يادش به خير نفس حق «حاج کوثري»ها
نویسنده : مهدي ارجمند
صدای شیعه: پيرمرد سيدي که نفسش حق بود و در جماران و در محضر امام راحلمان روضه سيد‌الشهداء (ع) را مي‌خواند. نمي‌دانم يادتان هست يا نه فقط کافي بود حاج آقاي کوثري يک «يا حسين» بگويد و آن وقت بود که جماران مي‌شد کربلا؛ گوشه‌اي از اين حسينيه محقر و معنوي، حضرت روح‌الله با احترام مي‌نشست، دستمال سفيدش را روي صورت مي‌گرفت، مثل ابر بهار اشک مي‌ريخت و شانه‌هاي امام از اول تا آخر روضه تکان مي‌خورد. يادتان هست؟ آن روزها البته جو مداحي‌ها براي اباعبدالله الحسين(ع) تقريباً در همه جاي ايران به همين صورت بود. يعني مداحي‌هاي سنتي. مداحي‌هايي که از آب و تاب‌هاي امروزي در آنها خبري نبود و در عوض تا دلت بخواهد اخلاص بود که دراين نوع عزاداري‌ها موج مي‌زد.
سن سن به جاي يا حسين
از اول محرم تا آخر ماه صفر دو ماه تمام مردم سياه مي‌پوشيدند، مساجد، حسينيه‌ها، تکايا و اماکن مذهبي در تهران و ساير شهرستان‌ها پر مي‌شد از دلدادگان و دلسوختگان شهيد مظلوم کربلا. آن وقت بود که يک مداح حالا پير يا جوان خوش صدا يا... بگذريم اصلاً مگر چه فرقي دارد؟ مداح بايد اول از همه اخلاص داشته باشد و ثانياً اهل تحقيق و مطالعه باشد تا خداي ناکرده روضه‌اي نخواند که با واقعيت سازگار نباشد. آن روزها مداحان اين دو شرط را بيش از هر چيز ديگري داشتند. اين روزها اما به اقتضاي تغييرات به وجود آمده در بخش‌هاي مختلف و حوزه‌هاي گوناگون اجتماعي، مداحي و برگزاري مراسم عزاداري براي اهل بيت عصمت و طهارت (ع) نيز دستخوش تغييرات شده است. اين روزها کمتر مي‌توان يک هيئت سنتي ديد. يک مداح که به جاي ذکر نام مقدس يا حسين(ع)، سن سن نکند يا مجلسي که از آن ريتم تند موسيقي هنگام سينه‌زني به گوش نرسد. براي همين است که حالا وقتي محرم مي‌آيد بعضي‌ها که هنوز دلخوش به مداحي‌هاي سنتي هستند و دلشان به روضه افرادي مثل مرحوم حاج آقاي کوثري خوش است و با صداي نوحه‌خواني حاج سليم مؤذن‌زاده اردبيلي مأنوسند يا دلشان پيش مداحي‌هاي صادق آهنگران است در کوچه پس کوچه‌هاي سياه پوش شده شهر به دنبال يک هيئت سنتي مي‌گردند. هيئتي که از آن ريتم تند موسيقي به گوش نرسد.
مردم‌آزاري به جاي هيئت‌داري
از انتقاداتي که از نحوه سينه‌زني و نوحه‌خواني برخي از هيئت‌ها مي‌شود بگذريم متأسفانه گاهي اوقات در برخي از هيئت‌هاي عزاداري شاهد رفتارهايي هستيم که بيشتر شبيه مردم آزاري است تا کار خدا پسندانه.
اينجا يکي از هيئت‌هاي مذهبي در يکي از محلات در قلب شهر است. خوشبختانه تمام کساني که اينجا به اين هيئت مي‌آيند جوانند. البته شايد همين جوان بودنشان هم باشد که باعث شده آنچنان که بايد و شايد ادب مجلس امام حسين را رعايت نمي‌کنند. سر و صداي زيادي به راه انداخته‌اند. بعضي‌هایشان به جاي استفاده از فيوضات مجلس جلوي در حسينيه ايستاده‌اند درست محلي که مکان رفت و آمد خانواده‌هاست. آن طرف‌تر شمع روشن کرده‌اند و چاي نذري مي‌دهند اما آنقدر صداي بلندگوي ايستگاه صلواتي‌شان بلند است که گوش هر رهگذري را حسابي مي‌آزارد چه برسد به همسايه‌هاي هيئت.
