برنده و بازنده انتخابات پارلمانی عراق کیست؟

صدای شیعه: سرانجام نتیجه نهایی انتخابات پارلمانی عراق از سوی کمیساریای انتخابات این کشور اعلام شد. بر اساس اعلام کمیسیون عالی انتخابات عراق، ائتلاف العراقیه  به ریاست ایاد علاوی  نخست وزیر اسبق عراق توانست 91 کرسی از 325 کرسی پارلمان را بدست آورد.

ائتلاف دولت قانون به رهبری  نوری مالکی  نخست وزیر کنونی عراق 89 کرسی و ائتلاف ملی عراق به رهبری سید عمار حکیم  رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق نیز 70 کرسی را بدست آوردند. ائتلاف کردستان عراق نیز به 43 کرسی پارلمان عراق دست پیدا کرد. مابقی کرسی ها را دیگر ائتلاف ها و نامزدهای مستقل کسب کردند.

اگرچه نوری مالکی نخست وزیر و جلال طالبانی رئیس جمهور عراق ، نسبت به نتیجه انتخابات معترض بوده و خواستار بازشماری دستی آرا شده اند ، اما موضع کمیساریای عالی انتخابات ، مخالفت با این درخواست بوده و علی القاعده بازشماری دستی آرا منتفی است. با این وجود تایید نهایی نتایج اعلام شده بعد از وصول شکایات و رسیدگی به آنها اعلام خواهد شد.

معترضان به نتیجه انتخابات ، بر این اعتقادند که آرای ائتلاف العراقیه (که شامل بازماندگان جریان حزب بعث ، سکولارها و اهل سنت عراق است) غیر طبیعی بوده و با واقعیات عرصه سیاسی و اجتماعی عراق همخوانی ندارد. برخی گزارش های تاید شده نیز حکایت از هزینه های سنگین ائتلاف العراقیه در مناطق مختلف عراق و خرید رای توسط این ائتلاف مورد حمایت عربستان سعودی و با قیمت گزاف 200 دلار است. همچنین پیشی گرفتن این ائتلاف عمدتا" سنی در استان های شیعه نشین نظیر بصره بسیار تعجب برانگیز است.

با این وجود ، با توجه به تعاملات و معاملات پشت صحنه و روی صحنه ای که طی روزهای اخیر در عرصه سیاسی عراق رخ داده ، احتمال تغییر نتایج انتخابات پارلمانی این کشور بعید به نظر می رسد. در این صورت اما ، این نتیجه را چگونه باید تفسیر کرد و با این ترکیب رای چگونه می توان آینده سیاسی عراق را پیش بینی کرد؟

رسانه های عربی منطقه خصوصا" شبکه های  تلویزیونی و روزنامه های نزدیک به سعودی ها در روزهای اخیر به شدت تلاش می کنند تا انتخابات عراق را شکستی بزرگ برای شیعیان و گامی برای بازگشت مجدد عراق به اوضاع سابق تلقی کنند.

در این تبلیغات منفی ، البته بخشی از حقیقت نهفته است. فی الواقع در انتخابات 16 اسفند عراق ، جریان های هویت محور شیعی به نوعی شکست خوردند اما این شکست از رقیب نبود بلکه شکست از خودشان بود. بروز تفرقه در ائتلاف یکپارچه شیعیان در انتخابات اخیر یک گام قهقرایی بود. در این انتخابات شیعیان با دو فهرست عمده (دولت قانون به رهبری مالکی و ائتلاف ملی به رهبری عمار حکیم) وارد شدند. همین ورود دوگانه به عرصه انتخابات ، پاشنه آشیل شیعیان هویت محور بود. اگر این دو ائتلاف شیعی مثل گذشته به صورت یکپارچه وارد صحنه انتخابات می شدند ، پیروزی آنها قطعی و غیر قابل خدشه بود. کمااینکه در نهایت نیز این دو ائتلاف ، حدود 160 کرسی در پارلمان جدی عراق خواهند داشت (89 کرسی ائتلاف نوری مالکی و 70 کرسی ائتلاف حکیم).

پس در دنیای واقع ، در انتخابات اخیر عراق چیزی به نام شکست شیعیان اصولا" درست نیست چون بیشترین کرسی های پارلمان جدید عراق نیز در اختیار شیعیان هویت محور است. و البته این غیر از کرسی هایی است که شیعیان غیرهویتی و سکولار در ائتلاف ایاد علاوی کسب کرده اند.(طرفه این که خود علاوی هم شیعه است!) اما همین که بواسطه تجزیه سیاسی شیعیان خویت محور به دو جریان ، ائتلاف دیگری می تواند به لحاظ عددی از این دو ائتلاف پیشی یگیرد ، زنگ خطری است که باید رهبران سیاسی و مذهبی شیعه عراق به  شدت بدان توجه کنند و برای آینده از آن عبرت بگیرند.

