روزه باطل هست؟ نیست؟
صدای شیعه: خب، اکثر مردم با چيزهايي که روزه را باطل مي‌کند آشنايي دارند، اما ممکن است در طول روز با مصداق‌هايي مواجه شوند که ندانند تکليف‌شان چيست و آيا اين مصداق‌ها جزو همان باطل‌کننده‌هاي روزه به‌حساب مي‌آيد يا نه؟ مراجع تقليد براي چيزهاي باطل‌کننده روزه از اصطلاح «مفطرات روزه» استفاده مي‌کنند. مفطرات روزه طبق نظر اکثر مراجع تقليد 9چيز است. شما براي دانستن احکام دقيق و ابتدايي مربوط به اين 9مبطل روزه مي‌توانيد به رساله توضيح‌المسائل مرجع خود مراجعه کنيد. ما اينجا سعي کرده‌ايم سراغ مصداق‌هاي برويم که شايد در طول روز براي شما پيش بيايد و شما احکام مربوط به آن را ندانيد.
- خوردن و آشاميدن
مصداق: ماندن چيزي لاي دندان
خوردن و آشاميدن، يکي از باطل‌کننده‌هاي اصلي روزه است. معمولا روزه‌داران بعد از سحر، دندان‌هاي خود را به‌خوبي مي‌شويند تا چيزي لاي دندان‌ها باقي نماند، اما اگر اين اتفاق افتاد و در طول روز متوجه شديم که چيزي لاي دندان مانده و آن را قورت داده‌ايم، روزه‌مان چه حکمي دارد؟
فتواي شرعي: اگر روزه‌دار چيزي را که لاي دندان مانده است عمدا فروببرد، روزه‌اش باطل مي‌شود اما اگر علم به‌وجود باقيمانده غذا در لاي دندان‌ها يا علم به رسيدن آن به حلق نداشته و يا فرو رفتن آن عمدي و با التفات نبوده روزه باطل نمي‌شود.
مصداق: خوردن خلط سر و سينه
بسيار پيش مي‌آيد که سينه شما به‌دليل بيماري يا هر چيز ديگري داراي خلط است و شما در زمان روزه‌داري، اين خلط را قورت مي‌دهيد، خب روزه باطل است يا نه؟
فتواي شرعي: فرو بردن اخلاط سر و سينه تا به فضاي دهان نرسيده روزه را باطل نمي‌کند، اما اگر داخل فضاي دهان شود احتياط واجب آن است که آن را فرو نبريم.
مصداق: خون آمدن دهان
شايد به هر علتي، يک خونريزي در دهان شما به‌وجود بيايد؛ مثلا لثه‌هاي شما خونريزي مختصري کند. در اين مواقع براي باطل نشدن روزه چه بايد کرد و اگر اين خون را که داخل دهان ايجاد شده قورت دهيم روزه‌مان چه حکمي دارد؟
فتواي شرعي: خوني که از لثه بيرون مي‌آيد تا آن را فرو نبرده است روزه باطل نمي‌شود و چنانچه در آب دهان مستهلک شود و از بين برود محکوم به طهارت است و بلعيدن آن اشکال ندارد و مبطل روزه نخواهد بود. درضمن درصورت شک در همراه بودن آب دهان با خون، فرو بردن آن اشکال ندارد و به صحت روزه ضرر نخواهد زد. يادتان باشد به صرف بيرون آمدن خون از دهان، روزه باطل نمي‌شود، ولي واجب است از رسيدن آن به حلق جلوگيري کنيد.
- سؤال: تزريق آمپول و ساير تزريقات براي روزه‌داران در‌ماه مبارک رمضان چه حکمي دارد؟
احتياط واجب آن است که روزه‌دار از تزريق آمپول‌هاي مقوي يا مغذي و هر آمپولي که در رگ تزريق مي‌شود و نيز انواع سرم‌ها خودداري کند، ولي آمپول‌هاي دارويي که در عضله تزريق مي‌شود و نيز آمپول‌هايي که براي بي‌حس کردن به‌کار مي‌رود، مانعي ندارد.
