(
امتیاز از
)
اميرالمومنين در آينه ادبيات عرب
صدای شیعه: با نگاهي گذرا به ادبيات عرب چه در عرصه شعر و چه در عرصه نثر در مييابيم که مولاي متقيان از صدر اسلام تاکنون حضوري بسيار پررنگ در ادبيات عرب داشته است.
به طور کلي مي توان اين حضور را از دو ديدگاه بررسي کرد:
ديدگاه اول: آثار به جاي مانده از حضرت علي (ع) در ادبيات عرب.
ديدگاه دوم: آثار نوشته شده پيرامون حضرت علي (ع) در ادبيات عرب.
در زمينه آثار به جاي مانده از حضرت علي (ع) - چه شعر و چه نثر- اين آثار همواره در طول تاريخ مورد توجه ادبا قرار گرفته است.
کتاب ارزشمند "نهج البلاغه " بدون شک در کنار مضامين ديني، عرفاني، فلسفي، اخلاقي و انساني يکي از شاهکارهاي بزرگ ادبي جهان به شمار مي رود.
زبان شناسان و اهل بلاغت معتقدند که پس از قرآن کريم، کتاب "نهج البلاغه " دومين منبع غني بلاغت و زبانشناسي است.
سالانه صدها پايان‌نامه در اقصي نقاط جهان درباره نهج البلاغه و ابعاد مختلف آن نوشته مي‌شود که هر يک از اين پايان نامه‌ها گوشه‌اي از نبوغ و خلاقيت حضرت علي را به تصوير مي‌کشند.
نهج البلاغه که در حقيقت مجموعه‌اي از خطبه‌هاي امام علي (ع) است و توسط "شريف رضي " جمع آوري شد، دربرگيرنده نمونه‌هاي زيبايي از بلاغت ادبي است که حتي بزرگ‌ترين بلاغيون و زبان شناسان در برابر آن سر تواضع و تسليم فرود آورده‌اند.
اين کتاب شامل خطبه‌هايي است که همواره در کتب بلاغت و صرف و نحو عربي به عنوان شاهد مثال مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
در اينجا به عنوان مثال يکي از خطبه‌هاي اميرالمومنين را به عنوان مثال ذکر مي‌کنيم که همچنان باعث شگفتي ادبا و بلاغيون است.
در اين خطبه حضرت علي زيباترين معاني فلسفي و عرفاني را در قالب متني "فاقد نقطه " بيان کرده که نشان از نبوغ و خلاقيت منحصر به فرد ايشان دارد:
ايشان در اين خطبه مي فرمايد:
" الحمد لله الملک المحمود ، المالک الودود مصور کل مولود ، مآل کل مطرود ساطع المهاد و موطد الأوطاد و مرسل الأمطار، و مسهل الأوطار و عالم الأسرار و مدرکها و مدمر الأملاک و مهلکها و مکور الدهور و مکررها و مورد الأمور و مصدرها عم سماحه وکمل رکامه و همل و طاوع السؤال و الأمل أوسع الرمل و أرمل أحمده حمدا ممدودا و أوحده کما وحد الأواه و هو الله لا إله للأمم سواه ولا صادع لما عدله و سواه ، أرسل محمدا علما للإسلام ، وإماما للحکام ، و مسددا للرعاع ومعطل أحکام ود و سواع أعلم و علم ، و حکم و أحکم ، واصل الأصول (أصل الأصول) ومهد وأکد الموعود و أوعد ، أوصل الله له الإکرام ، و أودع روحه السلام و رحم آله و أهله الکرام ، ما لمع رائل و ملع دال ، و طلع هلال وسمع إهلال . اعملوا رعاکم الله أصلح الأعمال ، واسلکوا مسالک الحلال و اطرحوا الحرام و دعوه ، واسمعوا أمر الله وعوه ،وصلوا الأرحام وراعوها و عاصوا الأهواء واردعوها وصاهروا أهل الصلاح والورع وصارموا رهط اللهو والطمع ، ومصاهرکم أطهر الأحرار مولدا ، وأسراهم سؤددا وأحلاهم موردا وها هو أمکم وحل حرمکم ، مملکا عروسکم المکرمه وماهر لها کما مهر رسول الله أم سلمة وهو أکرم صهر أودع الأولاد ، وملک ما أراد ، وما سها مملکه ولا وهم ولا وکس ملاحمه ولا وصم . أسأل الله لکم إحماد وصاله و دوام إسعاده ، و ألهم کلا إصلاح حاله و الإعداد لمآله و معاده و له الحمد السرمد والمدح لرسوله أحمد صلى الله عليه وآله وسلم ".
در زمينه شعر نيز ديواني از حضرت علي به جاي مانده که سرشار از نمونه‌هاي زيبا و در عين حال داراي نبوغ و خلاقيت است.
