شهر تاریخی - مذهبی تغییر چهره می دهد; رویش ابرسازه ها در مشهد

صدای شیعه: آیت الله  رئیسی، تولیت آستان قدس رضوی چندی پیش از روند گسترش مجموعه های تجاری  بسیار بزرگ در شهرامام رضا(ع) انتقاد و بهره برداری از «مشهدمال» و چند پروژه شبیه آن را مغایر با روح اقتصاد مقاومتی دانست.

وی با اشاره به حضور برندهای خارجی که پس از بهره برداری از این پروژه ها وارد حریم اقتصاد مشهد می شوند، این اقدام را قابل تجدید نظر دانست.

آیت الله علم الهدی امام جمعه شهرهم در سخنانی گفته بود که توسعه مراکزتجاری و تفریحی کم کم هویت شهرمذهبی مشهد رامخدوش می کند.

به نظر می رسد، جاذبه های مشهد که قرار است به قطب گردشگری کشور تبدیل شود، نگاه سرمایه گذاران زیادی را به سوی خود جلب کرده است، ارزش افزوده این شهر در افق1404قرار است سالانه از30 میلیون زائر ایرانی و2  میلیون گردشگر خارجی پذیرایی کند، زمینه ای بوده است تا خیلی ها سود را در مشهد جستجو کنند، بدون آن که به هویت و ماهیت این شهر زیارتی توجه داشته باشند.

مراکز تجاری طبق طرح تفصیلی ساخته شده است

شهردار سابق مشهد محمد پژمان که ساخت این مراکز تجاری از زمان وی آغاز شده می گوید: این  برنامه ریزان شهری هستند که طبق طرح تفصیلی و طرح جامع مشهد پیش بینی ساخت این فضاها را در شهر در نظر می گیرند و شهرداری تنها مجری است.

وی در پاسخ به این سئوال که آیا منافع اقتصادی شهرداری در گسترش این گونه فضاها دخیل بوده است می افزاید: هر فعالیت شهرداری درآمد زایی هم به دنبال دارد که در پی آن هم خدمت و هم رفاه برای مردم اتفاق می افتد ولی هر شهر یک طرحی تفصیلی دارد که  نشان می دهد هر زمین  تجاری دارای چه کاربری بوده و تراکم آن چقدر است، حالا اسم این فضای ساخته شده تجاری می تواند بازار، سرا، سراچه یا پاساز و مال باشد.

توسعه مراکز تجاری باهویت مشهد در تضاد نیست

معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری مشهد نیز می گوید: شهر نیاز به توسعه دارد  و نمی توانیم دور  شهر را حصار بکشیم، این روند به طور طبیعی روی می دهد اما این که توسعه یاد شده  در چه قالبی و چطور صورت بگیرد جای بحث دارد.

 موسی شربت دار با اشاره به اینکه توسعه شهر مشهد باید با لحاظ کردن شرایط فنی و در چارچوب  طرح جامع شهر و با نظر شورای شهر روند تکمیلی خود را طی کند می افزاید: توسعه مال ها یا به عبارت بهتر مراکز بزرگ تجاری اگر منطبق با معماری و فرهنگ  اسلامی طراحی و اجرا شود با هویت فرهنگی مشهد در تضاد و مانع الجمع نیستند.

وی تاکید کرد: از قدیم بازارها و مراکزبازرگانی و یا  سوداها در مشهد وجود داشته، زمانی با شکل و شمایل گنبدی شکل و امروز این معماری قدری تغییر کرده که می توان با لحاظ کردن روح و فرهنگ اسلامی در این سازه ها از آنها در خدمت به رونق اقتصاد شهری بهره برداری کرد.

وی با اشاره به سخنان نماینده ولی فقیه  در استان و همچنین تولیت آستان قدس اظهار می کند: به نظرم آنچه گفته شده بیشتر درباره مظاهر غربی و توسعه بازارهایی بوده که مصرف کالاهای خارجی و لوکس را در شهر اشاعه می دهند.

شربتدار می افزاید: در هر صورت وجود مراکز تجاری و سودا البته با حفظ ارزش های اسلامی و معماری در کلانشهر مشهد یک ضرورت است.

منظر شهری مشهد از دست رفته است

عباس تفضلی، استاد تاریخ و هنر معماری دانشگاه فردوسی می گوید: منظر شهری مشهد دیگر از  دست رفته است و معماری مراکز تجاری و ساختمان بلند مرتبه که اصالت غربی دارد و به شکلی ناهماهنگ با هویت شهر مشهد در حال قد کشیدن هستند همچنان ادامه دارد.

وی می افزاید: ساختارهای تقلیدی این مراکز حتی وقتی می خواهند معماری تلفیقی داشته باشند باز هم مدرن و به سیستم غربی ساخته می شوند.

تفضلی بیان می کند:  از آنجایی که مرتفع سازی به لحاظ جلوگیری از گسترش شهر در سطح، نیاز هر شهری از جمله مشهد است، به همین دلیل جامعه شهری هم به مرتفع سازی روی آورده است.

وی ادامه می دهد: ظاهرا نمی توان جلوی روند این گونه ساخت و سازها را گرفت و هر روز شاهد افزایش آنها هستیم به طوری که می شود گفت الان مشهد از نظر این مراکز تجاری به اشباع رسیده است.

استاد تاریخ و هنر معماری دانشگاه فردوسی می گوید: در منطقه نواب صفوی و دیگر بخش های مرکزی شهر ساختمان های تجاری شانه به شانه هم داده اند به طوری که بافت تاریخی را تحت الشعاع خود قرار داده اند، ساخت این ساختمان ها بدون اینکه توجهی به بافت پیرامون حرم و رابطه فرهنگی و مذهبی مجموعه با این محیط داشته باشد ادامه دارد، این در حالی است که باید حتی وقتی از مرکز شهر دور می شویم باز هم  ارتباط فرهنگی و معماری ساختمان ها با مرکزیت مذهبی مشهد حفظ شود.

وی معتقد است: با توجه به اینکه فضای عرضی در شهر هر روز کمتر می شود به نوعی اجبار در بلند مرتبه سازی هم به وجود آمده است و چون کسبه از این شکل مجتمع بودن فروشگاه ها به دلیل امنیت بالاتر آن استقبال می کنند به شکل عادی این روند روزافزون خواهد بود و دیگر برگشت به وضعیت قبلی امکان پذیر نیست.

روند پر شتاب ساخت و ساز ادامه دارد

در حالی که پروژه هایی مثل خط دو قطارشهری و یا احداث پارکینگهای طبقاتی به عنوان یک ضرورت درمشهد به کندی پیش می رود، ساختمانهای مثل جهان مال و اطلس مال هر یک با حدود 80 هزارمتر مربع بنا و 3000میلیاردتومان سرمایه گذاری، باشتاب مسیر ساخت و ساز را طی می کنند.

بی تردید این اتفاق برای مشهد که زمانی در احاطه بازارهای سنتی و خشتی و پذیرای مغازه های عطاری  وسوغات دل انگی زبود به شهری با شمایل جدید و فروشگاه های در اوج رفتار غربی تبدیل خواهد شد.

منبع: مهر