استحباب اقامه عزاداری و مجالس سینه‌زنی برای همه معصومین جزء یقینیات است

سوال : سلام علیکم، آیا روضه خوانی و برپایی دسته‌ جات عزاداری و  مجالس سینه ‌زنی‌ آن‌ طور که بعضی بزرگان گفته‌اند، در روایات‌ فقط  مخصوص امام حسین (ع) و بعضی ائمه (ع) وارد شده است؟ آیا روایاتی داریم دال بر اینکه برای شهادت حضرت زهرا (س) هم مراسم سینه زنی و دسته عزاداری برپا شود یا خیر؟ لطفا با ذکر روایات پاسخ فرمائید.

پاسخ حضرت آیت الله العظمی روحانی :

باسمه جلت اسمائه؛ پیش از پاسخ به سوال، بیان این نکته حائز اهمیت است که ادله‌ای که فقیه در مقام استنباط حکم شرعی به آنها استناد می کند بر دو قسم است:

الف: ادله خاص؛ ادله خاص، ادله‌ای است که موضوع آن، معین و خاص است، مانند ادله‌ای که بر استحباب سجده بر تربت حسینی دلالت دارد. موضوع خاص این دسته از ادله، «تربت سیدالشهداء علیه‌السلام» و حکم خاصی که بر آن مترتب می‌باشد «استحباب سجده بر این تربت» است.

ب: ادله عام؛ ادله عام، ادله‌ای است که موضوع آن کلی است و تمام افراد و مصادیقی که عنوان عام بر آنها قابل انطباق است را فرامی‌گیرد و اختصاص به یکی از آنها ندارد. مانند ادله‌ای که  ـ مثلا ـ بر استحباب اکرام فقیر دلالت دارد. موضوع این دسته از ادله «اکرام» است که موضوعی کلی و دارای مصادیق متعدد از جمله صدقه، احترام، تزویج و غیره می‌باشد و  حکم عامی که بر آن مترتب بوده و شامل همه افراد آن می‌گردد «استحباب» است.

روشن است زمانی که فقیه در مقام استنباط با چنین ادله‌ای روبرو می‌شود و به آن استناد می نماید، تنها یک دلیل واحد از این دسته از روایات برای او کافی است تا نسبت به تمام اجزای موضوع کلی و مواردی که بر مصادیق آن منطبق است، استدلال نماید. از این رو اگر فقیه بخواهد اثبات نماید که ـ مثلا ـ تزویج فقیر مستحب است، دیگر به دلیلی خاص در این زمینه نیاز ندارد و همان دلیل عام در اثبات مستحب بودن اکرام فقیر ـ همه انواع اکرام از جمله تزویج و صدقه و غیره ـ برای او کافی است.

پس از ذکر این مقدمه، اظهار می‌داریم که همه ادله‌ای که فقهای طائفه حقه، در مقام اثبات استحباب برپایی عزاداری و سینه‌زنی و سایر شعائر برای جمیع ائمه معصومین علیهم السلام، به آن استناد می‌ورزند، در شمار ادله قسم اول، یعنی ادله خاص نیستند، با این حال، ادله عام برای اثبات استحباب همه آنها کفایت می‌کند؛ علاوه بر آن، تعدادی از روایات در کنار کلیت مواردی که دال بر استحباب تعظیم شعائر است، به صراحت از استحباب حزن و اندوه در عزای جمیع اهل بیت علیهم‌السلام سخن گفته‌اند و ناگفته پیداست که عنوان حزن مصادیق عرفی بسیاری از جمله گریه، سیاه پوشیدن، امساک از طعام، عزاداری و سینه زنی، لطمه زدن و مانند اینها را دارد؛ لذا همه این مصادیق، به دلیل قرار گرفتن تحت یک عنوان کلی که استحباب آن مشخص شده ـ یعنی عنوان حزن ـ مستحب می‌باشند.

