نگاهی به بخش دین و مذهب لایحه بودجه؛ فعالیت‌های قرآنی رکورددار کاهش
صدای شیعه: یکی از مهم‌ترین بخش‌های لوایح سالیانه بودجه بخش فرهنگی است که هر ساله مبالغ متفاوتی از سوی دولت در این حوزه پیش‌بینی می‌شود. اعتبارات این حوزه گاه تحت تأثیر مسائل مختلفی همچون اقتصادی و عمرانی قرار می‌گیرد تا حدی که سطح انتظارات جامعه را برآورده نمی‌سازد.
گستردگی و تنوع مباحث فرهنگی باعث شده تا سطح وسیعی از جامعه نسبت به کاهش یا افزایش اعتبارات این بخش واکش نشان دهند؛ از سوی دیگر با توجه به تأکیدات مکرر رهبر معظم انقلاب نسبت به توجه به موضوعات فرهنگی، سایر مسئولان نیز به دنبال رفع این دغدغه هستند.
طی سال‌های گذشته انتقادات مختلفی نسبت به عمکرد فرهنگی دولت به ویژه در حوزه بودجه‌نویسی و تخصیص اعتبار مطرح بوده است. به ویژه در فصل دین و مذهب و کاهش اعداد و ارقام ردیف‌های برخی بخش‌ها در این حوزه بار انتقادات را سنگین‌تر کرده است.
در ادامه نگاهی خواهیم داشت به فصل دین و مذهب لایحه بودجه 96 و تفاوت‌های آن با لایحه‌ای که دولت در سال گذشته به مجلس تقدیم کرد.
دولت در لایحه‌ای که 14 آذرماه سال جاری به مجلس تقدیم کرد، مبلغ 92,878.468 هزار میلیون ریال را برای امور فرهنگی، تربیت بدنی و گردشگری پیش بینی کرده که نسبت به سال گذشته رشد قابل توجهی داشته است. دولت در سال 95 رقم 79.142.934 میلیون ریال را برای این حوزه کنار گذاشته بود.
این میزان اعتبار مربوط به فعالیت‌هایی 8 فصل است که یکی از مهم‌ترین فصول آن، دین و مذهب است که از نظر سهم اعتبارات امور فرهنگی در جایگاه سوم قرار دارد. فصل فرهنگ و هنر و فصل رسانه بیش از فصل دین و مذهب دارای اعتبار بودجه‌ای هستند.
فصل دین و مذهب برای سال 96، 19,522.260 هزار میلیون ریال اعتبار خواهد داشت که بودجه ملی آن 14.675.240 میلیون ریال و بودجه استانی آن 4.847.020 میلیون ریال پیش‌بینی شده است. با نگاه به لایحه بودجه 95، شاهد رشد این فصل نیز خواهیم بود. این اعتبار در سال گذشته 15.188.652 میلیون ریال بوده است.
در ذیل این فصل سازمان‌ها، نهادها و دستگاه‌های مختلفی هستند که در بخش‌های مختلف فعالیت کرده و از حیث عملکرد و تأثیرگذاری قابل توجه هستند. یکی از این نهادها، سازمان اوقاف و امور خیریه است که در لایحه بودجه سال 95 در ردیف مربوط به این سازمان مبلغ 1,149.096 میلیون ریال در نظر گرفته شده بود و امسال 238.904 میلیون ریال افزایش داشته است. اعتبار سازمان اوقاف و امور خیریه که مربوط به دانشگاه علوم و معارف اسلامی و نیز حمایت از مدارس علوم دینی اهل سنت می‌شود، برای سال 96، 1.388.000 میلیون ریال در نظر گرفته شده است.
سازمان حج و زیارت نیز با افزایشی 5,496 میلیون ریالی نسبت به سال گذشته روبرو شده است. بودجه امسال این سازمان در سال 96، 45.000 میلیون ریال خواهد بود.
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها که دانشگاه معارف اسلامی و ستاد عمره و عتبات دانشگاهیان را تحت پوشش خود دارد، با اعتباری 1,246.048 میلیون ریالی مواجه شده است.