- دروغ بستن به خدا و پيغمبرص‌و معصومين‌ع
مصداق: گفتن روايتي که نمي‌دانيم درست است
گاهي در زمان روزه‌داري ممکن است پيش بيايد که روايتي از معصومين(ع) را از داخل کتابي براي عده‌اي بيان کنيم. اگر از صحت روايت مطمئن باشيم که هيچ، اما اگر ندانيم و شک داشته باشيم تکليف‌مان چيست؟ آيا روزه‌مان باطل مي‌شود؟ آيا مي‌توان به کتاب اطمينان کرد؟
فتواي شرعي: نقل رواياتي که در کتاب‌ها آمده است و انسان نمي‌داند که دروغ باشد، اشکال ندارد، هر چند احتياط مستحب آن است که آنها را با نسبت به آن کتاب نقل کند. مثلا بگويد: در فلان کتاب چنان نوشته شده است که پيامبر(ص) فرمود...
- فرو بردن غبار غليظ در حلق
مصداق: قرار گرفتن در محيط داراي گردوغبار
گاهي ممکن است در جايي قرار بگيريم که گردوغبار زيادي در محيط هست؛ مثلا يک ساختمان در حال ساخت يا جايي که مشغول نظافت آن هستيم و يا در ترافيک و پشت دود غليظي که از اگزوز يک خودروي سنگين بيرون مي‌آيد. اگر اين گردوغبار وارد حلق‌مان شود روزه‌مان چه حکمي دارد؟
فتواي شرعي: روزه‌دار بنابر احتياط واجب بايد غبار غليظ را مانند غباري که از جارو کردن زمين خاکي بر مي‌خيزد فرو ندهد، ولي صرف داخل شدن غبار در دهان و بيني بدون اينکه به حلق برسد روزه را باطل نمي‌کند.
- سؤال: آيا سيگار کشيدن و استعمال دخانيات روزه را باطل مي‌کند؟
دود سيگار و ديگر دخانيات بنابر احتياط واجب روزه را باطل مي‌کند.
- فرو بردن تمام سر در آب
مصداق: افتادن داخل حوض بزرگ و استخر
خيلي‌ها مي‌دانند که يکي از باطل کننده‌هاي روزه در‌ماه رمضان فرو‌بردن تمام سر در آب است، به همين دليل هم استخرها در طول روزهاي‌ماه رمضان تعطيل هستند اما اگر ما هنگام روزه‌داري، بي‌اختيار داخل يک حوض بزرگ يا استخر يا رودخانه و يا دريا بيفتيم و تمام سرمان داخل آب فرو رود، روزه‌مان باطل مي‌شود؟
فتواي شرعي: اگر روزه‌دار بي‌اختيار در آب بيفتد و تمام سر او را آب بگيرد روزه‌اش باطل نمي‌شود ولي بايد فورا سر را از زير آب خارج کند، همچنين اگر فراموش کند که روزه است و سر را در آب فرو ببرد روزه او باطل نمي‌شود، ولي هرگاه يادش آمد بايد فورا سر را بيرون بياورد.
- سؤال: آب ريختن روي سر به‌طوري که احساس کنيم تمام سر را آب فرا بگيرد روزه را باطل مي‌کند؟
آب ريختن روي سر توسط ظرف و مانند آن به صحت روزه ضرر نمي‌رساند.
- باقي ماندن بر جنابت تا اذان صبح
مصداق: خواب ماندن محتلم
کسي که در شب‌ماه رمضان دچار جنابت شده است بايد تا پيش از اذان صبح غسل کند و اگر اين کار را انجام ندهد روزه‌اش باطل مي‌شود، اما آيا اگر کسي خواب بماند و بعد از اذان صبح بيدار شود باز هم روزه‌اش دچار مشکل مي‌شود؟
فتواي شرعي: اگر در شب‌ماه رمضان جنب شود و بدون عمد تا اذان صبح غسل نکند، مثل اينکه در خواب جنب شود و خواب او تا بعد از اذان صبح ادامه يابد روزه‌اش صحيح است.
- سؤال: اگر فرد جنب خواب مانده و بعد از اذان بيدار شده، بايد بلافاصله غسل کند؟
جنابت به روزه آن روز او ضرر نمي‌زند، ولي واجب است که براي نماز غسل کند و مي‌تواند غسل را تا وقت نماز به تأخير بيندازد.
- يک حکم کلي
اگر روزه‌دار عمدا و از روي اختيار کاري که روزه را باطل مي‌کند انجام دهد روزه او باطل مي‌شود اما چنانچه از روي عمد نباشد، مثل اينکه پايش بلغزد و در آب فرو رود، يا از روي فراموشي غذا بخورد و يا به زور چيزي در گلوي او بريزند، روزه‌اش باطل نمي‌شود و تفاوتي هم بين اقسام روزه از واجب، مستحب، ماه رمضان و... نيست.