زمان هيئت هم طولاني است تازه از ساعت 9 شب شروع مي‌کنند تا بچه‌ها جمع مي‌شوند مي‌شود ساعت 10 تازه آن وقت است که هيئت رسماً شروع مي‌شود. اينجا سينه‌زني بيشتر از هر چيز ديگري طرفدار دارد لخت مي‌شوند و دو ساعت تمام سينه مي‌زنند. وقتي که قرار است سفره بيندازند و شام بدهند عقربه‌هاي ساعت 12 را نشان مي‌دهد. مجلس که تمام مي‌شود ساعت از يک بامداد هم گذشته است و تازه اين جوان‌هاي پر شور و نشاط پياده يا سواره، بعضي‌ها هم با موتور ساعت يک و دو نصف شب توي کوچه‌ها به راه مي‌افتند و هر کدام با سر و صداي زياد به سمت خانه‌هاي خودشان مي‌روند. بدون شک اين جوانان دلبسته امام حسين(ع) هستند اما با خودم فکر مي‌کنم آيا نمي‌شود طوري هيئت گرفت که باعث مردم آزاري مردم نشد؟
سينه‌زني‌هاي سرخپوستي!
برخي از هيئت‌داري‌ها حتي مورد انتقاد روحانيون، علما و برخي از مداحان و مسئولان هيئت‌هاي ديگر نيز مي‌باشد. شايد براي همين است که وقتي با حجت‌الاسلام و‌المسلمين مولايي يکي از روحانيون فعال و مسئول يکي از هيئت‌هاي مذهبي در مشهد صحبت مي‌کنم به شدت به اين نوع هيئت‌ها انتقاد دارد و مي‌گويد: هيئتي خوب است که به انسان ادب، ايمان و معرفت بياموزد وگرنه شور گرفتن و به سر و سينه زدن به تنهايي که چيزي را درست نمي‌کند. وي با انتقاد از رفتار برخي از هيئتي‌ها با ذکر خاطره‌اي مي‌گويد: خوب يادم هست سال گذشته وقتي به دعوت يکي از دوستانم به يکي از هيئت‌هاي سطح شهر رفتم بعد از پايان اين جلسه مذهبي براي هميشه از آمدن به اين هيئت پشيمان شدم.
وي مي‌گويد: يک جلسه مذهبي بسيار نامتعارف که اصلاً در شأن اهل بيت (ع) نبود. متأسفانه هيئت‌هاي اين نقطه از شهر به گونه‌اي رفتار مي‌کنند که اصلاً در شأن اهل بيت نيست. اول از اسم هيئت شروع مي‌کنم که يک اسم عجيب و غريب است باور مي‌کنيد اسم هيئت اسم اسب حضرت سيد‌الشهداء بود؟! بله باور کنيد همين اسم بود. بعد هم يک پرده نوشته بزرگ توي هيئت نصب شده بود که روي آن به جاي لعن دشمنان اهل بيت(ع)، حرف بسيار زشتي روي آن خطاب به قاتلان امام حسين(ع) نوشته شده بود.
اين روحاني مي‌گويد: از آنچه مي‌ديدم حسابي تعجب مي‌کردم اما واقعيت داشت براي همين واقعاً تأسف مي‌خوردم اما تأسفم زماني بيشتر شد که وارد هيئت شدم. آنجا آقاياني را ديدم که همگي لخت شده بودند از کوچک تا بزرگ همه پيراهن‌هايشان را درآورده بودند. مداح با يک سبکي مي‌خواند که واقعاً سينه زدن به آن سبک مهارت مي‌خواست. اشعاري بي‌محتوا و پوچ با ريتمي تند که بعضي از سينه‌زن‌ها را وادار مي‌کرد بپرند بالا بپرند پايين و به سر و سينه بزنند.
وي اضافه مي‌کند: رفتارهايي که واقعاً انسان از ديدن آنها زجر مي‌برد. نه منبري، نه روضه‌اي، نه تبيين اهداف قيام ابا عبدالله و نه هيچ چيزي ديگري. به نظر مي‌رسد اين هيئت فقط شور دارد نه هيچ چيز ديگر، در حالي که هدف از عزاداري در کنار شور، رسيدن به شعور است.