از جمله نکات مثبت این لایحه نسبت به سال گذشته، افزوده شدن ردیف اعتبار خاصی است که برای ستاد عالی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد پیش‌بینی شده است. امری که هرچند در سال 94 ذیل اعتبارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح بود اما در لایحه بودجه 95 حذف شد و امسال ذیل اعتبارات وزارتخانه مذکور مجدداً اضافه شده است. اعتبار این بخش 588,000 میلیون ریال است؛ اعتباری که از کل مبلغ 11.801.348 میلیون ریالی که مربوط به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است هزینه خواهد شد.
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نیز رشدی بالغ بر 158,260 میلیون ریالی داشته است. این نهاد حوزوی برای سال آینده 1.119.000 میلیون ریال بودجه خواهد داشت. همچنین شورای عالی حوزه‌های علمیه نیز با اعتبار 3.670.000 میلیون ریالی برای سال 96 مواجه است. این مبلغ برای سال جاری 3.289.000 میلیون ریال بوده است.
همچنین دولت برای بودجه سال آینده شورای برنامه‌ریزی مدیریت حوزه‌های علمیه خراسان 880,000 میلیون ریال در نظر گرفته است که این رقم در سال گذشته 631.039 میلیون ریال بوده است.
شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی نیز این افزایش را در ردیف اعتبارات خود می‌بیند؛ چرا که اعتبارات این نهاد امسال 361,641 میلیون ریال بوده و برای سال آینده این رقم به 432.112 میلیون ریال رسیده است.
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از دیگر نهادهای فعال در این حوزه است که عمده فعالیت‌های رایزانان فرهنگی کشور در خارج از کشور ذیل این سازمان انجام می‌گیرد و همچنین اعتبارات مجمع جهانی اهل بیت، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، دانشگاه مذاهب اسلامی و بنیاد سعدی ذیل این سازمان عنوان شده است؛ اعتبارات این سازمان برای سال 96، 2,851.743 میلیون ریال تعیین شده است.
از دیگر نهادهایی که در این حوزه می‌توان نام برد، سازمان تبلیغات اسلامی است که بخش‌های مختلف و متنوعی را دارد. از جمله مؤسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، مرکز رسیدگی به امور مساجد، ستاد اقامه نماز، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی، حوزه هنری و مرکز الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت.
بودجه ای که دولت برای این سازمان پیش بینی کرده 3,775.527 میلیون ریال است که نسبت به سال گذشته رشدی معادل 635.005 میلیون ریال داشته است.
علاوه بر اعتبارات مربوط به دستگاه‌ها، در جدول شماره 9 که مربوط به اعتبارات ردیف‌های متفرقه است، مواردی در این حوزه دیده می‌شود؛ مهم‌ترین موردی که طی سال‌های گذشته در این جدول لحاظ می‌شد، اعتبارات موضوع اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی است که پس از اینکه «تخصیص نیم درصد از اعتبارات اجرایی» به مبلغ «2,000.000 میلیون ریال» تبدیل شد، این عدد طی سال‌های اخیر در لایحه تکرار می‌شد.
فعالان این حوزه این انتقاد را مطرح می‌کردند که با توجه به رشد اعتبارات در سایر حوزه‌ها و نیز تورمی که هر ساله افزایش می‌یابد، لازم است این عدد نیز به مرور افزایش یابد اما نگاهی که در این سال‌ها بوده به نظر میرسد مخالف با این انتقادهاست. به طوری که اعتبار این بخش برای سال 96 نه تنها افزایش نیافته، بلکه با کاهش قابل توجهی روبرو شده است.
دولت یازدهم در آخرین لایحه بودجه سالانه خود مبلغ 1,000.000 میلیون ریال را پیش بینی کرده تا با کاهش پنجاه درصدی این اعتبار نسبت به امسال و سال‌های گذشته رکوردی خاص در کاهش اعتبارات ثبت کند.
البته نکته مثبتی که در رابطه با این اعتبار باید مورد توجه قرار داد، افزوده شدن عنوان صندوق توسعه فرهنگ قرآنی است؛ بر این اساس اعتبارات این حوزه پس از واریز به صندوق یادشده و بر اساس ضوابط تعیین شده هزینه خواهد شد. موردی که سال های گذشته پیگیری می‌شد و به نظر میرسد امسال به نتیجه رسیده است.
