اشرافیت چگونه از صداوسيما وارد زندگی مردم شد؟

صدای شیعه: درحالیکه تعدادی از عناصر سیاسی برای ضربه زدن به رقبای خود، زندگی مسوولان کشور را عامل اصلی ورود اشرافیت و تجمل گرایی به زندگی مردم پس از جنگ می دانند، این چهره‌ها از نقش تلویزیون به عنوان عامل اصلی ورود اشرافیت به زندگی مردم عبور می کنند.
در شرایطی که کشور پس از جنگ در بدترین وضعیت اقتصادی به سر می برد و نیاز به روحیه تلاش سخت، سازندگی و پرهیز از مصرف گرایی و رفاه زدگی داشت، تلویزیون در 22 سال گذشته به صورت تصاعدی در مسیر ترویج رفاه زدگی تجمل گرایی و اشرافیت گام برداشته است.

مقایسه عملکرد تلویزیون ایران با کشورهای اروپایی و ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم، نشان می دهد تجمل گرایی در تلویزیون ایران به مراتب بیشتر از این کشورها بوده و موفقیت کشورهایی نظیر آلمان و ایتالیا بعد از نابودی کامل در جنگ جهانی، به روحیه سخت کوشی و عدم مصرف گرایی آنها باز می گردد.

با این حال در طول مسوولیت محمد هاشمی، علی لاریجانی و عزت الله ضرغامی در صداوسیما طی 22 سال پس از جنگ، به رغم خدمات و ابتکارات انجام شده، روند تجمل گرایی در صداوسیما به صورت تصاعدی رشد کرده و به اوج خود رسیده است.

یکی از مظاهر این فرهنگ، لوکیشن مجموعه های تلویزیونی است که بیش از 95 درصد آنها در ویلاهای اشرافی دوبلکس یا آپارتمانهای لوکس و وسیع می گذرد. در حالی که کمتر از 5 درصد مردم کشور در چنین منازلی اقامت دارند.

استدلال تهیه کنندگان و سازندگان این مجموعه ها برای استفاده از منازل اشرافی ، مبلمان ، لوازم زندگی و لباسهای فوق العاده گرانقیمت و اشرافی و خودروهای گرانقیمت این است که بینندگان تلویزیون که اکثر آنها در عالم واقعیت امکان استفاده از چنین امکاناتی را ندارند، دست کم با تماشای آنها از صفحه تلویزیون لذت می برند.

این در حالیست که مطالعات روانشناسی و جامعه شناسی نشان می دهد نتیجه برعکس است و بینندگان تلویزیونی که از طبقه متوسط و پایین تر هستند، هنگام مشاهده زندگی اشرافی وتجملات فراتر از سطح توان خود، به جای لذت بردن و تخلیه روانی تحت فشار روانی خود و اعضای خانواده جهت دستیابی به آن سطح رفاهی قرار گرفته و با توجه به محدودیتهای اقتصادی طبیعی زمینه عبور از مرزهای اخلاقی و قانونی و دست یابی به رفاه بیشتر از طریق بزهکاری و ثروت نامشروع افزایش می یابد.

اگرچه احتمالا یک انگیزه تهیه کنندگان از اشرافی گری و تجمل گرایی عمدتا افزایش برآورد برنامه و درآمدهای جانبی خود است، اما بی تفاوتی مدیران تلویزیون به این روند قابل توجیه نیست.

در سالهای اخیر موج اشرافی گری و تجمل گرایی از سریالها و فیلمهای تلویزیونی به استودیوهای خبری و ورزشی و برنامه‌های جُنگ مانند صداوسیما نیز کشیده شده، به نحوی که هم اکنون دکورهای سنگینی که در برنامه‌های تلویزیون ایران نظیر خبر21 سیما، فوتبال برتر و مسابقات سرگرم کننده استفاده می شود، حتی در بزرگترین شبکه های بین المللی تلویزیونی دنیا هم کمتر استفاده می شود.

بطورنمونه استفاده از صفحه نمایشگری با طول چندین متر در استودیو خبر 21 که گفته می شود با هزینه چند صدمیلیون تومانی تهیه شده است، زمانی که بیننده تنها در قالب محدود گیرنده تلویزیون خود ان را مشاهده می کند، چه کارکردی دارد؟

استفاده این نوع نمایشگرها در فضاهای بزرگ که توسط افراد از فواصل دور تماشا می شود توجیه دارد، اما گنجاندن آن در دکور تلویزیونی استودیو خبر هیچ گونه توجیهی ندارد.

متاسفانه مسوولان سازمان صداوسیما تصور می کنند اگر دکور تلویزیونی بزرگتر و پرزرق و برق تر از بی بی سی فارسی داشته باشند، می توانند این شبکه را شکست بدهند. در حالیکه رمز موفقیت شبکه‌های خبری مانند بی بی سی ، الجزیره و سی ان ان نه دکورهای بزرگ بلکه سرعت، کیفیت و قدرت خبری است، به طور نمونه در حالیکه در همین روزها اکثر شبکه های خبری معتبر جهان پخش مستقیم تلویزیونی از حوادث تونس داشتند، مجری خبر 21 با خبرنگار عرب زبان که فاقد اطلاعات دسته اول بود، با کمک مترجم به صورتی دست وپاشکسته گفتگو می کرد و این گفتگو نیز نیمه کاره قطع شد.

یا در حالی که اکثر شبکه های معتبر ورزشی دنیا هنگام مسابقات فوتبال با استفاده از کارشناسان صریح، قوی و معتبر بینندگان خود را در جریان مسایل فنی می گذارند، شبکه سوم سیما در تلاش است تعارف، ضعف و زدوبندهای پشت پرده و فقدان بحثهای کارشناسی را با دکورهای گرانقیمت و جوائز مسابقات پیامکی جبران کند.

در حالی که موفقیت برنامه‌های تلویزیونی بیش از آنکه وابسته به دکور و تجملات باشد، به محتوی، مخاطب شناسی و صراحت بستگی دارد که نمونه آن موفقیت برنامه با سابقه فیتیله در سالهای متوالی با وجود استفاده از دکوری محقر وساده وبودجه نه چندان بالاست.