عاشـورا را نمایشی نکنید

صدای شیعه: این روزها می‌بینیم که خیلی از مردم به‌خصوص در شهر‌های بزرگ راهی شهرها و روستاهایی می‌شوند که مراسم سنتی عاشورا در آنها برپاست. به‌نظر شما این مسئله چه تغییراتی در آیین‌‌ها و رسوم آن مناطق به‌وجود می‌آورد؟

آيين‌هاي مرتبط با واقعه کربلا در سطح کشور ازجمله مضامين فرهنگي هستند که مي‌شود از طريق آنها از نقاط مختلف کشور شناخت فرهنگي پيدا کرد؛ يعني برگزاري اين آيين‌ها در سطح کشور از يک طرف، نشان از تنوع فرهنگي در ايران اسلامي دارد و از طرف ديگر بر يک وحدت فرهنگي دلالت مي‌کند. اگر قرار باشد ما شناختي نسبت به فرهنگ گوشه‌گوشه ايران پيدا کنيم مي‌توانيم سراغ اين مظهر فرهنگي برويم و از آن بهره ببريم اما اين مسئله شرط دارد؛ زماني هست که ما به‌عنوان يک آدم بيگانه مي‌رويم و اين مراسم را تماشا مي‌کنيم، در چنين شرايطي ممکن است حضور ما منجر به اخلال در برپايي اين آيين‌ها بشود اما وقتي که ما مي‌خواهيم در برپايي اين مراسم همکاري بکنيم فرق ندارد که در تهران مراسم سيدالشهدا(ع) را ياري کنيم يا در مراسمي در برازجان؛ چرا که در هر صورت مي‌خواهيم بگوييم ما هم عزادار هستيم. متأسفانه چيزي که ما در اين سال‌هاي اخير شاهد بوده‌ايم به کارناوال شبيه‌تر بوده تا برپايي مراسم عزاداري؛ يعني عده‌اي با سر و وضع دور از‌ شأن مراسم، راهي آن شهر ‌شده و با کارهايي که انجام مي‌دهند باعث برهم خوردن نظم مراسم هم مي‌شوند. همين امر باعث مي‌شود که آن ملاقات فرهنگي که مدنظر است صورت نگيرد و جاي همگرايي را واگرايي بگيرد.

• يکي از خطراتي که در اين امر وجود دارد اين است که مردم آن منطقه هم به جاي برگزاري مراسم اصلي‌ به سمت نمايشي کردن آيين‌هايشان بروند.

اتفاقا درست مي‌فرماييد؛ يعني گاهي خود برگزار‌کنندگان مراسم هم به جاي اينکه آيين خودشان را داشته باشند به خرافات و اداهاي آن مراسم مي‌افزايند که هيچ سنخيتي هم با مراسم سوگواري عاشورا ندارد بلکه اين نمايش‌ها برگزار مي‌شود تا گردشگران بيشتري به اين مناطق سفر کنند و رونق اقتصادي بيشتر شود. اين يک خطر جدي است که در ظاهر، مسئله برپايي عزاداري امام‌حسين(ع) باشد و در باطن، برپا‌کنندگان هدف ديگري را دنبال کنند.

• براي اين مسئله راهکاري به ذهنتان مي‌رسد؟

مهم‌ترين مسئله، آگاهي بخشي است، به‌خصوص به برپا‌کنندگان اين مراسم‌. نقش رسانه‌ها در اين ميان خيلي مهم است چرا که مردم اگر پيامي را از رسانه دريافت کنند تأثير بيشتري مي‌گيرند و ما بارها اين مسئله را شاهد بوده‌ايم. درخصوص مراسم‌ خرافي‌اي که برپا مي‌شود، رسانه‌ها بايد اولا اين مسئله را تقبيح کنند و بعد راه درست را بنا به گفته‌هاي بزرگان دين نشان دهند. از طرف ديگر مسئولان هم موظف هستند که نسبت به خرافات واکنش نشان دهند و مانع از اين کار شوند.

• با توجه به شناخت شما از حوزه گردشگري، آيا ما در کشورهاي ديگر هم موارد مشابهي داريم که از طريق مراسم آييني به گردشگري پرداخته شود؟

خيلي زياد. ما در سطح دنيا انواع و اقسام اين مراسم و آيين‌ها را داريم که ريشه در مذاهب دارند و بعد به‌صورت گردشگري درآمده‌اند؛ مثلا در هندوستان خود من شاهد بودم که برپايي آيين عبادي در معبد هندوها به‌عنوان يک نماد گردشگري معرفي مي‌شد و تورهاي مختلفي مي‌آمدند و اين هندوها براي هر تور يک‌بار اين مراسمشان را اجرا مي‌کردند. اين نمونه به ما هشدار مي‌دهد که مراقب باشيم دچار چنين اشتباهي نشويم. در همان هند، بودايي‌هايي هستند که در مراسم روز عاشورا شرکت مي‌کنند و اتفاقا براي تفريح نيست و حالت کارناوال ندارد بلکه واقعا به امام‌حسين(ع) ارادت پيدا کرده‌اند و از روي ارادت در اين مراسم حضور دارند. مبادا ما که ادعاي ارادت به اهل‌بيت(ع) را داريم مسير برعکس را طي کنيم و مراسم‌مان به نمايش تبديل شود.

منبع: همشهری آنلاین