اعتبار مربوط به ردیف کمک به بازسازی عتبات عالیات از دیگر موضوعاتی است که در اعتبارات موردی جدول شماره 9 ذکر شده؛ این اعتبار نسبت به سال اعتبار امسال رشد محدودی داشته است. ردیف مربوط به این بخش برای سال 95، 3,130.000 میلیون ریال بوده در حالی که این رقم برای سال آینده 3.300.000 ریال خواهد بود.
احداث، تکميل و کمک به مساجد و بقاع متبرکه کشور نیز از جمله اعتباراتی است که با کاهش روبرو بوده است. در حالی اعتبار این ردیف برای سال آینده 500,000 میلیون ریال پیش‌بینی شده که این رقم برای سال جاری، 700.000 ریال است.
اما بيمه هنرمندان که تحت عنوان بیمه فعالان قرآني، مداحان و ساير هنرمندان مطرح شده و برای بودجه 95 توانست ردیف مشخصی برای خود اختصاص دهد امسال با کاهش روبرو بوده است. در حالی که جمعیت فعالان حوزه قرآنی رو به رشد است و تبلیغات گسترده‌ای برای ورود افراد به این حوزه صورت می‌گیرد، اعتبار مربوط به ردیف بیمه فعالان این حوزه با کاهش روبرو شده است.
بیمه فعالان قرآنی که برای اولین بار توانسته بود به لایحه بودجه راه پیدا کند و مبلغ 100,000 میلیون ریال را به خود اختصاص داده بود اما امسال با رشد منفی 20.000 میلیون ریالی مواجه شده و با اعتبار 80.000 میلیون ریالی برای سال آینده بسته شده است.
از نکات قابل توجه جدول شماره 9 اشاره به رویداد پایتخت فرهنگ اسلامی در سال 2017 است که این رویداد مربوط به مشهد می‌شود؛ دولت برای این رویداد 100,000 میلیون ریال را پیش بینی کرده است.
همچنین کمک به ستاد اقامه نماز از دیگر ردیف‌هایی است که در جدول شماره 9 به صورت جداگانه لحاظ شده است؛ هرچند این ستاد در اعتبارات دستگاه‌های ذیل سازمان تبلیغات اسلامی مورد توجه قرار گرفته اما در جدول شماره 9 نیز ردیف جداگانه‌ای با مبلغ 55,000 میلیون ریال به خود اختصاص داده است.
با توجه به اعداد و ارقام ذکر شده که بخش قابل توجهی از فصل دین و مذهب لایحه بودجه 96 را شکل می‌دهد، به نظر می رسد مباحث قرآنی و فعالیت‌های این حوزه در سال آینده با چالشی جدی روبرو خواهد بود. فعالان این حوزه که تلاش می‌کنند به بهانه تأکید بر ورود گروه‌ها و نهادهای مردمی، با امکانات و حمایت‌های محدود مسئولان فعالیت‌های خود را ادامه دهند، باید منتظر محدودیت‌های بیشتری در سال آینده باشند.
هرچند این احتمال می‌رود که همچون سال‌های گذشته اعتبارات بخش فرهنگی به ویژه در حوزه دینی و قرآنی در طول روند بررسی لایحه از سوی مجلس شورای اسلامی افزایش پیدا کند اما باید به این مسئله توجه داشت که باور و عزم دولت برای تخصیص اعتبار اعدادی است که خود ذکر کرده و تجریبات سال‌های گذشته نشان می‌دهد که اختصاص اعتبارات سقفی که مجلس مشخص می‌کند نیست بلکه بخشی از آن چیزی است که دولت مطرح کرده است.
هرچند این استدلال نیز مطرح می‌شود که ارقام مربوط به حوزه‌های قرآنی باید به واقعیت تخصیص اعتبارات نزدیک‌تر باشد، و این کاهش چندان نگران‌کننده نیست. در کنار این امر، تخصیص دیرهنگام و قطره‌چکانی اعتبارات نیز تکمله‌ای بر روند کاهشی فعالیت‌های این حوزه است.
اگر نگوییم که اراده و عزمی جدی برای حمایت از فعالیت‌های قرآنی و فعالان این حوزه وجود ندارد، بنابراین باید به دنبال توجیه محکم و مستدلی برای این مسئله باشیم.
منبع: ایکنا
انتهای پیام