنا بود ویترین سینمای انقلاب باشد
صدای شیعه: جشنواره بین‌المللی فیلم فجر را باید مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور محسوب کرد؛ جشنواره‌ای که چندی پیش سی‌و‌دومین دوره آن برگزار شد. این جشنواره همیشه حواشی خاص خود را به همراه داشته، حتی در بسیاری از مواقع سیاست‌های دولت نیز روی آن تاثیر مستقیم داشته است، با این وجود همیشه سیمرغ‌هایی که این جشنواره به برگزیدگان خود داده واکنش‌های متفاوتی را به همراه داشته است.
اما بحث این گزارش درباره شکل اجرایی این جشنواره نیست، بلکه رویکرد جشنواره به موضوعات مختلف است؛ «فجر» عنوانی است که از انقلاب اسلامی وام گرفته شده است. این نام برای جشنواره فیلم انتخاب شده تا هر ساله در دهه فجر شاهد برگزاری این رویداد باشیم، اما متاسفانه در سال‌های اخیر کمتر نشانی از نام جشنواره را در کارها می‌بینیم؛ کارهایی که عمدتا در پی نشان دادن نقاط ضعف و تاریک کشور هستند.
رسالت سینما تنها نشان دادن کاستی‌ها نیست
اینکه سینما موظف است به نقاط ضعف بپردازد و کمبودها را آسیب‌شناسی کند بر هیچ کس پوشیده نیست، اما اولا این اینگونه آثار باید راهکار نیز ارائه دهند، دوم اینکه در کنار پرداختن به نقاط منفی به بخش‌های مثبت نیز توجه شود. این خواسته در شرایطی است که میهن اسلامی ما در مقایسه با بسیاری از کشورهای اسلامی یک سر و گردن بالاتر است و ندیدن این امتیاز از هنرمندان هم بی‌انصافی است هم اینکه کمی شک برانگیز است، چون این تصور در ذهن پیش می‌آید که سینماگران ما تنها برای موفقیت در جشنواره‌های خارجی که آرمان‌هایشان با ما فرق دارد دست به تولید چنین کارهایی می‌زنند.
اما رویکرد تلخ به موضوعات در جشنواره سی‌و‌دوم بیش از دوره‌های دیگر بود به نحوی که اعتراض بسیاری از سینماگران و مردم را در پی داشت. برای مثال می‌توان به اعتراضات حاتمی کیا در چند روز گذشته اشاره کرد که سبب شد این فیلمساز بعد از سال‌ها سکوت درباره کیفیت آثار جشنواره فجر اظهار نظر کند. در ادامه این گزارش به برخی از این اظهار نظرها اشاره می‌شود.
ابراهیم حاتمی کیا به عنوان اولین فردی که سخنانش در این گزارش ذکر شده درباره جشنواره فجر می‌گوید: این روزها من اعتراضاتی داشته‌ام که برخی کج‌اندیش‌ها آن را پای نگرفتن سیمرغ معنا کردند؛ برداشت نادرستی که احتیاج به پاسخ دادن ندارد، اما باز هم به روشنی اعلام می‌کنم که جریان جشنواره فجر از جریان سینمای انقلاب فاصله گرفته است.
حاتمی‌کیا و حکایت تغییر نام جشنواره فجر
حاتمی‌کیا ادامه می‌هد: من اعتراضی به این شکل از برگزاری جشنواره فجر نمی‌گیرم، بلکه می‌گویم اگر خواهان برگزاری این گونه جشنواره فجر هستید نام آن را تغییر دهید. این روزها در آستانه ورود به سال جدید، فیلمسازان همسو با آرمان‌های انقلاب مصمم شوند تا به صورت جدی‌تر کار کنند تا به درستی و روشنی خط سینمای انقلاب ترسیم شود.
کارگردان «چ» در انتهای سخنانش تاکید می‌کند: به نظر من با این نوع تقلیل دادن و آب بستن سوژه‌ها برای معرفی اسلام به جایی نمی‌رسیم. اگر به اطراف این گربه پهناور نگاه کنیم خواهیم دید که خیلی‌ها چشم به سقوط آن دارند، بنابراین وضعیت طوری است که باید با صراحت صحبت کنیم.
محمد قهرمانی تهیه کننده سینما هم با بیان اینکه در کشور ما سینما دارای آرمان است، می‌گوید: این گونه نیست که متصور باشیم در کشور ما سینما تنها وسیله‌ای برای سرگرمی است؛ اصلی که شاید در بسیاری از کشورها مهم ترین فاکتور باشد، اما در کشور اسلامی ما وضعیت این گونه نیست، بلکه ترویج فرهنگ انقلاب است که هدف اصلی در تمامی امور است، اما متاسفاته این ویژگی در سینمای ما کمتر وجود دارد. ادعایی که به وضوح می‌توان در جشنواره فجر مشاهده کرد.
