محقق داماد; «حائری» از ریا و تظاهر به دور بود

صدای شیعه: در این مراسم که با حضور ادیبان، پژوهشگران، نسخه پژوهان و کتابداران برگزار شد، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و موسسه فرهنگی شهر کتاب با خانه کتاب و مرکز پژوهشی میراث مکتوب همکاری داشتند.

* آل داوود: حائری بیش از هر کار به شناسایی نسخه‌های خطی ناشناخته پرداخت

سید علی آل داوود؛ پژوهشگر و مولف، نخستین سخنران مراسم یادبود استاد عبدالحسین حائری بود که سخنانش را چنین آغاز کرد:«از 45 سال پیش با استاد حائری مانوس هستم. ایشان 3 سال پیش از انقلاب به ریاست کتابخانه مجلس برگزیده شد، اما از سال ها قبل مسئولیت بخش خطی کتابخانه را بر عهده داشت. او همواره قلب تپنده کتابخانه مجلس بود.»

آل داوود گفت:«ایشان از سال 1332 به درستی به اهمیت نسخ خطی پی برده بود و نسخ خطی را مهم ترین منبع برای تدوین تاریخ جامع ایران در تمام ابعاد می دانست. از حق نباید گذشت که کتابخانه مجلس در مقایسه با خیلی از کتابخانه های بزرگ، در این زمینه گام های بزرگی برداشته است.»

وی ادامه داد:«روزی که استاد حائری از قم به تهران آمد و در کتابخانه مجلس به کار پرداخت، کسی تصور نمی کرد دوران اشتغال او بیش از 50 سال در کتابخانه مجلس به طول خواهد انجامید. شاید خود او هم گمان نمی برد که این مدت در کتابخانه مجلس بماند.»

آل داوود افزود:«او بیش از هر کار به شناسایی نسخه های خطی ناشناخته پرداخت و روزها، ماه ها و سال ها تلاش کرد تا مشکلات نسخه های ناشناخته را بگشاید.»

این پژوهشگر بیان کرد:«برخی نسبت به او این انتقاد را مطرح می کردند که حداقل باید موجودی نسخ خطی را به صورت فهرست وار در اختیار علاقه مندان قرار دهد، اما حائری مخالف تهیه این فهرست واره بود و عقیده داشت مضرات این کار عجولانه بیشتر از فواید آن است.»

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت:«پس از انقلاب، گروه خواستاران نسخ خطی فزونی یافت و اکثر آن ها هم با نسخ خطی آشنایی نداشتند. این سیل خروشان نسخه جویان حائری را وادار به سختگیری می کرد.»

آل داوود در بیان بخش دیگری از ویژگی های مرحوم حائری گفت:«حائری از راهنمایی محققان واقعی هیچ ابایی نداشت. صدها بار شاهد درس آموزی های او بودم و بعضا از صبر او شگفت زده می شدم.»

منوچهر صدوقی سها؛ نویسنده، پژوهشگر و عرفان پژوه ضمن بیان این که بالغ بر 40 سال در خدمت مرحوم حائری بودم، اما به 3 دلیل ترجیح می دهم درباره او صحبت نکنم، گفت:«نخستین دلیل این که، حرف زدن درباره مرحوم حائری واقعا سخت است. دومین دلیلی که درباره او صحبت نمی کنم این است که او بیشتر علاقه داشت از جد بزرگوارش صحبت شود. سومین دلیلم هم این است که ما از حدود 150 سال پیش به بیت حائری ارادت خانوادگی داریم.»

صدوقی سها در این مراسم به بیان خاطرات خود از خانواده حائری پرداخت.

* محقق: مرحوم حائری به محتوا، ظاهر کتاب، جلد و تذهیب احاطه داشت

مهدی محقق؛ نویسنده، ادیب، فقیه و رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نیز در این مراسم ضمن اشاره به این که شاید در میان دوستانی که در این مجلس حضور دارند، قدیمی ترین فردی که با مرحوم حائری آشنایی دارد، من باشم گفت:«67 سال پیش زمانی که به مشهد رفتم تا نزد استاد علی نیشابوری درس بخوانم، روزی 6 ساعت در محضر آن ادیب بزرگوار حضور داشتم و بسیار اتفاق می افتاد که ایشان اسامی کتاب هایی را ذکر می کرد که من نام آن ها را نشنیده بودم. همیشه فکر می کردم در آینده باید این کتاب ها را پیدا کنم و ببینم چه تفسیری دارند.»