در پایان به عنوان تیمن، به برخی از روایات درباره این موضوع اشاره می‌کنیم:

آنچه شیخ طوسی (قده) در «الخصال» از امیرالمومنین علیه‌السلام در حدیث اربعمائة نقل کرده که حضرت فرمود: «إنَّ الله تبارک وتعالى اطلّعَ إلى الأرض فاختارنا واختار لنا شيعة ينصروننا ويفرحون لفرحنا ويحزنون لحزننا ويبذلون أموالهم وأنفسهم فينا أولئک منّا وإلينا»
همانا خداوند متعال به زمین نگاه کرد و ما را برگزید، و برای ما شیعیانی برگزید که ما را یاری می‌کنند، از فرح ما فرحناک و از اندوه ما اندوهناک می‌گردند و مال و جان خویش را در راه ما فدا می‌کنند؛ آنان از ما هستند و به سوی ما راه می پیمایند.

روایت دیگر: آنچه ابن قولویه (قده) در «کامل الزیارات» به سند از مسمع بن عبدالملک آورده که گفت: ابوعبدالله علیه‌السلام به من گفت: «رحم الله دمعتک أما إنک من الذين يعدون من أهل الجزع لنا والذين يفرحون لفرحنا ويحزنون لحزننا»
خداوند اشک تو را مورد رحمت قرار دهد؛ آگاه باش که تو جزء کسانی هستی که از دلسوختگان ما به شمار مى آيند، جزء کسانی که با شادى ما شاد مى شوند و از اندوه ما اندوهناک مى گردند.

و روایت دیگر: آنچه شیخ صدوق (قده) به سند از ریان بن شبیب نقل کرده که امام رضا علیه‌السلام به او فرمود: «يا بن شبيب إنْ سرَّک أن تکون معنا في الدرجات العلى من الجنان فاحزن لحزننا وافرح لفرحنا وعليک بولايتنا»
اي فرزند شبيب! اگر تو را خوشحال مي کند که در درجات بالاي بهشت همراه ما باشي پس بخاطر حزن ما اندوهگين باش و براي شادي ما شادمان باش و بر تو باد ولايت ما.

علاوه بر روایات فوق، روایت معتبر ابن سدیر هم ـ که ضعف سند آن با شهرت عملی جبران شده و ما این مطلب را در کتاب فقه الصادق جلد23 صفحه 339 آورده‌ایم ـ نشان‌دهنده استحباب است، اگرچه دال بر آن نیست؛ در این روایت از امام جعفرصادق علیه‌السلام نقل شده که فرمود: «...ولقد شققنَ الجيوب و لطمنَ الخدودَ الفاطمياتُ على الحسين بن علي عليه‌السلام وعلى مثلهِ تُلطم الخدود وتُشقُ الجيوب»
همانا بانوان حرم (حسيني در کربلا ) در مصيبت حسين بن علي عليهما السلام گريبان چاک زدند و به صورت مي زدند، و بر مثل چنین بزرگمردی باید لطمه زد و گریبان درید.

 در این روایت، انصراف امام صادق علیه‌السلام از بیان نمودن «و علیه تلطم الخدود»، به عبارت «و علی مثله تلطم»، نشان می‌دهد که این حکم اختصاص به سیدالشهدا علیه‌السلام ندارد بلکه شامل سایر ائمه معصومین علیهم‌السلام نیز می شود.

بنا بر این به طور کلی، مسأله استحباب عزاداری و سینه‌زنی و گریبان چاک‌زدن و احیای شعائر برای سایر ائمه علیهم‌السلام، اگر نگوییم که به حد ضروریات رسیده است  اما به طور حتم به مرتبه‌ای از وضوح  رسیده است که جزء یقینیات محسوب می شود و بلا شک این استحباب و ثواب عزای شهادت حضرت صدیقه طاهره (سلام الله علیها) را نیز شامل می شود .

محمدصادق حسینی روحانی
30 جمادی الاولی 1432
منبع: سایت معظم له