علی ایحال ، اکنون علی الظاهر ائتلاف بازماندگان حزب بعث (ائتلاف العراقیه به رهبری علاوی) با اختلافی بسیار شکننده – حدود دو کرسی – به عنوان ائتلاف پیروز در انتخابات عراق محسوب می شود. بر این اساس ایاد علاوی علی القاعده باید بتواند تلاش ها برای نخست وزیر شدن خود را آغاز نماید. اما این رویایی نیست که به راحتی امکان تحقق آن برای نخست وزیر اسبق عراق و حامیان خارجی او – آمریکا و انگلیس و عربستان سعودی- میسر باشد.

ایاد علاوی اگرچه دارای پدری عراقی است اما نسب مادری او لبنانی است و به همین دلیل برخی معتقدند که او طبق قانون عراقی الاصل نیست و لذا نمی تواند نخست وزیر شود. با این وجود ، حتی اگر این شبهه نیز به گونه ای برطرف شود ، علاوی تا رسیدن به پست نخست وزیری راه بسیار دشواری در پیش دارد. ائتلاف او (العراقیه) در پارلمان 325 نفری عراق تنها 91 کرسی دارد. او می بایست برای کسب مقام نخست وزیری ، رای نصف بعلاوه یک از اعضای پارلمان را داشته باشد(یعنی 163 نفر) و هم اکنون 72 نفر کسری دارد. بدین ترتیب علاوی هیچ راهی ندارد مگر آنکه با حداقل یکی از ائتلاف های شیعی حاضر در پارلمان (ائتلاف ماکی یا حکیم) به توافق برسد. ائتلاف با کردها نیز دردی از او دوا نخواهد کرد چون آن ها فقط 44 کرسی در پارلمان دارند.

علاوه بر این مشکلات عدد و رقمی ، علاوی مشکلات سیاسی متعددی نیز با سران ائتلاف های عمده دارد. او به واسطه آن که در گذشته عضو حزب بعث بوده ، به طور طبیعی با جریانات معارض رژیم صدام دارای اختلافات عمیقی است. علاوی و نوری  مالکی به شدت با یکدیگر زاویه سیاسی دارند. این زاویه سیاسی در قبال کردها حتی بیشتر از شیعیان است. چون علاوه بر سوابق بعثی علاوی ، موتلفین سنی او هم با کردها به شدت در تعارضند. طارق هاشمی یکی از مهمترین موتلفین ایاد علاوی که در زمره اهل سنت عراق است ، اخیرا" اعلام کرده که چون عراق عضو اتحادیه عرب است رئیس جمهور آن هم باید عرب باشد. این حرف دقیقا" به معنای شلیک به ریاست جمهوری جلال طالبانی است.

بدین ترتیب ، ایاد علاوی برای کسب مقام نخست وزیری باید با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کند.او بعد از تایید نهایی انتخابات ، یک ماه فرصت دارد تا این مسیر دشوار را طی کند. اما طی کردن این مسیر دشوار نیاز به دادن امتیازات زیادی دارد. امتیازاتی که بیش از هر کس دیگری او باید به هم طایفه ای های خود در ائتلاف های هویت محور شیعه تقدیم کند. هر چند معلوم نیست او با دادن این امتیازات هم بتواند نظر مساعد شیعیان را به خود جلب نماید.

امتیاز دهی او به کردها نیز مشکل گشا نخواهد بود. علاوه بر اختلافات فعلی ، کردها در نزدیک شدن به علاوی ، به یک نکته دیگر هم توجه دارند.رئیس جمهور شدن جلال طالبانی یا هر شخصیت کرد دیگری ، با دو سوم آرای پارلمان میسر است. و این یعنی کردها برای حفظ مقام ریاست جمهوری به شدت نیاز به جریانی دارند که در پارلمان از اکثریت قاطع برخوردار است یعنی دو ائتلاف مهم شیعه که 160 کرسی پارلمان عراق را در دست دارند. اگر جایگاه ریاست جمهوری برای کردها مهم باشد ، آنها به طور قطع ائتلاف با شیعیان را به هم پیمانی با علاوی و اهل سنت تغییر نخواهند داد.

اگرچه پیش بینی در عرصه سیاست دشوار است و خصوصا" پیچیدگی های اوضاع عراق ، هر گونه گمانه زنی را دشوارتر می سازد اما با توجه به آنچه گفته شد ، به نظر می رسد به رغم نتیجه ظاهری انتخابات عراق و برتری شکننده ائتلاف العراقیه به رهبری ایاد علاوی ، در نهایت این شیعیان هویت محور عراق هستند که ساختار سیاسی آینده این کشور – نخست وزیر و رئیس جمهور- را تعیین خواهند کرد. برخی تحلیل گران بر این اعتقادند اگر مداخلات بیرونی وجود نداشته باشد ، بعید است ایاد علاوی موفق به تشکیل دولت در عراق شود و چه بسا پس از یک ماه با رسیدن او به بن بست سیاسی ، فرد دیگری از ائتلاف های دیگر و یا یک شخصیت مرضی الطرفین برای کسب مقام نخست وزیری عراق وارد گردونه شود.