پرداختن به موضوعات انقلابی تنها به سال 57 خلاصه نمی‌شود
وی می‌افزاید: پرداختن به موضوعات انقلابی نیز تنها این نیست که آنچه در سال 57 روی داده را روایت کنیم، بلکه می‌توان با پرداختن به موضوعاتی چون، شعار سال، انرژی هسته‌ای، بیداری اسلامی و ... به نوعی به موضوعات مورد نظر پرداخت. این توقعات نیز خواسته‌ای نابجا نیست، بلکه نیاز اولیه سینما به ویژه جشنواره فجر است، چوان این رویداد سینمایی تنها به این دلیل شکل گرفت تا بتواند مبلغ ارزش‌های اسلامی و انقلابی باشد.
این تهیه کننده در تکمیل توضیحات خود تاکید می‌کند: در سینما ضروریست که به داشته‌های کشورمان هم بپردازیم، یعنی همان اندازه که برخی فیلمسازان دغدغه پرداختن به کاستی‌ها را دارند به موضوعات پر امید نیز بپردازند، به ویژه در دولت جدید که شعار تدبیر و امید مطرح شده است. جدا از پیام دولت، مقام معظم رهبری بارها در سخنان خود تاکید کرده‌اند که هنر از تصویرگری داشته‌های انقلاب غافل نشود. این توقع بجایی است که از سینما می‌رود، اما متاسفانه هنر هفتم با پول دولت نفس می‌کشد، اما به آن بی توجه است.
حبیب‌الله بهمنی یکی از کارگردانان ارزشی سینما هم به عنوان سینماگری که نظرش در این گزارش آمده، درباره جایگاه مضامین انقلابی در جشنواره فجر می‌گوید: این توقع همیشه از سینما وجود داشته تا حداقل به واسطه نامش به موضوعات انقلابی توجه ویژه داشته باشد، اما آن چیزی که در عالم واقعیت می‌بینیم این است که در کمتر دوره‌ای از جشنواره بوده که موضوعات مورد نظر مورد توجه فیلمسازان قرار گرفته باشد.
نقش امکانات در رونق سینمای انقلاب
وی درباره دلایل این کم توجهی به موضوعات انقلابی در جشنواره فجر بیان می‌کند: در ابتدا مشخص است که دغدغه‌های شخصی فیلمساز است که می‌تواند اهرمی برای پرداختن به موضوعات انقلابی باشد، در کنار این اصل باید مسئولان سینمایی نیز در این حوزه فعال باشند و با فراهم کردن شرایط امکان تولید را فراهم کند. این دو اصل اگر در کنار هم به صورت یکسان فراهم نباشد مطمئن باشید که یک جای کار ضعف خواهد داشت.
این کارگردان در انتهای سخنان خود ادامه می‌دهد: مراکزی چون انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس هم به عنوان منادی و حامی سینمای ارزشی نیاز دارند تا از طرح‌های خوب حمایت کنند، چون متاسفانه بسیاری از طرح‌های شاخص در این حوزه به دلیل عدم حمایت هیچ‌گاه فرصت ساخت پیدا نمی‌کنند.
سیدضیاء هاشمی، تهیه‌کننده سینما نیز نظر خود را درباره موضوع مورد نظر چنین می‌گوید: جدا از اینکه فیلم‌های این دوره از جشنواره فجر عمدتا کارهایی تلخ و سیاه بودند، بحث اجرایی آن هم به شدت نوعی عقب‌گرد بود، به نحوی که دبیران بیست سال پیش چنین روش‌هایی را در کارهایشان لحاظ می‌کردند. برای این گفته نیز دلیل دارم، آن هم این است که در هیچ کجای دنیا برای حضور در جشنواره اکثر تولیدات آن سال لحاظ نمی‌شوند، بلکه هیئت انتخاب حدودا 20 فیلم را برای رقابت انتخاب می‌کند، اما در فجر امسال چند کار حضور داشت؟!
وی اضافه می‌کند: اگر بخواهیم ریشه‌ای به ضعف پیش آمده در جشنواره سی‌و‌دوم بپردازیم، باید دلیل اول را در ناآگاهی رئیس سازمان سینمایی جست‌و‌جو کنیم که به دلیل آشنا نبودن به این حوزه تمام اختیارات را در اختیار دو نفر قرار داد تا هرگونه که می‌خواهند برای جشنواره فجر تصمیم بگیرند. در ضمن آشفتگی در این جشنواره به اندازه‌ای بود که قبل از برگزاری جشنواره، چند فیلم پرهزینه برای حضور شرط گذاشتند که باید چند جایزه به آنان اختصاص داده شود.
