(
امتیاز از
)
ريخت شناسي درگيري‌هاي صعده
درگيري‌هاي جاري در استان شمالي «صعده» يمن که اينک «جنگ ششمن» نام گرفته بار ديگر توجهات را به سمت يمن جلب کرده است. در اين بين بعضي از شبکه‌هاي خبري عربي روي جنبه «مذهبي» درگيري‌هاي صعده متمرکز شده و دولت‌هاي ايران و عراق و حزب الله لبنان را به حمايت سياسي، مالي و تسليحاتي از «جنگجويان صعده» متهم کرده‌اند. در همان حال علي عبدالله صالح رئيس جمهور اين کشور نيز وانمود کرده است که درگيري‌هاي استان شمالي يمن درگيري «تندروهاي مذهبي» با «دولت قانوني»است.
از سوي ديگر در داخل ايران و ساير مجامع شيعي نيز اين برداشت به وجود آمده است که سني‌هاي يمن عليه شيعيان دست به نسل کشي زده و در صدد محو يا تضعيف شيعه برآمده‌اند.
براي اينکه صحنه درگيري‌هاي يمن شفاف شود نکات زير بايد مدنظر قرار گيرد:
1- ترکيب جمعيتي يمن بدين گونه است که بين 45 تا 55 درصد داراي مذهب زيدي‌اند، حدود 30 درصد شافعي، حدود 10 درصد حنبلي، حدود 6 درصد شيعه، نيم درصد مسيحي و يهودي و 3 درصد را مذاهب ديگر تشکيل مي‌دهند. شافعي‌ها مناسبات بسيار خوبي با زيديها و شيعيان دارند اما اين سه با حنبلي‌ها داراي اصطکاک‌هايي مي باشند زيديها از نظر مذهبي حد وسط شيعه و سني به حساب مي‌آيند. پاره‌اي از اعمال عبادي و فقهي آنان به شيعيان و پاره‌اي به سني‌ها نزديک است. اقليت کم شمار شيعه يمن به سه گروه دوازده امامي، اسماعيليه،- شش امامي -و خوجه ـ هندي الاصل ـ تقسيم مي‌شوند. بر اين اساس شيعيان اثني عشري حدود 2 درصد از کل جمعيت يمن را شامل مي‌شوند و در استانهاي «حضر موت» و «عدن» سکونت دارند.
2- زيديها که در يمن از ديرباز اکثريت جمعيت اين کشور را تشکيل داده‌اند در 16 استان از 20 استان يمن اکثريت دارند و اين استانها عمدتا توسط اين گروه اداره مي شوند. زيديها خود به طوايف و قبايلي تقسيم مي شوند ؛ "جاروريه " ، "سلمانيه "و "تبيريه " اصلي ترين شعبه هاي اين مذهب مي‌باشند که بقيه شعبه‌ها نيز به اين سه برمي‌گردند. زيديه از قرن سوم هجري و از زمان عزيمت «يحيي بن حسين رسي علوي» از عراق به يمن در اين کشور زيسته‌اند. زيديها همواره رهبر خود را با واژه «امام» خطاب کرده‌اند يکي از ائمه آنان «هادي رسي علوي» است که «امام هادي» خوانده مي‌شود و مقبره او زيارتگاه مردم «صعده» است. بعضي از شيعه‌ها گمان کرده‌اند اين فرد همان امام دهم شيعيان است در حالي که وي اساسا شيعه نبوده است. 60 درصد از زيديها از طايفه «جاروديه» هستند آنان دو مرجع مذهبي دارند؛ مجدالدين مؤيدي و بدرالدين حوثي که زيديها به اين دو «امام» و «علامه» مي‌گويند. بدرالدين حوثي رهبر مذهبي و معنوي و «عبدالملک حوثي» رهبر سياسي و عملياتي «مبارزان صعده» هستند که اينک با قواي دولتي در اين استان درگير مي‌باشند. بسياري گمان کرده‌اند جنگ جاري صعده جنگ ميان زيديها و سني‌هاست. کما اينکه عده‌اي هم آن را جنگ شيعه و سني فرض کرده‌اند در حالي که هر دو طرف جنگ زيدي مذهبند و شيعيان يا اهل سنت يمن در آن دخالتي ندارند.
