وجوب حج در آینه چهل حدیث استاد حسین انصاریان

صدای شیعه: استاد حسین انصاریان، خطیب مشهور و مفسر قرآن، از اساتید خوش‌ذوق حوزه علمیه قم است که بیش از 200 متن نگارشی تاکنون از ایشان منتشر شده است؛ کتاب «چهل حدیت حج» یکی از آثار وی است که در ادامه معرفی می‌شود. 

کتاب شرح «چهل حدیث حج» نوشته استاد حسین انصاریان است که از سوی انتشارات مشعر به چاپ رسیده است این کتاب در 140 صفحه در قطع رقعی به چاپ رسیده است محتوای کتاب شامل موضوعاتی چون : وجوب حج، معنا و مفهوم حج، آثار حج، دو عبادت برتر، نیابت در حج، اخلاق زائر، آداب حج، خلوص در حج، زیارت رسول خدا(ص) و... است.
زیارت خانه حق، همراه با انجام مناسک ملکوتی و اعمال عاشقانه‌ای که دستور پروردگار مهربان بدرقه آن است و انبیای الهی و امامان معصوم بر بزرگداشت تمام واقعیاتش تأکید داشتند، در کنار دلی مملو از معرفت و خلوص و همتی عالی و شوقی وافر، از ارکان اسلام و از اصول مسائل الهی و از شعائر عرشی و خلاصه از بزرگترین و با منفعت‌ترین برنامه‌هایی است که انسان مستطیع نسبت به آن مکلف و مسئول است.

معنا و مفهوم حج
بیان حقیقت و واقعیت حج، معنا و مفهوم این مساله بزرگ، تنها در شان حضرت حق و انبیا و امامان بزرگوار است.

برای حج، گذشته از معنای لغوی، معنا و مفهوم دیگری است که باید آن معنا را از حریم دانش و بینش و بصیرت برگزیدگان حضرت محبوب جستجو کرد.
بخاطر گستردگی مفهوم حج، شخصی از امام باقر(ع) می‌پرسد:
«لِمَ سُمِّیَ الحَجُّ حَجّاً؟ قال: حج فلان؛ أی أفلح فلان» برای چه حج خانه حق را حج نامیده‌اند؟ امام (ع) فرمود: فلانی موفق به انجام حج شد، معنا و مفهومش این است که به فلاح و رستگاری دست یافت.

ثواب و بهره معنوی حج
کسی که از قسمتی از مال خود، جهت مخارج زیارت بیت الله، چشم می‌پوشد و جهت آزادی از حقوق دیگران اقدام به طلب حلیت می‌کند و برای نظام دادن به آمورش، قبل از سفر حج متحمل زحمت و رنج می‌گردد، و تن به این سفر سرشار از مشقت و سختی می‌دهد و با پای معرفت و قلبی پر از ذوق و شوق و روحی با صفا و جانی مملو از عشق و محبت و نفسی همراه با اراده و همت و ضمیری معطر به بوی خلوص خود را در این وادی می‌اندازد بدون تردید از جانب حضرت محبوب در معرض ثواب‌ها و بهره‌های عظیم قرار می‌گیرد که بخاطر عدم گنجایش دنیا، تمام آن ثواب‌هادرجهان آخرت تجلی کرده و زائر را به سرسفره رحمت بی‌نهایت دوست می‌نشاند.

خلوص در حج
ریا و خودنمایی در عمل و انجام برنامه عبادی، برای جلب توجه مردم و جلوه دادن خویش در دیده بینندگان از سیّئات اخلاقی و رذائل روحی و باطنی است.
ریا به این معناست که انسان نهالی را در عالم معنا، در سرزمین طاعت و عبادت، با ذوق و شوق بنشاند و برای پرورش آن متحمل زحمت و رنج گردد، تا جایی که نهال به رشد و کمال برسد و به محصول دادن نزدیک گردد، آنگاه انسان اره‌ای تیز بردارد و بدست غیر بسپارد و به او التماس و لابه نماید که بیا و با این اره این نهال را از ریشه و اصل قطع کن تا من از شیرینی محصول و میوه‌اش محروم گردم.
جاهلانه است که انسان فریضه‌ای از فرائض الهی را با زحمت و رنج انجام دهد و پیکره عبادت را بدستور حق بسازد وطاعت و بندگی را همراه با شرایط لازم بیاورد، آنگاه که عمل می‌خواهد به نقطه قبولی حق برسد و سبب قبولی بهشت عنبر سرشت نصیب انسان گردد، با حالتی منافقانه دنبال تماشای دیگران نسبت به عملش برخیزد.

