رونق توریسم محرم؛ از تعزیه‌خوانی ۳۰۰ ساله تا کوچه پس کوچه‌های ابیانه
اکثرشان برای یکرنگ شدن با مردم و مراسم لباس تیره پوشیده‌اند. چشم‌های کنجکاوشان سعی می‌کند هیچ چیزی را ندیده نگذارد و زوایا و خفایای همه چیز را می‌شکافند. قبل از حضور در مراسم درباره‌اش خوانده‌اند و شنیده‌اند اما ضرب المثل شنیدن کی بود مانند دیدن، اینجاست که معنی خودش را پیدا می‌کند.
ممکن است پای دیگ نذری ملاقه به دست، غذا هم بزنند، اشک بریزند یا به مراسم و هیئت‌ها کمک کنند. می‌گویند نظیرش را هیچ‌جای دیگری ندیده اند؛ اینها اتفاق جدیدی است که آن را گردشگری تعالی بخش یا گردشگری محرم می‌نامند؛ حضور صدها گردشگر خارجی در ایران و به خصوص در شهر یزد برای تماشای آیین‌های مذهبی نظیر نخل گردانی و تعزیه و عزاداری اباعبدالله الحسین (ع).
نخل گردانی جلوه باشکوه روز عاشورا
می‌گویند نخل عظیمی که در روز عاشورا در بسیاری از نقاط ایران گردانده می‌شود، نمادی از تشییع تابوت امام حسین (ع) است؛ تشییعی که برای پیکر مبارک ایشان هرگز انجام نشد و حالا سالیان است که شیعیان در سال روز شهادت ایشان، آن را با شکوه هرچه تمام‌تر برگزار می‌کنند و این شکوه و فضای معنوی حاکم بر مراسم به حدی است که هرساله تعدادی توریست خارجی را فقط برای شرکت در مراسم روز عاشورا به یزد می‌کشاند.
ماجرا از بیرون، زیبا و با شکوه است. نخلی عظیم که بین خیل جمعیت گردانده می‌شود و هر بیننده‌ای را مجذوب و منقلب می‌کند، اما این همه ماجرا نیست. هر جز و تکه‌ی نخل نمادی از یک حادثه و متعلق به شخصی در کربلاست؛ از چوب نخل به عنوان نماد پیکر پاک سید الشهدا (ع) یاد می‌شود، پوشش سیاه به عنوان اعلام سوگواری و ماتم است، شمشیر و نیزه به نشانه تیر و نیزهای وارد شده بر بدن امام حسین (ع)و تصویر و نشان سرو بر روی نخل به نشانه قامت حضرت علی اکبر (ع) است، آینه نماد نور وجود امام حسین است و علم‌های بسته شده به نخل به حضرت ابوالفضل العباس اشاره می‌کند، پارچه‌های زینتی بسته شده به نخل نمادی از حجله قاسم بن حسن (ع) است و زنگ‌های روی نخل به عنوان زنگ کاروان امام حسین (ع) است و حمل کنندگان نخل به عنوان تشییع کنندگان پیکر مطهر امام حسین اند.
یزد، نگین انگشتر مراسم محرم
آیین نخل گردانی هرساله در شهرهای زیادی برگزار می‌شود اما شهر یزد به‌عنوان بزرگ‌ترین اجرا کننده این مراسم، میزبان گردشگران اروپایی، آسیایی و استرالیایی است که هر ساله بر تعدادشان افزوده می‌شود.
سال گذشته گردشگران ۲۲ کشور دنیا از فرانسه، آلمان، بلژیک، سوئیس، ایتالیا، نیوزلند، اسپانیا، انگلیس، چین، ترکیه، روسیه، هلند، برزیل، چک، مجارستان، اسلوونی، ژاپن، تایلند، هنگ کنگ، رومانی، استرالیا و تایوان به تماشای نخل گردانی، کتل بستن و تعزیه خوانی یزد نشستند.
چشمگیر بودن حضور این گردشگران در حدی است که در حسینیه‌های مختلفی جایگاه‌های ویژه‌ای برای گردشگران خارجی در نظر گرفته‌اند تا آنها بتوانند مراسم را به طور کامل ببینند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد، با بیان اینکه در حال حاضر چهار تور برای محرم در نظر گرفته شده است به ایرنا می‌گوید: هر شهرستانی در استان یزد آیین‌های خاص خود را دارد، برای مثال در شهرستان ابرکوه جدای از موسیقی عاشورایی، آیین زنجیرزنی و عمه کوار نیز برگزار می‌شود. در اردکان، میبد، تفت، بافق و مهریز هم مراسم خاصی وجود دارد که برای هر یک برنامه‌ریزی‌های خاصی انجام شده تا تورهای ویژه گردشگران خارجی بتوانند از این آیین‌ها بازدید کنند.
به گفته او در تمام هتل‌ها و مراکز اقامتی استان، بروشورهایی آماده و نصب شده است تا توریست‌ها از زمان و مکان مراسم و تورها اطلاع پیدا کنند و از طریق راهنماهای گردشگری به تورها پیوسته و به وسیله اتوبوس‌های شهرداری که با کمیسیون گردشگری مذهبی همکاری دارند به محل برگزاری آیین‌ها بروند.
از اسپانیا تا چک
امسال در مراسم تعزیه خوانی روستای فدیشه از حوالی نیشابور هم حضور گردشگران چشمگیر بوده است. مراسم تعزیه‌خوانی در این روستا قدمتی ۳۰۰ ساله دارد و به گزارش ایرنا امسال تعداد زیادی گردشگر از آمریکا اسپانیا، المان ، پاکستان و عراق، برای دیدن مراسم تعزیه خوانی به روستای فدیشه از توابع نیشابور رفتند.