محقق ادامه داد:«فقط یک سال در مشهد ماندم چون علاقه مند بودم فلسفه بخوانم که در مشهد رونق نداشت و تهران محیط مناسبی برای درس فلسفه بود. وقتی از مشهد برگشتم ماه خرداد بود و کلاسی برگزار نمی شد. در جست و جوی کتاب هایی که نامش را از استادم شنیده بودم به کتابخانه مجلس رفتم و در آن عضو شدم.»

وی افزود:«هر روز این کتاب ها را مطالعه می کردم و به تفاصیل با آن ها آشنا می شدم. هر روز می دیدم که شخصی معمم بین مخزن و سالن مطالعه کتابخانه، رفت و آمد می کند. به مرور با ایشان سلام و علیک پیدا کردم. این فرد، مرحوم عبدالحسین حائری نوه مرحوم حائری؛ بنیانگذار حوزه علمیه قم بود.»

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ضمن بیان خاطراتی از مرحوم حائری، از خانواده حائری به عنوان «خانواده علم» نام برد و بیان کرد:«خانواده حائری، خانواده علم بود و مرحوم عبدالحسین حائری، در کتابشناسی و نسخه شناسی تخصص داشت. او به محتوا، ظاهر کتاب، انواع خط، جلد و تذهیب احاطه داشت. فقدان ایشان برای کتابداران و آن هایی که با نسخ خطی آشنا هستند، ضایعه بزرگی است.»

محقق در پایان سخنانش گفت:«ما باید از وجود چنین افرادی تا وقتی که در قید حیات هستند، استفاده کنیم، اما سنت دیرینه ما این است که تا وقتی زنده هستند، قدرشان را نمی دانیم و تا از دست رفتند، می گوییم چه گوهر گران بهایی را از دست دادیم.»

* نوش آفرین انصاری: استاد حائری از آموزش به دیگران دریغ نداشت

نوش آفرین انصاری؛ استاد دانشگاه، نویسنده و پژوهشگر علوم کتابداری و اطلاع رسانی، در مراسم یادبود مرحوم استاد عبدالحسین حائری گفت:«در سال 1350 مدیریت گروه آموزشی تازه تاسیس کتابداری در دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران به من سپرده شد. نخستین برنامه ام این بود که در دوره کارشناسی ارشد در رشته کتابداری، نگاه آمریکایی این رشته به نگاه ایرانی تبدیل شود.»

انصاری ادامه داد:«برنامه کارشناسی ارشد دو بخش ثابت و انتخابی داشت. من بر درس های «آشنایی با ادبیات کودکان و نوجوانان» و «آشنایی با نسخ خطی» تاکید داشتم و با مشکل دریای سنت و موج نو مواجه بودم. برای رفع این مشکل به سراغ کتابداران بزرگ رفتم، اما آن ها بحرهایی بودند که در کوزه من جای نمی گرفتند.»

وی افزود:«بعد از مدتی در کتابخانه مجلس به خدمت دکتر عبدالحسین حائری رسیدم. او با واژه های مشوق از من استقبال کرد. هم نامی او با پدرم باعث شد فضایی گرم و صمیمی بین ما پدید آید. از تاریخ کتابخانه مجلس صحبت کردیم. گفتم در اینجا منابع بی نظیری دارید. از ارباب کیخسرو؛ حامی بزرگ کتابخانه یاد کردیم. هنوز هم افسوس می خورم که چرا استاد حائری تاریخ جامع کتابخانه مجلس را ننوشت.»

این عضو شورای کتاب کودک بیان کرد:«موضوع درسم را با استاد در میان گذاشتم. استاد لبخند زدند و فرمودند: بگویید آقایان بیایند، شما هم سخت نگیرید.» تمام آن دانشجویان که حالا از استادان بزرگ این رشته هستند، در مقابل استادی زانو زدند که دانشمند و عارف بود. او از آموزش به دیگران دریغ نداشت و عشقش این بود که در کتابخانه مجلس کار کند.»

* محقق داماد: مرحوم حائری از ریا و تظاهر به دور بود

حجت الاسلام سید مصطفی محقق داماد؛ مجتهد، حقوق دان و استاد حوزه و دانشگاه، از دور بودن از ریا به عنوان یک اصل در خانواده حائری نام برد و گفت:«یک اصل در خانواده ایشان محور اصلی بود که محور فضائل به شمار می رفت. این اصل، دور بودن از ریا است که به مرحوم عبدالحسین حائری هم منتقل شده بود. ایشان هم این صفت را از استادی مثل فاضل اردکانی به ارث برده بود.»