صحبت‌هاي اين روحاني و مسئول هيئت در حالي مطرح مي‌شود که اين جلسه امسال هم در ماه محرم ادامه دارد و اين نوع از جلسات مذهبي حتي در حال شکل‌گيري در برخي ديگر از نقاط شهر است.
موضوع وقتي برايم جالب‌تر مي‌شود که متوجه مي‌شوم اين نوع مداحي‌ها متأسفانه نوع جديدي از مداحي‌هاي بي‌محتوا هستند که به «مداحي‌هاي سرخپوستي» معروفند. نوع جديدي از مداحي‌ها که هيچ سنخيتي با سبک زندگي ايراني – اسلامي و هيچ شأنيتي با مقام اهل بيت و شيوه و راه و روش خاندان عصمت و طهارت ندارد. حجت‌الاسلام و‌المسلمين مولايي مي‌افزايد: متأسفانه برخي از نوجوانان و جوانان بدون در نظر گرفتن عواقب اين نوع عزاداري‌ها وارد اين جلسه‌ها مي‌شوند حال اينکه در اين نوع از جلسات مذهبي هيچ گونه تحقيق و مطالعه‌اي در خصوص اهداف قيام حضرت سيد الشهداء نشده و تنها شاهد شور گرفتن و سينه زدن تند و پرشور هستيم و از روضه‌‌خواني و مقتل‌خواني در اين جلسات خبري نيست. وي مي‌گويد: نمي‌خواهم بگويم دشمن اين نوع جلسات را برنامه‌ريزي و اجرا مي‌کند اما مطمئن باشيد که دشمنان از اين نوع برگزاري جلسات نهايت سوء‌استفاده را مي‌برند.
مولايي خاطر نشان مي‌کند: متأسفانه نظارت جدي بر اين نوع هيئت‌هاي عزاداري وجود ندارد، در حالي که بايد با قاطعيت جلوي اين نوع انحرافات و بدعت‌ها ايستاد و اجازه فعاليت به اين نوع از جلسات مذهبي را نداد.
مخاطب هيئت در تير رس انحراف
در اين ميان وقتي با دکتر عادل فرنودي صحبت مي‌کنم مي‌گويد: نکته تأسف‌باري که در اين خصوص وجود دارد اين است که در بسياري از اين هيئت‌ها نوجوانان و افراد کم‌سن و سال نيز حضور دارندکه تشخيص خوب يا بد مسئله خيلي برايشان کار آساني نيست و متأسفانه اين افراد کم‌سن و سال در اين جلسات فقط شور مي‌بينند و نه چيز ديگر و اين باعث مي‌شود که در آينده به جاي برخورداري از يک جامعه جوان با بصيرت شاهد وجود افرادي باشيم که از آگاهي و اطلاع لازم در خصوص اهل‌بيت (ع) و ولايت برخوردار نيستند.
وي مي‌افزايد: اين همه در حالي است که بصيرت‌افزايي و جريان‌شناسي و شناخت زمانه بايد يکي از مهم‌ترين عنصرهاي يک هيئت مذهبي و اعضاي آن هيئت باشد.
وي مي‌گويد: جلسه‌اي خوب و ارزشمند است که انسان را به تفکر، تحرک و پويايي وادارد وگرنه اينکه يک گوشه‌اي از شهر در يک حسينيه يا در يک خيمه عزا جمع شويم و با ريتم تند سينه بزنيم که چيزي درست نمي‌شود.
اين استاد دانشگاه در ادامه صحبت‌هاي خود مي‌افزايد: وجود بدعت‌هاي جديد در مراسم عزاداري مانند مدل موي محرم يا آرايش مخصوص مراسم عزاداري به هيچ وجه مناسب شأن اهل بيت نيست و اين موضوع رسالت افراد مطلع، با‌سواد و آگاه و دلسوز را بيش از پيش سنگين مي‌کند.
وي به نکته جالب توجهي اشاره و خاطر نشان مي‌کند: آيا در سال‌هاي گذشته و در اوايل انقلاب يا قبل از آن مردم به اين شکل عزاداري مي‌کردند؟ طبيعتاً نه؛ به همان شيوه سنتي برگزار می‌شد براي همين بود که ديديم از دل همان عزاداري‌هاي سنتي که شعور داشت و بصيرت‌افزايي مي‌کرد انقلاب اسلامي شکل گرفت.
