(
امتیاز از
)
پديده بي حجابي گونه اي از انحراف و کج روي اجتماعي به حساب مي آيد
به گزارش پايگاه اطلاع رساني دين پژوهي ايران مطالب ارزنده وقابل توجهي که از پيش روي شما خوانندگان محترم مي گذرد قسمت اول از مقاله اي است که تحت عنوان ريشه يابي جامعه شناختي بي حجابي توسط دکتر سيد حسين شرف الدين وبه سفارش پزوهشکده فقه وحقوق پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامي دفترتبليغات حوزه علميه قم به نگارش درآمده است.
مقدمه
یکی از هنجارهای کهن و سنت های ملی و دینی دیرپای جامعه ایران اسلامی، سنت حجاب و پوشش کامل زنان هنگام حضور در اجتماع است. این هنجار در منطق دین، طیف گستردهی از رفتارهای مختلف از پوشش کامل اندام به استثنای مواضع خاص گرفته تا شیوه گفتار، نگاه، راه رفتن، استفاده از زیورآلات، آرایش کردن و کاربرد مواد خوش بوکننده را در بر می گیرد. افزون بر آن به برخی امور حاشیه ای هم چون نوع دوخت، جنس لباس، رنگ و تناسب لباس باسن فرد نیز ارتباط می یابد. از این رو، حجاب کامل به معنای رعایت دقیق این مجموعه متناسب با عرف اجتماعی و نقض کامل آن نشانه بی حجابی است. رفتار فرد با حجاب به دلیل رعایت معیارها و ضوابط و هم سویی با ارزش های اجتماعی با واکنش های مثبت و رفتار بد حجابان و بی حجابان با واکنش های منفی اجتماعی رو به رو می شود.
پدیده بی حجابی که گونه ای انحراف و کج روی اجتماعی به شمار می رود، پدیده ای است که جامعه ایران در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در برخی شهرهای بزرگ و به ویژه در میان برخی گروه های جامعه با آن رو به رو بوده است. با وجود رخ دادن دگرگونی های بنیادین در سطوح مختلف اجتماعی و فرهنگی و توفیق نسبی در زدودن برخی مظاهر فرهنگ بیگانه، حکومت تاکنون نتوانسته است این معضل اجتماعی را به شکلی معقول حل کند و به این ضرورت فرهنگی و خواست همگانی، پاسخی شایسته بدهد. چه عواملی در شکل گیری این معضل موثر بوده است و هستند و چرا تا کنون با وجود حساسیت های شدید فرهنگی و اقدامات سازمانی، توفیق چندانی حاصل نشده است و چه موانعی برای درمان چنین معضلی وجود دارد.
این نوشتار با هدف شناخت این معضل و تبیین چرایی و جست و جوی دلایل شکل گیری و بقای آن از دیدگاه جامعه شناختی، به صورت کتاب خانه ای و با تحلیل پژوهش های انجام شده و مشاهده های میدانی نگاشته شده است.
جایگاه اجتماعی پوشش
الگوی پوشش و کیفیت لباس در هرجامعه، بیش از آن که از شرایط اقلیمی، موقعیت تمدنی، اوضاع اقتصادی، نظام سیاسی، موقعیت سنی، جنسی و شغلی افراد، خواسته های شخصی و زیبا شناختی افراد اثر بپذیرد، از ساختار باورها، ارزشها، هنجارها، ایدئولوژی، الگوها، آداب و عادت ها و سلیقه های گروهی اثر می پذیرد. لباس، نشان دهنده ناخودآگاه فرهنگی جامعه است. لباس پوشیدن نشانه اجتماعی بودن انسان است و مانند دیگر جنبه های اجتماعی انسان بر اساس ارزش ها و هنجارهای اجتماعی و انتظارات جمعی، شکل می یابد. ضرورت هم نوایی با اقتضاهای فرهنگ غالب و رعایت انتظارات جمعی، کم ترین هزینه ای است که زندگی اجتماعی در ساحت های مختلف بر افراد تحمیل می کند. این هم نوایی برخلاف تصویر خام او ابتدایی آن، به معنای پذیرش قطعی اشکال متعین و تمکین بی چون و چرا در برابر الزامات انعطاف نا پذیر و تسلیم شدن در برابر اراده و خواست جمعی نیست، بلکه به معنای هم نوایی صوری، تشبه و هم آوایی ظاهری و تخلف نکردن آشکار از حداقل های هنجاری جامعه است. در حوزه پوشش نیز جامعه انتظار خویش را نه در چارچوب قالب های معین، بلکه در قالب گزینه های متنوعی مطرح ساخته است که امکان اعمال گزینش های فردی همواره وجود خواهد داشت. در جامعه ما، به دلیل حساسیت های خاص در باره الگوی پوشش بانوان، گزینه های محدود تری فراروی آن ها قرار دارد و دخالت سلیقه کم تر است.
به دلیل الزامات ارزشی و هنجاری جامعه، پوشش، اجباری و گریزناپذیر است و افراد در هر شرایطی باید از آن برخوردار باشند. رعایت این حد اقل، نیازمند حضور و مشارکت اجتماعی است و رعایت نکردن آن، به عنوان تخلف اجتماعی، واکنش هایی را برخواهد انگیخت. درجه این واکنش را میزان حساسیت و آستانه صبر جامعه تعیین خواهد کرد. هر جامعه ای به طور متوسط از میزانی از تخلف و ناهم سویی، بسته به سطح انتظار، در همه عرصه های رفتاری از جمله پوشش، چشم چشم پوشی و آن را تحمل می کند یا واکنش به آن را بنا به ملاحظاتی به تاخیر می اندازد. باید دانست اعضای جامعه میان ارزش های مسلط و ارزش های ثانوی یا مدل های پذیرفته شده و تحمیل شده، حق انتخاب اجمالی دارند. پیوستگی با هنجارها و ارزش های جمعی اجباری نیست، بلکه موجب ایجاد محدودیت در مسیر انتخاب و تصمیم اعضای اجتماع خواهد شد. هم نوایی نسبی با یک محیط معین، همواره با امکان استفاده از حاشیه آزادی و برخورداری از خود مختاری همراه خواهد بود. از این رو، رخ دادن رفتارهای نا هم خوان و ناهم سو با انتظارات جامعه و ظرفیت های هنجاری آن چندان خلاف انتظار نیست.