عراق؛ «ارتش سنی» در برابر «میلیشیای شیعه»؟!

صدای شیعه: هر چقدر که عراق در ماه‌های گذشته و به خصوص پس از برگزیده شدن حیدر العبادی به عنوان نخست وزیر این کشور، به‌سوی ثبات سیاسی حرکت می‌کرد، در روزهای پایانی سال 2014 نشانه‌هایی از یک خطر برای وحدت ملی بهبودیافته این کشور خودنمایی کرد. عراقی که به تازگی موجی از استقلال‌طلبی کردها را پشت سر گذاشته بود، حالا با خبرهایی مواجه می‌شود که در صورت تحقق، می‌تواند یکپارچگی آن را به خطر بیندازد.

اواسط دسامبر گذشته همایشی در اربیل مرکز اقلیم کردستان عراق برگزار شد که شعارش دوری عراق واحد از افراط‌گرایی بود؛ شعاری زیبا که بارها و بارها در ماه‌های اخیر از سوی شخصیت‌های دینی و سیاسی موجه کشورهای منطقه بیان شده بود. اما این بار، این شعار نه تروریست‌ها و داعش، که هدف دیگری داشت؛ نیروهای مردمی شیعه.

با پیروزی‌های مکرر نیروهای مردمی و ارتش عراق و بازپس‌گیری مناطق اشغال‌شده توسط داعش، برخی گروه‌های افراطی اهل سنت در عراق که خود متهم به زمینه‌سازی مستقیم و غیرمستقیم عملیات‌های داعش در موصل بودند، احساس کردند که با قدرت‌گیری نظامی شیعیان، دوباره متضرر خواهند شد. بر همین اساس بدنام کردن گروه‌های مردمی را در دستور کار قرار دادند؛ از اتهام افراط‌گرایی تا برخوردهای نابه‌جا با برخی از مردم اهل سنت مناطقی که آزاد می‌شوند. اگرچه احتمالا چنین رفتارهایی به صورت فردی وجود داشته باشد اما این‌که این تندروی‌ها نتیجه یک سازماندهی و برنامه مشخص معرفی شود، نسبتی با واقعیت ندارد کما این‌که رسانه‌های این گروه‌ها نیز تا کنونی سندی بر این مدعا ارائه نکرده‌اند. البته این سناریو، ریشه‌های خارجی نیز دارد. ناکامی ائتلاف پرهیاهوی مبارزه علیه داعش به رهبری آمریکا، امری نیست که حتی از دید برخی رسانه‌های غربی نیز پنهان مانده باشد. سفر ژنرال دمپسی فرمانده ستاد مشترک ارتش آمریکا به بغداد و درخواست او از العبادی به منظور حضور نیروهای پیاده نظام این کشور در آزادسازی موصل، علاوه بر تلاش برای ایجاد تصویری مثبت در ذهن اهل سنت عراق از ارتش آمریکا، نوعی جبران ناکارآمدی ائتلاف نیز بود که البته با مخالفت العبادی مواجه شد.

در همایش مذکور در اربیل، چهره‌های بدنامی چون طارق الهاشمی معاون رئیس جمهور سابق عراق که به دلیل اتهام همکاری با تروریست‌ها از عراق گریخت، رافع العیساوی وزیر دارایی سابق با اتهام مشابه و با هم‌چنین افرادی از برخی عشایر اهل سنت حضور داشته و علاوه بر تاکید بر مبارزه با داعش، از اقدامات گروه‌های شبه‌نظامی شیعی نیز انتقاد کردند. در بیانیه‌ای که در پایان این همایش صادر شد، به «جنایت‌های میلیشیای شیعه»! اشاره کردند تا نزاع طائفی را بیشتر دامن زده باشند.  آن‌ها هم‌چنین از ضرورت تشکیل یک ارتش سنی سخن گفتند؛ ارتشی که چندی قبل‌ترش در سفر اثیل النجیفی استاندار نینوا به آمریکا مطرح و با چراغ سبز این کشور مواجه شده بود. النجیفی در زمان حمله داعش به موصل، کوتاهی‌های بسیار و البته مشکوکی مرتکب شده بود.

و حالا ارتش سنی به یکی از معضل‌های جدید عراق تبدیل شده است. این‌ ارتش بیشتر از این‌که به دلیل سنی بودن افراد آن محل مناقشه باشد، به دلیل حمایت چهره‌های شاخص و البته بدنام از آن، محل بررسی است و البته خواب‌هایی که آمریکا و برخی کشورهای منطقه برای آن دیده‌اند نیز، اصلی‌ترین مساله است.

البته این اشخاص افراطی این بار بهانه‌های عامه‌پسندتری را برای رسیدن به اهداف تفرقه‌افکنانه و طائفی خود برگزیده‌اند؛ کردها و شیعیان گرو‌ه‌های شبه‌نظامی دارند پس سنی‌ها هم باید داشته باشند، موصل عمدتا سنی است لذا سنی‌ها باید آن را آزاد کنند، ایران حامی شیعیان است پس حمایت آمریکا از ارتش سنی هم قابل توجیه است!

شکل‌گیری این ارتش می‌تواند شرایط عراق را بحرانی‌تر سازد. عراقی که پس از مدت‌ها بحران‌های سیاسی و امنیتی، حالا عمدتا با بحران امنیتی مواجه است، دوباره و پس از آرامش و ثبات نسبی‌ای که حیدرالعبادی ایجاد کرد، دچار بحران سیاسی خواهد شد. شکل‌گیری ارتش سنی با توجه به جهت‌گیری حامیان اصلی‌ آن، یکپارچگی این کشور را تهدید می‌کند. البته یک احتمال دیگر که مطرح است، بازی سیاسی افراطیون سنی عراق است که سعی دارند تا با برجسته‌سازی احتمال تشکیل چنین ارتشی، العبادی را ناچار به دادن امتیازات سیاسی مهمی سازند. به نظر می‌رسد هر دلیلی که در پس تشکیل ارتش سنی در عراق وجود داشته باشد، بحران عراق را پیچیده‌تر و امیدهای تازه به انسجام هویت و اتحاد ملی را خاموش می‌سازد.

رصد

سعید ساسانیان