وي خاطر نشان مي‌کند: بر اساس آنچه امروز مي‌بينيم کاملاً مشخص و مسلم است که چاره‌اي جز بازگشتن به شيوه سنتي عزاداري و ترويج اين نوع خاص از عزاداري نداريم و بايد از برگزاري عزاداري‌هاي همراه با بدعت و رفتارهاي سبک به شدت پرهيز کرد.
بيانات روشنگرانه مقام معظم رهبري
بسياري از مراجع، علما، روحانيون و حتي مداحان و ذاکران حضرت سيدالشهدا (ع)، نيز به برگزاري اين نوع جلسات انتقاد دارند. مقام معظم رهبري به عنوان پدر معنوي جامعه اسلامي و به عنوان يک مرجع تقليد و عالم آگاه، در فرصت‌هاي مختلف خصوصاً در ديدار با مداحان اهل‌بيت(ع)، اين موضوعات را گوشزد کرده‌اند.
ايشان در ديدار با مداحان اهل بيت که فروردين ماه امسال برگزار شد فرمودند: «... و نکته آخر؛ پرهيز از انحراف، پرهيز از خرافه‌گرايي، پرهيز از مشکل‌تراشي در عقايد جوان‌ها؛ گاهي ما يک کلمه‌اي مي‌گوييم که يک گرهي در ذهن جوانِ مخاطب ما به‌وجود مي‌آيد؛ اين گره را چه کسي مي‌خواهد باز کند؟ اين گرهي را که ما با بيان ناقص خودمان يا بيان غلط خودمان يا بي‌توجّهي و بي‌مسئوليتي خودمان در ذهن اين جوان به‌وجود مي‌آوريم و عقيده او را دچار مشکل مي‌کنيم، اين گره چگونه باز خواهد شد؟ اينها مسئوليت است. اينکه ما مجلس عزاداري و مدح سيدالشهدا را - که عظمت او به‌خاطر شهادت است، عظمت او به‌خاطر فداکاري در راه خدا است، عظمت او به‌خاطر گذشت است؛ گذشت از همه چيز، از همه خواسته‌ها، از همه مطلوب‌ها- تبديل کنيم به يک نقطه سبک، به يک جايي که يک تعدادي جوان لخت بشوند، بپرند هوا، بپرند پايين و ندانند چه مي‌گويند، درست است؟»
اين تذکرات و دغدغه‌هاي مقام معظم رهبري مخصوص امسال و پارسال نيست. ايشان از سال‌ها پيش و حتي در زمان رياست جمهوري خود و در سال‌هاي اول زعامت رهبري نسبت به اين نوع رفتارهاي انحرافي و بدعت‌ها تذکرات جدي داده‌اند.
به عنوان مثال، معظم له در 5/5/84 و در ديدار با مداحان فرمودند: «من شنيده‌ام در مواردي از آهنگ‌هاي نامناسب استفاده مي‌شود. مثلاً فلان خواننده طاغوتي يا غيرطاغوتي شعر عشقىِ چرندي را با آهنگي خوانده؛ حالا ما بياييم در مجلس امام حسين و براي عشاق امام حسين، آيات والاي معرفت را در اين آهنگ بريزيم و بنا کنيم آن را خواندن؛ اين خيلي بد است. خودتان آهنگ بسازيد. اين همه ذوق و اين همه هنر وجود دارد.»
اين تذکرات جدي مقام معظم رهبري و نمونه‌هايي از اين نوع انتقادات که از سوي ديگر علما و مراجع تقليد صورت مي‌گيرد نشان مي‌دهد که ضرورت دارد تا نظارت بيشتري بر نحوه فعاليت برخي از جلسات مذهبي و هيئت‌ها صورت گيرد و بايد به عزاداري‌هاي اصيل برگرديم.
بيانات رهبر معظم انقلاب دوباره مرا به ياد عزاداري‌هاي سنتي و مداحي‌هاي خالصانه و بي‌رياي گذشته مي‌اندازد. عزاداري‌هايي که يک سر شعور بود و اخلاص. چقدر دلم براي حسين گفتن‌هاي مرحوم حاج آقاي کوثري تنگ شده است...
منبع: روزنامه جوان
انتهای پیام