بی‌توجهی به موضوعات انقلابی در جشنواره فجر
این تهیه‌کننده در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: بی‌توجهی به موضوعات انقلابی در سینما در شرایطی است که این سینما با سرمایه دولت به کار خود ادامه می‌دهد، بنابراین اگر این حمایت‌ها برداشته شود و سینما به بخش خصوصی واگذار شود دیگر شاهد این کارهای تلخ در سینما نیستیم؛ کارهایی که عموما در گیشه فروشی ندارند، اما با پول بیت‌المال تولید شوند تا در آرشیو‌ها خاک بخورند یا اینکه در چند جشنواره خارجی به نمایش درآیند.
هاشمی ادامه می‌دهد: دلیل دیگر اینکه سینماگران ما معمولا خود را تافته جدا بافته از اجتماع می‌دانند، بنابراین فکر می‌کنند که موضوعاتی که آنها به آن می‌پردازند دغدغه اصلی جامعه است. در ضمن نبود کار پژوهشی در فیلمسازی عاملی دیگری برای به وجود آمدن چنین فضایی در سینماست، چون برای کار انقلابی کردن نیاز است تا فیلمساز از داشته‌های تاریخی کافی بهره ببرد، همچنین ضروریست مطالعات میدانی دقیقی نیز داشته باشد. برای پوشش این ضعف نیز باید از فیلمسازان حمایت شود، بدین معنا که سرمایه‌ای در اختیارشان قرار داد تا با فراغ بال کار تحقیقاتی انجام دهند بدون اینکه دغدغه مالی داشته باشند.
وی اضافه می‌کند: مطلب ظریف دیگری نیز در این حوزه (سینمای انقلاب) وجود دارد که معمولا به آن به درستی پرداخته نمی‌شود و آن نیز این است که سرمایه به مساوات در اختیار فیلمسازان قرار نمی‌گیرد تا هر کدام که یک طرح خوب در اختیار دارد، بتواند کار کند، چون معمولا پروژه‌های بزرگ در اختیار فیلمسازانی قرار می‌گیرد که به نوعی به حوزه هنری یا فارابی نزدیک هستند. این روش ناپسند نیز تنها به یک دولت ختم نشده، بلکه در تمامی دوره‌ها وجود داشته است.
این تهیه‌کننده در پایان سخنانش می‌گوید: برای اینکه در جشنواره فجر شاهد توجه جدی به موضوعات انقلابی باشیم احتیاج نیست که دستورالعملی صادر کنیم تا تنها در یک دوره چند فیلم سفارشی بی‌خاصیت تولید شود، بلکه نیاز است که سیاست‌گذاری منسجم تبیین شود که ضمانت اجرایی بلندمدت داشته باشد تا در نهایت شاهد رویکرد جدی به این دسته موضوعات باشیم. اولین قدم برای رسیدن به این خواسته نیز داشتن دبیری است که حداقل چند سال سکاندار فجر باشد.
جشنواره سی‌و‌دوم دارنده پایین‌ترین کمیت فیلم‌های انقلابی
از مجموع سخنان مطرح شده می‌توان نتیجه گرفت که سی‌و‌دومین دوره جشنواره فجر را باید دوره‌ای نامید که در آن توجه به موضوعات دینی به حداقل مقدار خود رسیده است، البته این مسئله را نمی‌توان پای دولت جدید نوشت چون همان گونه که گفته شده اکثر این کارها در دوره قبل ساخته شده، اما حداقل در بحث انتخاب می‌شد، آثار بهتری برگزیده شود؛ کارهایی که جدا از موضوعات تلخ نگاهی هم به داشته‌های کشورمان داشت.
در این گزارش باید به این نکته توجه داشت که توجه به موضوعات انقلاب به لحاظ گیشه نیز برای سینمای پر رونق هستند، زیرا این دست کارها از جذابیت‌های بصری سینما بهره می‌برند، اما در کارهایی که ادعای روشنفکری دارند به هیچ وجه خواسته تماشاگر مورد توجه قرار نمی گیرد، چون تهیه کننده و کارگردانش دغدغه‌ای از بابت فروش آن ندارند.
در انتها انتظار می‌رود در دولت جدید که شعار تدبیر و امید را سر لوحه کارهای خود قرار داده، شرایط به گونه‌ای فراهم شود تا در سینما شاهد ساخته شدن کارهای باشیم که حداقل تشویق به رفتن سینما کند نه آثاری که معمولا برای صندلی‌های خالی به نمایش در می آیند و هر روز باعث تعطیلی یک سینما در سراسر کشور می‌شوند.
انتهای پیام