ای بلند اختر، اندیشه زنده از حکایت توست

امام جعفر صادق، امام ششم شیعیان، در سال هشتاد و سوم هجرت و بنابر مشهور در هفدهم ربیع الاول که روز ولادت با سعادت حضرت رسول (ص) است در مدینه متولد شد. رسول خدا سال‌ها قبل، ولادت آن حضرت را خبر داده و فرموده بود نام او را صادق بگذارید، زیرا از فرزندان او کسی است که همنام اوست، اما دروغ می گوید «جعفر کذّاب».خاتم انبیاء او را صادق نامید و  او به روایت امام زین العابدین ( علیه السلام ) نزد اهل آسمان نیز به صادق شهرت یافت.

عمر مبارک آن بزرگوار شصت و پنج سال بود که از این مقدار 12 سال و چند روزى و یا 15 سال با جدش امام زین العابدین (ع) معاصر بوده و 19سال با پدرش و 34 سال پس از پدرش زیسته است که همین مدت، دوران خلافت و امامت آن حضرت به شمار می‌آید.

حضرت صادق (ع) در این سی و چهار سال شیعه را زنده کرد.خدمات آن حضرت به شیعه به حدی است که شیعه را جعفری می گویند. این امام همام توانست محصول زحمات جد گرامی‌اش، پیامبر اکرم(ص) را در جلسات درس و در مناظره‌های علمی حفظ کند. آن حضرت راه کسب علم و حکمت را در بین عالمان و دانشمندان در آینده هموار کرد و جلسات درس و بحث علمی را رونق داد.

مذهب «شیعه» با وجود تمام جریان‌های فکری و عقیدتی، در زمان آن امام، تثبیت یافت و به عنوان نهضت عظیم فکری و فرهنگی بالنده مطرح شد.امام  صادق(ع) در عصر برخورد مکتب‌ها، ایدئولوژی‌ها و تضاد افکار فلسفی و کلامی، خستگی ناپذیر و انقلابی در میدان فکر و عمل مکتب جعفری را تاسیس کرد تا همیشه تاریخ بدرخشد و جهان را منور سازد.

غالب روایات شیعه از امام صادق (ع) نقل شده است و این امتیازی مهم برای امام صادق (ع) است. مرحوم محقق رحمه الله در معتبر می گوید: در فنون مختلفة اسلامی به قدری از امام صادق (ع) روایت شده است که عقل در تحیر است.

فضایل امام صادق بیش از آن است که بتواند ذکر کرد.اول امام اهل سنت ، مالک بن انس میگوید :« چشم من افضل از جعفربن محمد در فضل و علم و ورع  ندیده است » .و ابو حنیفه او را اعلم الناس دانسته ، و از امام مالکیه نقل شده است که بر قلب بشری افضل از اودرعلم و عبادت و فضل و ورع خطور نکرده است . و اگر از زبان خود آن حضرت بشنویم ضریس می گوید: امام صادق در این آیة شریفة: کل شیء هالک الا وجهه[3]، یعنی: «هر چیز فانی است جز وجه خدای متعال،» فرمود: نحن الوجه الذی یوتی الله منه یعنی ماییم آیینه ای که خداوند از آن آیینه شناخته می شود. بنابراین امام صادق (ع) فرموده است او آیینه ذات حق تعالی است و به گفته امیرالمومنین (ع): نزلونا عن الربوبیة وقولوا فینا ماشئتم. ما را خدا نگویید و هرچه می خواهید دربارة ما بگویید.

علاوه بر احادیث نقل شده از این امام همام، روایت‌ها و حکایت‌های زندگی، سیره عملی و خلق محمدی این استاد دانشگه هستی بهترین مکتب انسان‌سازی است.

در حکایتی نقل شده است که امام صادق علیه السلام به همراه بعضى از اصحاب و دوستان خود، براى انجام مناسک حجّ خانه خدا، به سوى مکّه معظّمه حرکت کردند.در مسیر راه ، جهت استراحت در محلّى فرود آمدند، آن گاه حضرت به بعضى از افراد حاضر فرمود: چرا شما ما را سبک و بى ارزش ‍ مى کنید؟

یکى از افراد - که از اهالى خراسان بود و در آن مجلس حضور داشت - از جا برخاست و گفت : یاابن رسول اللّه ! به خداوند پناه مى بریم از این که خواسته باشیم به شما بى اعتنائى و توهینى کرده و یا دستورات شما را عمل نکرده باشیم .

حضرت صادق علیه السلام فرمود: چرا، تو خودت یکى از آن اشخاص  هستى .آن شخص گفت : پناه به خدا، من هیچ جسارت و توهینى نکرده ام .