نیشابور از شهرهایی است که هنر تعزیه خوانی در آن دارای قدمت بسیار است بطوری که 'پیتربروک' نمایشنامه نویس مطرح جهان در دیدار از گروههای تعزیه نیشابور آن را در دنیا منحصر به فرد توصیف کرده است.
امسال ۳۳۳ گردشگر خارجی نیز در ابیانه از توابع کاشان برای دیدن مراسم های آیینی نخل گردانی، پرسه زنی و و ذاکری که از آیین های روز عاشوراست، حضور داشته اند. به گفته دهیار ایبانه، اتباع کشورهای اسلواکی، اسپانیا، جمهوری چک، چین، فرانسه، آلمان، ایتالیا، استرالیا، سوئیس، پرتغال، نیوزیلند، لهستان، تایلند، هلند، بلژیک، نروژ، روسیه، مراکش، مجارستان و کانادا در ایام تاسوعا و عاشورا میهمان مردم این روستا بودند.
افزایش ۳۵ درصدی تعداد گردشگران در مراسم محرم
امسال در روزهای عاشورا و تاسوعا، یزد میزبان ۱۰۰ گردشکر اسپانیایی بود. سال گذشته هم در این ایام ۶۸۲ گردشگر خارجی در یزد حضور داشتند که این تعداد امسال ۳۵ درصد افزایش داشته است. به گفته تورلیدرهای محلی نقل این مراسم هرسال بین گردشگران خارجی می‌چرخد و عده بیشتری را به شرکت در مراسم عزاداری محرم ترغیب می‌کند.
لیلا سعادتخواه، دبیر کمیته گردشگری مذهبی- معنوی اداره کل میراث فرهنگی استان یزد با اشاره به اینکه تاکنون بیش از ۲۰۰ گردشگر خارجی در مراسم عزاداری یزدی‌ها شرکت کرده‌اند، به شهروند گفته است: «پیش‌بینی می‌شود تا پایان مراسم عزاداری محرم در یزد، این تعداد به رقم مشابه پارسال یعنی بیش از ۱۲۰۰ گردشگر برسد.»
او با اشاره به رشد ۳۵درصدی حضور گردشگران خارجی در سال گذشته افزوده است: «هنوز فصل گردشگری در یزد آغاز نشده است، که به نظر می‌رسد امسال رشد قابل توجهی نسبت به پارسال نداشته باشیم. تاکنون گردشگران از کشورهای فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، هلند، انگلیس، سوییس، ترکیه، دانمارک، الجزایر، برزیل، مراکش، اسلوونی و چین به تماشای مراسم عزاداری یزدی‌ها نشسته‌اند که بیشتر این گردشگران از کشورهای آلمان و هلند بوده‌اند.»
گردشگری محرم؛ کاسبی با عزاداری یا زدودن اسلام هراسی؟
جدای از رونق صنعت گردشگری، شاید زدودن اسلام و ایران هراسی را بتوان مهم‌ترین فایده حضور خارجی‌ها در مراسم محرم دانست. اما این نظر همه‌ی مردم نیست.
محمدحسین ایمانی خوشخو، عضو انجمن علمی گردشگری ایران که چند دوره هم همایش گردشگری و معنویت را برگزار کرده به استناد تحقیقی که انجام داده است، به شهروند می‌گوید: «دریافتم بسیاری از آیین‌ها در حوزه محرم برای گردشگران به مراتب جذاب‌تر از رویدادهای سایر کشورها است؛ ولی ما از این قضیه غافلیم و یک‌سری موانع برای خود درست می‌کنیم که در نتیجه آن، دیگران نمی‌توانند از این جذابیت‌ها بهره‌ای ببرند. بعضی‌ها می‌گویند این کار کاسبی با عزاداری است، بعضی‌ها می‌گویند حضور گردشگران با تیپ‌های خاص در این مراسم‌ها توهین‌آمیز است و هنوز بستر لازم برای این کار به وجود نیامده است.»
این استاد دانشگاه معتقد است: «همه آیین‌هایی که ما فکر می‌کنیم تکراری شده است یا به شکل محدود فقط ایرانی‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند، برای گردشگران خارجی که طالب دیدن رویدادهای جدیدی هستند، یک جاذبه است.
اینها برای ما عادی است اما برای آنها خیلی تازگی دارد. ما باید از بیرون به ماجرا نگاه کنیم و تاثیری که توسعه گردشگری معنوی می‌تواند بر روی حفظ آیین‌ها داشته باشد را هم مد نظر قرار دهیم.»
غلبه بر اسلام هراسی از طریق گردشگری معنوی موضوع پایان نامه سیدرضا بهادری، کارشناس ارشد مدیریت جهانگردی است. او در این تحقیق که نسخه‌ای از آن را در اختیار ایسنا قرار داده، به این نتیجه رسیده که یکی از راه‌حل‌ها برای مقابله با تفکر اسلام و ایران‌هراسی، استفاده از همین گردشگران است که با دادن اطلاعات درست و واقعی از دین اسلام و مذهب تشیع در قالب کتابچه، بروشور و برگزاری کارگاه در کنار بازدید از آیین‌های مذهبی به انتقال دانش صحیح اقدام شود و آنها هم در این فرصت با جامعه محلی در ارتباط قرار گیرند و ضمن احترام به عقاید و باورهای مذهبی جامعه میزبان، مردم را برای حفظ این آیین‌ها تشویق کنند که این، یکی از اهداف گردشگری پایدار است. بنابراین اگر تورها و بازدید از رویدادهای مذهبی و آیینی هدفمند شود اثرات مهم و مثبتی به همراه خواهد داشت و آنها را به سفیران ایران تبدیل خواهد کرد.»