مادر هنرها زیربار حرف رکیک رفته است!
صدای شیعه: هر قدر جلوتر مي‌رويم به نظر مي‌رسد که مفاهيم و مضامين غيراخلاقي غلبه بيشتري بر محتواي تئاترهاي روي صحنه پيدا مي‌کند، اين را در تمايل به رکيک‌گويي در ديالوگ‌ها و رفتارهاي خارج از دايره نزاکت و قصه‌هاي دور از شأن جامعه مي‌توان مشاهده کرد. معلوم نيست دقيقاً در تئاتر چه خبر است، آنچه اين روزها به عنوان گرايشي سطحي‌گرا دامن سينما را گرفته در تئاتر بيشتر به چشم مي‌خورد. جالب است که وقتي با هنرمندان تئاتر صحبت مي‌کنيد همه اعتقاد دارند تئاتر هنري مخاطب خاص است و کلاس بالايي در ميان هنرها دارد ولي آنچه در عمل به چشم مي‌آيد نوعي غلبه مضامين گيشه‌پسند را نشان مي‌دهد.
سياستگذاري ضعيف است
حسين مسافرآستانه، فعال باسابقه عرصه تئاتر درباره ريشه‌هاي به حاشيه رفتن اخلاق از مضمون بسياري از تئاترها در گفت‌وگو با «جوان» به اين نکته اشاره مي‌کند که حمايت‌هاي لازم از تئاتر در بخش سياستگذاري انجام نمي‌شود. اين مدير باسابقه تئاتر معتقد است هنر نمايش احتياج به تبيين اهداف و راهبردهاي کلاني دارد که افق راه را مشخص کند و نمي‌توان تئاتر را باري به هر جهت مديريت کرد. اگر نگاه روزمره و باري به هر جهت در مديريت تئاتر غله پيدا کند و افق‌ها مشخص نباشند وضعيت به جايي مي‌رسد که مضامين سطحي غلبه پيدا مي‌کند و معاني و مفاهيم بلند انساني به حاشيه مي‌رود. به اعتقاد وي تئاتر همواره بر مبناي انديشه‌هاي اخلاقي و انساني استوار بوده است و نيازمند حمايت‌هاي فکري و ساختارهاي کارآمد است.
اگر باب سليقه عمومي باز شود و ايده‌آل‌هاي فرهنگي به حاشيه رود شاهد نمايش‌هايي خواهيم بود که به آنچه با عنوان نمايش آزاد مي‌شناسيم پهلو مي‌زند و به تدريج شاهد آن خواهيم بود که اين جنس از تئاتر همه سالن‌هاي نمايش را تسخير مي‌کند. ذائقه مخاطب احتياج به تربيت دارد و اين هنرمندان هستند که ذائقه‌ها را سمت و سو مي‌دهند. البته تئاتر موسوم به آزاد هم قابل احترام است و تماشاگر خاص خود را دارد ولي مسئله اين است که اين شکل از تئاتر نبايد مفاهيم ارزشي را به حاشيه براند.
مسافرآستانه در پاسخ به اين سؤال که فکر نمي‌کنيد گرايش به تجاري‌سازي تئاتر و افزايش سالن‌هاي خصوصي تئاتر منجر به اصالت خنده و گيشه در هنر نمايش شده است، توضيح داد: اينکه تئاتر بتواند روي پاي خودش بايستد و به مرور از بودجه‌هاي دولتي وابستگي خود را کم کند، اتفاق بدي نيست ولي تعالي مفاهيم از تجاري‌سازي عقب مانده. در امر سياستگذاري و نظارت دولت بايد به وظايف خود عمل کند و دچار وادادگي و انفعال يا خدايي نکرده تغافل نسبت به مضامين نشود. پايبندي به اصول اعتقادي و ارزش‌هايي که براي جامعه اهميت دارد، چيزي نيست که بشود با آن شوخي کرد. بر اين اساس من معتقدم افزايش دوبرابري يا چندبرابري سالن‌هاي نمايش در اقصي نقاط شهر که در حال اتفاق افتادن است با رعايت موازين و سياست‌گذاري‌هاي فرهنگي امري ميمون و مبارک تلقي مي‌شود ولي متأسفانه اين توسعه به موازات ساختارها و سياست‌هايي که بتواند تئاتر را به لحاظ محتوايي تعالي بخشد نيست و در اين زمينه به نظر مي‌رسد که دچار نوعي عقب ماندگي هستيم.
وي درباره نقش آموزش عالي و ساير آموزشگاه‌هايي که در زمينه هنرهاي نمايشي فعاليت مي‌کنند اينگونه اظهارنظر کرد: در حال حاضر آموزشگاه‌ها و دانشکده‌هاي هنرهاي نمايشي و تئاتر ما در کشور بيش از اينکه به محتوا نظر داشته باشند، درگير فنون هستند و اين تلقي وجود دارد که هنر تئاتر صرفاً فن است و براي همين هم صرفاً آموزش‌هاي تئاتر به مباحث شکلي و فرماليستي محدود مي‌شود. اين نگاه برخاسته از وضعيت آموزش و پرورش ماست که در همان بخش آموزش متوقف مانده و وقعي به پرورش روح و نفسانيات و بالابردن سطح اعتقادي و معنوي افراد همزمان با ارائه فنون و علم نمي‌گذارد. اين بليه‌اي است که همه بخش‌هاي آموزشي کشور را درنورديده و شامل هنرهاي نمايشي نمي‌شود. درباره علوم ديگر هم صدق مي‌کند، در واقع صرفاً قرار است خروجي مراکز آموزشي دکتر و مهندس و استاد باشد و حکمت معمولاً محلي از اعراب ندارد.