تا او را ببینند و از وی و طاعتش تعریف کنند و وی را در انظار دیگران مؤمن و متدین و با حال جلوه دهند.
بدون تردید ریا نوعی شرک و بفرموده امیرالمؤمنین(ع) رشته‌ای از نفاق و به گفته عرفای بیدار دل، خیانت به خویش و به‌نظر بینایان، تیشه‌ای به ریشه سعادت و کلنگی بر سر ساختمان عبادت و اطاعت است.
توقع اجر و مزد از حضرت حق، نسبت به عملی که آلوده به ریا گشته، توقعی غیر عاقلانه است؛ چراکه ریاکار عبادت را برای جلب رضای غیر بجای آورده، آنگاه اجرش را از خداوندی می‌طلبد که عمل، محض خشنودی او انجام نگرفته و هیچ ارتباطی به حضرتش ندارد.
انجام دهنده واجبات باید بداند که واجب الهی اگر همراه با ریا انجام گیرد، بدون شک عمل باطل است و قضای آن بر عهده او واجب است.
عبادت کننده باید به این معنا توجه داشته باشد که کلید بهشت و جهنم فقط و فقط بدست اراده حضرت حق است، و روز قیامت احدی را جز حضرت حق، حق محاسبه پرونده بندگان نیست. اوست که باید عمل را بپذیرد و هم اوست که باید به عمل اجر و مزد مرحمت کند. روی این حساب نباید عمل را با تیشه ریا ریشه کن کرد و با زهر ریا کام عمل را آلوده نمود و با آتش ریا درخت عمل را سوزاند و با اره ریا نهال عبادت را از زمین قبولی حضرت محبوب اره کرد.

اخلاق زائر

اگر ایمان را به منزله یک ساختمان فرض کنیم، باید بگوییم این ساختمان از سه عنصر برپا شده، 1 ـ اعتقاد به حق و قیامت 2 ـ عمل صالح 3 ـ اخلاق حسنه.
نقش اخلاق که مجموعه‌ای از حالات مثبت و واقعیات نفسی و باطنی پر منفعت است، در حفظ ایمان و عمل، نقشی بسیار مهم دارد.
ایمان و عمل با نیروی حیا، وقار، کرامت، شرافت، بردباری، حلم، جود، سخاوت، تواضع، خشوع، خشیت، خوف از حق، صبر، استقامت، تغافل، گذشت، صفا، مروت، وفا، تعهد، امین بودن، درستی، پاکدامنی، عفت، عصمت و شخصیت قابل حفظ و قابل تداوم تا لحظه آخر حیات است. اگر انسان آراسته به حقایق اخلاقی نباشد، برای بقا و دوام ایمان و عمل، بدون تردید جای نگرانی هست. بودند کسانی که از ایمان و عمل بطور حقیقت برخوردار بودند ولی در مسیر زندگی بخاطر آلوده بودن به کبر یا حسد، یا بخل و یا نداشتن صبر و استقامت، ایمان و عمل را از دست دادند، و خود را به عذاب ابدی دچار ساختند.

حوادث صدر اسلام، بخصوص پس از وفات پیامبر اسلام، نشانگر این حقیقت است که بسیاری از مسلمانان و مومنان بخاطر آراسته نبودن به حقایق اخلاقی در بستر هلاکت افتادند.
اگر بگوییم اخلاق حسنه، ضامنی معتبر، وثیقه‌ای محکم و دستگیره‌ای سخت برای دور ماندن ایمان و عمل از خطرات سهمگین و حوادث سنگین است سخنی بگزاف نگفته‌ایم.
مساله اخلاق حسنه و نقش آن در رشد و تکامل و حفظ ایمان و عمل از خطر و خسارت به اندازه‌ای فوق العاده و قابل توجه است که بخشی عمده و بسیار مهم آیات و قرآن و روایات به آن اختصاص داده شده است.
خداوند مهربان پیامبر بزرگوار خود را در قرآن مجید به داشتن خلق عظیم ستوده است و این ستایش نشانگر اهمیت و ارزش اخلاق حسنه در حیات انسان است.
از رسول حق سؤال شد، بهترین سرمایه ای که از جانب حق به انسان عنایت شده چیست؟ فرمود: اخلاق نیکو.
توجه داشته باشیم که اخلاق نیکو مجموعه‌ای از اوصاف پاک و خصال حمیده و حالات عرشی و ملکوتی و برنامه‌های پر ارزش است که به تعدادی از آنها در سطور گذشته به‌عنوان حافظ ایمان و عمل اشاره شد.

منبع: ایکنا