3- زيديها از قرن سوم تا اواسط قرن گذشته حکومتي شبه مذهبي را در يمن تشيکل داده بودند ولي حکومت آنان به خلافت شبيه تر بود هر چند رئيس حکومت با عنوان «امام» خطاب مي شد. حوثي‌ها با داعيه بازگرداندن حکومت به يک حکومت شبه مذهبي با دولت مرکزي درگير مي باشند ولي نتوانسته اند از يک جنبش فراگير را در ميان همه زيدي هاي يمن به وجود آورند به گونه‌اي که اين جنبش به استان صعده محدود گرديده و نشان چنداني از آن در 15 استان ديگر زيدي ديده نمي‌شود.
در عين حال ذکر اين نکته لازم است که صعده مذهبي‌ترين شهر يمن بوده و کانون مدرسه‌هاي علميه زيديها به حساب مي‌آيد. «حوثي‌ها» نامدارترين خانواده در استان صعده مي‌باشند و از ديرباز رياست بر اين استان و در مقاطعي رياست بر يمن را در دست داشته‌اند و در اين راه قربانيان زيادي داده‌اند. آخرين بار «حسين الحوثي» رهبر اين گروه در درگيري‌هاي سال 1385 به دست ارتش يمن به قتل رسيد.
4- حوثي‌هاي يمن از توان بالاي نظامي برخوردار مي‌باشند به گونه‌اي که گفته مي‌شود عدد نيروهاي دوره ديده شبه نظامي آنان از 100هزار نفر فراتر مي‌رود. آنان به سلاح‌هاي پيشرفته مجهز مي‌باشند تا جايي که بارها موفق به ساقط کردن هواپيما و هلي کوپتر نظامي شده و حمله زرهي ارتش را با شکست مواجه کرده‌اند. آنان به انواع موشکها و زره‌پوشها مجهز مي باشند و البته مدعي‌اند که اين تسليحات را در جريان حمله به پادگان‌هاي نظامي ارتش بدست آورده‌اند ولي حجم اين تسليحات پذيرش چنين ادعايي را دشوار کرده است.
5- از ده‌ها سال پيش عربستان سعودي تلاش کرده است تا بر يمن سيطره يابد و از سال دو هزار بر حجم اقدامات خود افزوده است. اين کشور در گام اول سه استان شمالي يمن که درباره مالکيت آنها بين دو کشور اختلاف وجود داشت و به جنگ‌هايي هم منجر شده بود را خريد و از خاک يمن جدا کرد. در گام بعد کمک هاي فراوان نظامي را به طور رسمي به دولت صنعا گسيل داشت تا در سايه آن و با هزينه تبليغاتي فراوان به مرور سهم پيروان مذهب حنبلي را در مجلس اين کشور افزايش دهد به گونه‌اي که حنبلي‌هاي يمن عليرغم آنکه حداکثر 10 درصد جمعيت 18 ميليوني اين کشور را شامل مي‌شوند بر بخش وسيعي از کرسيها و اکثريت کميسيون‌هاي مجلس يمن تسلط يافته اند.
اقدام ديگر عربستان ايجاد يک ائتلاف بين وهابي‌ها، حنبلي ها و يهودي‌هاي يمن است که از اين طريق بستر تجاري و حمل و نقل يمن را در دستان خود قرار داده‌اند.
6- يمن داراي موقعيت سوق‌الجيشي بالايي است و حاصلخيزترين کشورهاي شبه جزيره مي‌باشد. اين کشور با تسلط بر تنگه «باب‌المندب» قادر است درياي سرخ را به کنترل درآورد و با استفاده از جزيره استراتژيک «بريم» مي‌تواند اين تنگه مهم را ببندد و از آنجايي که بلندترين جزيره- زقر- را در منطقه در اختيار دارد مي‌تواند فعاليت‌هاي دريايي در منطقه خليج عدن و درياي سرخ را به کنترل خود درآورد. يمن پرجمعيت‌ترين کشور شبه جزيره عربستان مي‌باشد و در حال حاضر پرجمعيت‌ترين ارتش منطقه را در اختيار دارد و مي‌تواند در صورت نياز تعداد نظاميان خود را بسرعت به حدود سه ميليون نفر برساند. وضعيت سوق‌الجيشي ، طبيعي و انساني يمن سبب شده است که کشورهاي استعمارگر غرب و کشور عربستان سعودي به اين کشور همواره چشم طمع داشته باشند.