حضرت فرمود: واى بر حالت ، در بین راه که مى آمدى در نزدیکى جُحفه ، تو با آن شخصى که مى گفت : مرا سوار کنید و با خود ببرید، چه کردى ؟و سپس حضرت افزود: سوگند به خدا، تو براى خود کسر شاءن دانستى ؛ و حتّى سر خود را بالا نکردى ؛ و او را سبک شمردى و با حالت بى اعتنائى از کنار او رد شدى . و سپس حضرت در ادامه فرمایش خود افزود: هرکس به یک فرد مؤ من بى اعتنائى و بى حرمتى کند، در حقیقت نسبت به ما بى اعتنائى کرده است ؛ و حرمت و حقّ خدا را ضایع کرده است.

و از قطرات بی‌کران دریای احادیث این مسندنشین کرسی تدریس علم‎ها که لبریز عطر انسان‌دوستی است: حسن خلق آثار خطاها را از بین می‏برد، همچنان که آفتاب یخ را؛ بدرفتاری عمل را تباه می‏سازد، همچنان که سرکه عسل را.

- مبغوض‏ترین خلق خدا کسی است که مردم از زبان او بیمناک باشند.

- از شیعیان ما نیست کسی که به مردم ستم کند.

- لازمه دوست داشتن دین، دوست داشتن برادر دینی است.

- خداوند از مؤمن هیچ عملی را نمی‏پذیرد، اگر کینه برادر ایمانی اش را درون دل داشته باشد.

- بهترین شما بخشندگان شمایند و بدترین شما بخیلان شما.

- اساس و پایه عقل، بعد از ایمان به خدای متعال، مهرورزی و محبّت داشتن نسبت به مردم است.- سخت‏ترین چیزی که خداوند آن را بر بندگانش واجب فرموده است، انصاف داشتن میان خود و مردم است.

حضرت امام صادق (ع) در سال صد و چهل و هشت 25 شوال المکرم به امر منصور دوانیقی مسموم و شهید شد و عاشقانی که مشرّف به شرف مذهب جعفری شده‌اند هر ساله ایام شهادت شیعه‌ساز دین را چون جد گرامی‌اش محی‌دین و مادر مظلومه‌اش اولین شهید ولایت زنده نگه‌‌می‌دارند.

مرحوم فقیه راحل آیت اللّه میرزا جواد تبریزى از استاید اخلاق حضرت امام خمینی(ره) در اهمیت برپایی مراسم عزاداری ایام شهادت رئیس مذهب حضرت امام صادق(ع) در آخرین توصیه‌های خود چند روز قبل از رحلت که همزمان با این ایام نیز هست می‌فرمایند: ایام شهادت امام صادق‏(علیه السلام) در حالى فرا مى‏رسد که من در بستر بیمارى هستم؛ پس قلبم از اندوه پر شده و اشک‏هایم جارى است، از حزن بر مصائبى که بر آن امام بزرگوار(علیه السلام) وارد شده است،از محاصره و دستگیرى آن حضرت‏(علیه السلام) از طرف عمال منصور و بردن آن بزرگوار(علیه السلام) با پاى برهنه در حالى که حضرت عمامه بر سر نداشت همان‏طور که جدّ بزرگوارشان امیرالمؤمنین‏(علیه السلام) وامام سجاد(علیه السلام) را نیز به آن حال دستگیر کرده و به اجبار بردند تا ترساندن عیالات آن حضرت و رعب و وحشتى که بر اهل بیت حضرت‏(علیه السلام) مستولى شده بود ـ همان‏طور که بر فرزندان امام حسین‏(علیه السلام) در کربلا مستولى بود ـ تا قطعه قطعه شدن قلب مبارک حضرت‏(علیه السلام) در اثر سم مهلک، همان طور که قلب جد مظلومشان امام حسین‏(علیه السلام) با تیرها قطعه قطعه شده بود، پس از اعماق قلبم آرزو دارم که در احیاى مراسم عزا جهت این فاجعه دردناک شریک باشم.در نهایت به برادران مؤمن خود نسبت به ضرورت احیاى این حادثه عظیم؛ یعنى زنده نگه داشتن شهادت رئیس مذهب، امام صادق‏(علیه السلام) تأکید مى‏کنم و از آنها مى‏خواهم که این مراسم را مانند ایام عاشورا و ایام فاطمیه در این سال و همه سال‏ها جهت تحکیم ارکان مذهب جعفرى و تجلیل از این امام بزرگ که حیات خود را در راه نجات ما از هر گونه گمراهى فدا کرد، زنده نگه دارند.اَللّهُمَّ العَن اَوَّلَ ظالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ آخَرَتابِعٍ لَهُ علی ذلک