اثبات بازگشت اهل بیت (علیهم السلام) در اربعین اول به کربلا
صدای شیعه: يکى از مباحث مهم تاريخ عاشورا حضور اهل بيت (عليهم السلام) در کربلا در اولين اربعين شهادت امام حسين (علیه السلام) بر سر مزار آن حضرت و ديگر شهداى کربلاست.
حضرت آیت الله العظمی روحانی دام ظله العالی در پاسخ به سوالی در این زمینه چنین مرقوم داشته‌اند: پس از تحقيق و جستجوى کامل، مطمئن شديم که بازگشت کاروان اسيران در اربعين حسينى همان سال شهادت حضرت امام حسين عليه السلام صورت گرفته است.
در ادامه، پاسخ تفصیلی دفتر معظم له را در این زمینه میخوانید:
* * *
«آیا امکان دارد که اسرای اهل بیت (علیهم السلام) در روز اربعین به کربلا بازگشته باشند؟»
- سوال:
بسم الله الرحمن الرحيم
عده‌ای اشکال می‌گیرند و می‌گویند آیا معقول است که اسرای اهل بیت (علیهم السلام) در عرض فقط چهل روز مسیر طولانی کربلا به کوفه را طی کرده باشند و از شمال عراق و ترکیه گذر کرده و به لبنان و بعد به شام رسیده باشند و بعد از آن به کربلا برگشته باشند؟ لطفا توضیح دهید.
- جواب:
باسمه جلت اسماؤه
اول: ما شکی نداریم که کاروان اسرای خاندان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و سرهای شهدا بعد از اینکه دشمنان آنها را به کوفه بردند و چند روزی آنجا ماندند و بعد به شام رفتند، در روز اربعین همان سالی که امام حسین (علیه السلام) شهید شد یعنی سال 61 هجری، به کربلا بازگشته‌اند، و در نصوص آمده است که آن بزرگواران هنگام بازگشت به کربلا و در آن روز دردناک با جابر بن عبدالله انصاری ـ صحابی بزرگوار- که بعد از شهادت امام حسین (علیه السلام) برای زیارت آن حضرت آمده بود، ملاقات نموده‌اند. این زیارت در آن سال نخست شهادت امام حسین (علیه السلام) اولین زیارت اربعین ایشان به شمار می‌آید. هم‌چنین ثابت است که زیارت اربعین یکی از زیارت‌های معتبر است و احادیث و روایات، مردم را نسبت به این زیارت ترغیب کرده‌اند تا جایی که این زیارت از نشانه‌های مؤمن شمرده شده و مؤمنان هر سال این زیارت را انجام داده و بر آن مواظبت کرده‌اند.
دوم: نظر مشهور و معتبر شیعه از قدیم این بوده که اسرا در مسیر بازگشت خود به مدینه منوره، در همان سال به کربلا بازگشته و از آنجا عبور کرده‌اند.
البته برخی علمای قدیم معتقدند بازگشت آن بزرگواران در همان سال نبوده و احتمال دارد سال بعد از شهادت، یا دیرتر از بیستم صفر، به کربلا بازگشته باشند؛ چون به نظر آنان سفر طولانی به شام و بازگشت به کربلا از نظر زمانی در این مدت ممکن نبوده و بازگشتشان بعید می‌نماید. اما نمی‌توان به این نظر استناد کرد؛ چون ادله قطعی تأکید می‌کند طی این مسیر در آن مدت زمانی امکان‌پذیر بوده است.
حتی بازگشت آنها در این مدت زمان بر اساس موارد ذیل با روایات دال بر این مطلب، موافق است:
الف) شکی نیست که سپاه دشمن، اسیران را بر شتران نشانده ـ و در برخی نصوص آمده که شتران بدون جهاز بوده‌اند ـ و روز یازدهم محرم به کوفه برده و آنها در روز دوازدهم یا سیزدهم محرم وارد کوفه شده‌اند.
ب) در نصوص تاریخی آمده است که حرکت کاروان اسرا به سمت شام در روز نوزدهم محرم، و در قول دیگری پانزدهم محرم بوده، و آنها در اول صفر وارد شام شده‌اند. این سخن یعنی مسیر کوفه به شام طبق یک قول تقریباً دوازده روز، و طبق قول دیگر هفده روز بوده است.