اما در خصوص درگيري‌هاي جاري يمن نکات مهم ديگري نيز وجود دارد که به اختصار به آن مي‌پردازيم:
1- سناريوي عربستان براي کشور استراتژيک يمن اين است که حکومت مرکزي را متلاشي کند و در همان حال به تضعيف موقعيت زيديها هم نايل گردد. شواهد زيادي حکايت از آن دارد که دولت رياض همزمان به دو طرف درگير کمک مي‌کند و از رسيدن اين دو گروه زيدي به توافق ممانعت بعمل مي‌آورد. درگيري‌هاي جاري در استان صعده که امکان دارد به استانهاي ديگر هم سرايت کند اين نگراني را به وجود آورده است که وهابي‌ها که اقليت بسيار ناچيزي هستند، يمن را هم مانند عربستان به تصرف خويش درآورند. اگر اين اتفاق بيفتد يمن روزهاي خونيني را پيش روي خواهد داشت و اين مي‌تواند ثبات کشورهاي عربي را نيز بر هم بزند و بخصوص بر تحولات سومالي، جيبوتي و اتيوپي تاثيري منفي بگذارد.
2- قطعا در اين صحنه عربستان به نمايندگي از غرب عمل مي‌کند کما اينکه ما امروز شاهد هم پوشاني خبري از سوي شبکه سعودي العربيه با بي‌بي‌سي ، سي‌ان‌ان، فرانس24 و تلاش مشترک براي انحراف افکار عمومي از مسئله اصلي درگيري‌هاي يمن هستيم. بر اين اساس بايد گفت عربستان تلاش مي‌کند تا از يمن به مثابه«پاشنه آشيل» تغييرات در حوزه عربي استفاده کند و روند عمومي اين حوزه که مقابله با استيلاي غرب است را متوقف و معکوس نمايد. ابعاد اين توطئه حتما بسيار بزرگتر از آن است که ديده مي‌شود. از اين رو بايد گفت دولت مرکزي يمن که بارها قرارداد آتش‌بس با گروه حوثي‌ها را نقض کرده است عملا در مسير فروپاشي يمن گام برمي‌دارد.
3- درگيري‌هاي يمن ماهيت مذهبي ندارد اما دستگاه‌هاي خبري غرب و عربستان خبرهاي آن را از منظري مذهبي منعکس مي‌نمايند. آنان حوثي‌ها را افراط‌گرايان تجزيه طلب شيعي لقب مي‌دهند تا با تلاش شيعيان در عراق و لبنان براي احياي قدرت خود پيوند بزنند. از اين رو آنان به دروغ ايران، عراق و حزب‌الله لبنان را متهم به تسليح حوثي‌ها مي‌کنند و حال آنکه براي دولت‌هاي ايران و عراق و حزب الله لبنان در عمل امکان دسترسي به يمن وجود ندارد و دليلي هم ندارد که آنان از يک جنبش طايفه‌اي حمايت نمايند.
4- در هر حال حوثي‌ها و مبارزان صعده در اين ميدان مظلوم واقع شده‌اند چرا که دست توافق را گشوده‌اند ولي دولت صنعا بارها توافقات في‌مابين - و از جمله توافق سال 1386 دوحه -را نقض کرده است که طبعا بايد پاسخگوي عواقب آن باشد.
5- آخرين تحولات جنگ صعده بيانگر اقتدار جنبش حوثي و ضعف ارتش يمن مي‌باشد حوثي‌ها در حمله اخير حدود 1200 نفر از اعضاي ارتش را دستگير کردند، مقاديري تسليحات را به غنيمت گرفته، دو پادگان نظامي را متصرف شده و چند هلي‌کوپتر و هواپيماي ارتش را واژگون کرده‌اند. بر اساس جمع‌بندي اخبار منتشره ، تلفات ارتش از تلفات حوثي‌ها بيشتر است و اين نشان مي‌دهد که دولت ناچار است کوتاه بيايد.
6- دولت‌هاي منطقه بايد در جهت خاموش کردن آتش جنگ صعده و تشويق دو طرف به مذاکره و توافق گام بردارند. اين درگيري‌ها مي‌تواند به کشورهاي ديگر هم سرايت کند. جالب اين است که آسيب‌پذيري عربستان از اين درگيري‌ها بيش از ديگران است چرا که بافت طايفه‌اي عربستان غليظ‌تر از کشورهاي ديگر است. در واقع بايد گفت در اين معرکه دولت رياض با آتش، بازي مي‌کند.
سعدالله زارعي
انتهای پیام