فکر مي‌کنند بي اخلاقي خريدار دارد
داود فتحعلي‌بيگي از فعالان و کارگردانان باسابقه تئاتر نيز در اين‌باره به «جوان» گفت: من هميشه به باورهاي خودم در تئاتر ملزم بودم و سعي کردم مرزهاي اخلاقي را زير پا نگذارم. چه در تئاتر جدي و چه در تئاتر کمدي هنرمند بايد مرزهايي برايش وجود داشته باشد و متأسفانه اين مرزها در ذهن برخي فعالان تئاتر خيلي پر رنگ نيست. من سعي مي‌کنم حتي‌الامکان روي صحنه رفتار ناهنجار از خود بروز ندهم و زير بار ديالوگ‌هاي سخيف هم نمي‌روم. اگر هم از من چنين چيزي بخواهند حتماً نافرماني خواهم کرد چون براي شأن تئاتر ارزش ويژه‌اي قائل هستم. حتي اگر دستور صريح دولتي هم در اين ارتباط باشد مقابله خواهم کرد چون معتقدم اگر تئاتر به اخلاق و معنويت پشت کند ديگر تئاتر نيست.
وي درباره به حاشيه رفتن اخلاق و مضامين انساني در بسياري از نمايش‌هاي در حال اجرا به اين نکته اشاره مي‌کند که متأسفانه برخي، اعتقادي به مسائل اخلاقي ندارند و با شعار آزادي بيان و اين حرف‌ها تمايل دارند مرزهاي اخلاقي را بشکنند و فکر مي‌کنند که اين چيزها در جامعه خريدار دارد. وقتي طرف از اساس به چيزي باور ندارد و بلکه به عکس آن معتقد است و اينگونه تربيت يافته پس بر مبناي همان فکر و انديشه خود کارش را ارائه مي‌دهد. اگر از او مطالبه کار اخلاقي هم بکنيد او کار خودش را مي‌کند اما نظارت بر هنرهاي نمايشي چيزي است که اهميت زيادي دارد.
فتحعلي‌بيگي در پاسخ به اين سؤال که چگونه مي‌شود بناي اخلاق را از مرحله نظارت عقب‌تر برد و در مرحله سياستگذاري اين مهم را اعمال کرد مي‌گويد: هنرمندان بايد از آبشخور مناسبي بهره برده باشند. اين آبشخور به دوره‌اي که ياد گرفتند برمي‌گردد و اهميت ويژه‌اي دارد. اگر معتقديم تئاتر هنر فرهيختگي است نبايد در حد کلام و ژست باقي بماند. فرهيختگي به شعار نيست، اين عملکرد و محصول کار است که نشان مي‌دهد چه کسي فرهيخته است. دولت هم بايد در اينجا محدوديت اعمال کند حالا در مرحله صدور مجوز و معناي اين هم سانسور نيست. معنايش احترام به جامعه است. شخصاً در مرحله بازبيني جشنواره نمايش‌هاي آييني مشاهده مي‌کردم که برخي دوستان نسبت به برخي مسائل حساسيت بی‌جا نشان مي‌دادند، مثلاً نويسنده فکر کرده فلان ديالوگ يا رفتار چون خنده‌دار به نظر مي‌رسد خوب هم هست و تذکر گرفته و کار اصلاح شده است.
وضع وخیم مادر هنرها
تئاتر يا نمايش، مادر تمامي هنرها تلقي مي‌شود که بر زنجيره هنرهاي نمايشي ديگر سلطه دارد و به شدت در تأثيرگذاري و پايداري هنرهاي ديگر سودمند است، چراکه همه چيز از تئاتر آغاز مي‌شود. خاک صحنه تئاتر، همانند گل وجود بر سر آغاز زندگي بشر عمل مي‌کند و از يک انسان، هنرمندي توانا مي‌سازد که قادر به تحقق اهداف هنري جامعه خواهد بود.اما این مادر هنرها چندی است که زیر بار دیالوگ‌های سخیف و رکیک رفته است.
از گذشته تا کنون، هنر تئاتر يا نمايش، راهي مهم براي اداي دين به جامعه و پلي براي ارتباط مستقيم هنرمند با تماشاگر براي رساندن جامعه به درجه‌اي متعالي بوده است. از تئاتر به غير از اين، انتظار ديگري نمي‌رود، يعني رسالت تئاتر همين است. اهميت مفاهيم ارزشي و رکود تئاتر اخلاق‌گرا و دغدغه‌مند نسبت به ارزش‌هاي انساني مقوله‌اي است که بيش از اين درباره آن در «جوان» خواهيم نوشت.
منبع: روزنامه جوان
انتهای پیام