محقق داماد افزود:«فضائل، دور عدم ریا و رذائل دور ریا می چرخد. تحولات زندگی عبدالحسین حائری هم از همین مساله نشات می گرفت. او با این صفت زندگی می کرد که از ریا و تظاهر به دور بود.»

وی ادامه داد:«تاسیس حوزه علمیه قم به این جهت بود که حوزه ای درست شود که کارش نخست تحصیل علم و دانش باشد و ثانیا افرادی را تربیت کند که از ریا و تظاهر دور باشند.»

این مجتهد افزود:«افرادی که در دوره اول حوزه علمیه قم و تحت تاثیر شیخ عبدالکریم حائری بودند، از هر گونه تعصب غلط، دخالت غلط در زندگی مردم و ریا دور بودند.»

*میر علی نقی: استاد حائری شیوه شناخت متون را به من یاد داد

سید علیرضا میرعلی نقی؛ پژوهشگر موسیقی نیز با اشاره به این که فکر نمی کردم روزی درباره فقدان استاد حائری سخن بگویم، چنین گفت:«مرگ آقای حائری یکی از غم انگیزترین وقایع زندگی شخصی من است. اگر به جایی رسیده ام از برکت موج محبت و انسانیت ایشان است.»

میرعلی نقی ادامه داد:«در سال های 60-61 به صورت ذوقی وارد کار پژوهشی شدم و در کتابخانه مجلس به حضور ایشان راه پیدا کردم. ایشان از همان ابتدا شیوه شناخت متون با ارزش، شیوه یادداشت برداشتن و نگاه کردن به متن را به من یاد داد.»

وی افزود:«در آن سال ها در کتابخانه مجلس، نسخه، یک تابو بود. در دسترس قرار دادن نسخه ها و مجلات موسیقی به یک نوجوان 15-16 ساله مقداری غریب و نامتعارف بود. ایشان حتی به خاطر این کار بازخواست می شد، اما از من پشتیبانی می کرد.»

این پژوهشگر موسیقی در پایان سخنانش بیان کرد:«هرگز نمی توانم خاطره حضور انسانی و گرم ایشان را از لوح ذهم پاک کنم. من 10- 12 سال به طور مداوم در حضور ایشان بودم که این سال ها جزو بهترین سال های زندگی ام به شمار می رود.»

* حجت‌الاسلام ابهری: مرحوم حائری، اخلاق مدار و متواضع بود

حجت الاسلام سیدمحمد ابهری؛ رئیس پیشین کتابخانه مجلس شورای اسلامی نیز در مراسم یادبود استاد عبدالحسین حائری، از اخلاق مداری به عنوان یکی از مهم ترین ویژگی های استاد حائری نام برد و گفت:«اخلاق مداری و تواضع، نکته مشترکی است که همه دوستان از استاد حائری یاد می کنند.»

ابهری ادامه داد:«استاد حائری، در کتابخانه مجلس، تلاقی دو عصر کتابداری سنتی و کتابداری مدرن بود. در همه کتابخانه ها این موضوع وجود داشت که دسترسی محققان به نسخه های خطی و نفیس سخت بود.»

وی افزود:«در آن زمان این موضوع طبیعی بود که شاهد برخوردهای تند و نامطلوب باشیم، اما در کتابخانه مجلس چنین نبود. ما در کتابخانه مجلس دست به ساخت و ساز زدیم. متون و نسخ خطی را جابجا کردیم و این ها کارهایی بود که در ذهن هیچ کتابدار سنتی نمی گنجید.»

ابهری بیان کرد:«در همه مدتی که نسخ خطی را جابجا می کردیم، هیچ گاه با برخورد تند، منفی یا ناامید کننده ای از طرف استاد حائری مواجه نشدیم و ایشان به خوبی با ما همراهی کردند.»

در بخشی از مراسم یادبود استاد حائری نیز کلیپی با عنوان «یادگار دوست» (شرحی بر زندگی استاد عبدالحسین حائری) به تهیه کنندگی و کارگردانی «محمدرضا عرب» به نمایش درآمد. این کلیپ در سال 1380 برای شبکه چهار تولید شده بود.

مراسم یاد بود استاد حائری، عصر چهارشنبه 11 شهریور در مجتمع فرهنگی باغ زیبا برگزار شد.

انتهای پیام