ج) در تاریخ معروف است که دشمن، اسیران را از مسیری طولانی‌تر به شام برده است. یعنی از کوفه به سمت جایی که امروز شمال عراق است حرکت کرده‌اند؛ از بغداد به تکریت رفته، سپس از موصل و تلعفر گذشته و بعد از نصیبین در ترکیه فعلی رد شده‌اند. از آنجا وارد اراضی سوریه شده و از رقه و حلب گذر کرده (محل مسجد النقطه)، و بعد به حماه و حمص و سپس به شرق لبنان رفته‌اند. از شهر بعلبک رد شده و آنگاه در مسیر شرق به سمت منطقه زبدانی رفته و از جهت غربی دمشق وارد آن شده‌اند.
دلیل گذر از این مسیر طولانی هم این بود که دشمن می‌خواست قدرت خود را به نمایش بگذارد. اما آن بزرگواران در راه بازگشت خود از شام به کربلا، مسیر کوتاه‌تر را طی کرده‌اند که برخلاف مسیر قبلی خالی از سکنه بوده است. این مسیر به مرزهای اردن کنونی نزدیک بود. آنها چند روز بعد از حضور در شام، قبل از اینکه مسیر خود را به سمت مدینه منوره ادامه دهند از الانبار به کربلا رفته‌اند. علامه مجلسی مدت حضور آنان در شام را ده روز برآورد کرده که به واقعیت نزدیک‌تر است.
د) فاصله طولانی کوفه به شام طبق محاسبات الان تقریبا 1900 کیلومتر است. این یعنی آنها هر روز 120 تا 150 کیلومتر را طی کرده‌اند، و این برای حرکت شتران مسأله آسانی است.
هـ) اگر این مسأله را در نظر بگیریم که شتران می‌توانند مسافت‌های طولانی را حتی بدون آب طی کنند، و طبق گفته کارشناسان میانگین سرعت آنها در مسافت‌های کوتاه حداقل 65 تا 70 کیلومتر در ساعت، و در مسافت‌های طولانی تقریباً 40 کیلومتر در ساعت، و میانگین حرکت آهسته شتران بین 8 تا 10 کیلومتر در ساعت است؛ متوجه می‌شویم سرعت آن تفاوت چندانی با میانگین سرعت انسان پیاده (5 تا 7 کیلومتر در ساعت) ندارد. بنابراین قافله با سرعت بسیار معمولی از کوفه راه افتاده، و نه کند و نه سریع با سرعتی تقریباً بین 15 تا 20 کیلومتر در ساعت، و 8 تا 10 ساعت در روز به راه خود ادامه داده است. این مسأله هم کاملاً معمولی بوده و عجیب نیست، اگرچه احتمال دارد این فاصله را در زمانی کمتر هم طی کرده باشند.
و) درباره بازگشت به کربلا؛ در سفر بازگشت بیشتر از پنج روز زمان نیاز نبوده، و به نظر می‌رسد آنها بعد از ترک شام در دهم ماه صفر با سرعتی کندتر از معمول حرکت کرده‌اند. همان‌طور که در برخی نصوص اشاره شده مدت زمان حضور کاروان اسرا در شام بیش از این مدت نبوده چون حضور بیشتر آنها در شام دلیلی نداشته و مخصوصاً بعد از وفات حضرت رقیه (سلام الله علیها) و تغییر فضای عمومی در نتیجه‌ی خطبه حضرت زینب (سلام الله علیها) و سخنرانی حضرت زین العابدین (علیه السلام)، نه تنها به مصلحت یزید نبوده که ایشان را بیشتر از این در شام نگه دارد بلکه می‌بایست آنها را هرچه سریع‌تر برمی گرداند.
بر اساس آنچه گفتیم، نتیجه می‌گیریم که طبق نصوص وارده، اسرای اهل بیت (علیهم السلام) به همراه سرهای شهدا در روز اربعین همان سال به کربلا رسیده‌اند، و دلیلی وجود ندارد که این مسأله را بعید بدانیم، آن‌طور که برخی علمای سابق ما به این خصوصیات توجه نکرده و این موضوع را بعید دانسته‌اند.
صفر 1439 هـ ق
دفتر حضرت آیت الله العظمی سيد محمدصادق حسينی روحانی
انتهای پیام