در اينجا فقط به ذکر يکي از ابيات مولا اشاره مي‌کنيم که چنانچه از چپ به راست هم بخوانيم همان بيت شعر است:
مودته تدوم لکل هول وهل کل مودته تدوم
از لحاظ آثار نوشته شده پيرامون شخصيت، جايگاه و ادبيات حضرت علي (ع) نيز ادبا و شعراي بزرگ از صدر اسلام تاکنون درباره اين امام همام مطالب بسيار نوشته‌اند که ذکر آنها نياز به دهها و صدها جلد کتاب و پايان نامه دارد و در اينجا فقط به عنوان مثال چند نمونه از آثار نوشته شده درباره اين شخصيت يگانه را ذکر مي‌کنيم.
در ميان شعراي قديم عرب از عصر صدر اسلام تا پيش از دوران معاصر نمونه‌هاي زيادي از اشعار فاخر عربي در مدح حضرت علي (ع) به جاي مانده است.
شعراي بزرگي همچون "کميت " و "فرزدق " اشعار زيادي در وصف ايشان دارند ولي يکي از زيباترين و فاخرترين قصايدي که در رابطه با حضرت علي (ع) سروده شده قصيده‌اي از "ابو تمام " شاعر پرآوازه عصر عباسي است که با ابيات ذيل آغاز مي شود:
أخوه عد الفخار و صهره فلا مثله أخ ولا مثله صهر
وشد به أزر النبي محمد کما شد موسى بهارونه الأزر
وما زال صباراً دياجير غمرة يمزقها عن وجهة الفتح والنصر
هو السيف سيف الله في کل مشهد وسيف الرسول لا ردان ولا دثر
البته در دوران معاصر نيز کتب ادب عربي از ذکر امير المومنين بي‌بهره نماند و نويسندگان و شعراي بسياري پيرامون آن امام بزرگوار قلم زدند.
از معروفترين ادبايي که درباره حضرت علي نوشته است مي توان به "عباس محمود عقاد " اديب و منتقد مشهور عرب اشاره کرد که در کتاب خود با عنوان "نبوغ علي " به ذکر صفات امام اول شيعيان پرداخته است.
از ميان شعرا نيز شاعران معاصر بسياري به ذکر صفات مولاي متقيان پرداخته‌اند که از مهمترين آنان مي‌توان به "جبران خليل جبران " شاعر بزرگ لبناني اشاره کرد.
وي در يکي از قصايد خود با عنوان "سلام بر کسي که در زمان خودش به دنيا نيامد " کاملا هنرمندانه و در نهايت لطافت و ظرافت، به توصيف و مدح حضرت علي (ع) مي پردازد.
وي معتقد است که مولا علي از نوابغ انديشه در تمامي زمانها و مکانها بوده است.
"جبران خليل جبران " در جاي ديگر مي گويد: علي بن ابي طالب شهيد عظمت است؛ او درحالي چشم از جهان فرو بست که نماز در ميان لبانش و شوق ديدار معبود در قلبش موج مي‌زد.
اين شاعر بزرگ عرب معتقد است که "علي به سبب عدالتش در محراب عبادتش به قتل رسيد ".
البته ذکر حضرت علي و مدح اين شخصيت والا مقام مختص مسلمانان نيست؛ به گونه‌اي که مي بينيم در کنار "جبران "، شعرا و نوسيندگان مسيحي بزرگي همچون "ميخائيل نعيمه " و "جورج جرداق " در تاريخ ادبيات عربي آثارشان را به ذکر صفات آن امام معصوم مزين کرده اند.
يکي از آثار فاخر مسيحيان که در رابطه با حضرت علي (ع) به جاي مانده کتابي در 6 جلد با عنوان "امام علي " اثر "جورج جرداق " نويسنده پرآوازه لبناني است که در سال اول آن در 3 انتشارات به چاپ رسيد و در همان سال 4 بار تجديد چاپ شد.
وي در اين کتاب به بررسي ابعاد عرفاني، فلسفي، مديريتي، انساني، اخلاقي شخصيت حضرت علي (ع) پرداخته است.
او در اين کتاب اظهار مي دارد که روش مديريتي علي ابن ابي طالب هدفي جز سعادت بشريت نداشت.
"جرداق " در مصاحبه‌اي که پس از انتشار کتابش با وي انجام شد پيرامون آشنايي خود به عنوان يک مسيحي با شخصيت امام علي (ع) مي گويد: زماني که من کودک بودم علاقه زيادي به مطالعه داشتم و برادرم روزي کتابي با عنوان "نهج البلاغه " به من هديه داد و از من خواست تا آنجا که مي‌توانم اين کتاب را حفظ کنم.
اين نويسنده مسيحي مي گويد: در حقيقت نهج البلاغه عامل پيوند و آشنايي من با علي بن ابي طالب شد و پس از مطالعه اين کتاب ارزشمند تصميم گرفتم در مورد اين شخصيت مطاله و تاليف نمايم و حاصل سالها پژوهشم شش جلد کتاب با عنوان "علي و حقوق بشر " شد.
انتهای پیام