- روزه‌داري در فصل گرم و روزهاي بلند
برخي‌ها اين روزها در شبکه‌هاي اجتماعي اين شبهه را مطرح مي‌کنند که روزه‌داري در اين گرما و در اين فصل و با اين ساعت‌هاي طولاني، غيرممکن است که براي بدن ضرر نداشته باشد و به نوعي اشتباه است. خب، متأسفانه برخي از متدينان هم با اين جماعت همراه مي‌شوند و با اينکه روزه مي‌گيرند اما اينگونه استدلال‌ها را براي اشتباه بودن کارشان بيان مي‌کنند. در پاسخ به اين شبهه بايد گفت که اساسا کساني که توحيد، نبوت، معاد، قرآن و اسلام را قبول ندارند، نبايد وارد فروع و احکام شوند و اگر قبول دارند، نبايد حکم خدا را «اشتباه محض» بخوانند. اين نحو بيان، حاکي از بغض گوينده است به عبادت خداوند. خداوندي که روزه را براي تمامي امت‌ها و در ماه رمضان براي مسلمانان واجب کرده، نفرموده که روزه براي روزهاي کوتاه، خنک و کنار درياست بلکه فرموده است: هر کس اين‌ماه را درک کرد و مريض يا مسافر نبود، روزه بگيرد. خواه روز بلند باشد يا کوتاه، هوا سرد باشد يا گرم، هواي نفس انسان اجازه دهد يا خير. اما نکته دوم اينجاست که علما اسلام را دين «لا ضَرَر» معرفي کرده‌اند و به همين دليل دين ما به هيچ کاري که براي انسان ضرر داشته باشد، حکم نکرده است. خب، حالا تکليف روزه‌داري در ماه رمضان چه مي‌شود؟ در روزه نيز کسي که مي‌داند روزه گرفتن براي او ضرر دارد، نبايد روزه بگيرد و اگر بگيرد قبول نيست و به وقت بهبود بايد قضا کند و کفاره هم بدهد؛ يعني اگر واقعا شما به اين نتيجه برسيد که به دليل بيماري، روزه در اين ماه برايتان ضرر دارد و اين نتيجه يک نتيجه کاملا عقلي است، نه‌تنها روزه گرفتن بر شما واجب نيست بلکه جايز هم نيست.
- کفاره تأخير و فديه
شايد تا به حال شنيده باشيد که بر يک نفر واجب است کفاره تأخير يا فديه پرداخت کند. خب، اين 2اصطلاح فقهي به چه معناست و چه فرقي با کفاره معمولي دارد؟ فقها مي‌گويند که اگر قضاي روزه ماه رمضان بر کسي واجب شد و آن شخص تا رمضان سال بعد بدون عذر شرعي آن را انجام نداد بايد کفاره تأخير بدهد. البته اين کفاره تأخير فقط براي سال اول است و اگر چند سال در قضا کردن يک روز روزه ماه رمضان بدون عذر تأخير کند، فقط يک‌بار بايد کفاره تأخير بدهد. ضمنا اگر کسي بتواند روزه را از رمضان سال قبل تا سال بعد قضا کند و اين کار را انجام ندهد مرتکب گناه شده است. ميزان فديه هم به اندازه همان کفاره تأخير- يک مد طعام- محسوب مي‌شود. حال سؤال اينجاست که فديه را چه کساني بايد پرداخت کنند؟ فديه را هم بايد 5گروه به‌دليل تأخير انداختن قضاي روزه تا ماه رمضان سال آينده پرداخت کنند. اين 5گروه عبارتند از: 1- مرد و زن پير که روزه گرفتن براي آنها مشقت دارد. 2- کسي‌که مبتلا به بيماري استسقاست، يعني زياد تشنه مي‌شود و روزه براي او مشقت دارد. 3- زن باردار که وضع حمل او نزديک است و روزه براي حملش ضرر دارد. 4- زن شيرده که شير او کم است و روزه براي بچه‌‌اي که شير مي‌دهد ضرر دارد. 5- فرد بيمار که روزه براي او ضرر دارد و بيماري او تا ماه رمضان سال بعد ادامه پيدا کند. اما اينکه مي‌گويند کفاره تأخير و فديه، يک مد طعام است، يعني دقيقا چقدر بايد کفاره داد؟ يک مد از نظر شرعي يعني 750گرم يا 10سير. طعام هم در فقه به گندم، آرد، نان، جو، خرما و مانند آن اطلاق مي‌شود.
منبع: همشهری آنلاین
انتهای پیام