امام صادق(ع) دربرابرجريان غلو ايستادگي کرد

حجت‌الاسلام والمسلمين سيدحسن قاضوي در گفت‌وگو با خبرنگار دين و معارف اسلامي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) با اشاره به تاريخ زندگاني امام صادق (ع) و ابعاد شخصيتي آن بزرگوار افزود: با توجه به شرايط دوران امامت که از سال 114 تا 148 قمري بوده، اين مقطع، مقطع حساسي در تاريخ تشيع است؛ چرا که حکومت اموي در حال انقراض بود و بني‌عباس و گروه‌هاي مخالف حکومت اموي و بخشي از جريان علوي‌ها با حکومت درگير بودند.

اين استاد تاريخ و تمدن اسلامي اضافه کرد: شرايط دنياي اسلام در اين مقطع به گونه‌اي بود به خاطر مسائلي که در قرن اول هجري به‌ويژه از زماني که فرمان منع کتابت حديث صادر شد و نزديک به يک قرن به قوت خود باقي بود و اجازه‌ي نقل و کتابت احاديث و تدوين کتب روايي به مسلمانان داده نمي‌شد، دنياي اسلام در اين شرايط تقريبا از نظر محتوا تهي شده بود.

قاضوي با بيان اين‌که مساله‌ي کشورگشايي توسط حکومت‌هاي مختلف اين قضيه را تشديد کرده بود، افزود: صحابه رسول گرامي اسلام نيز دراين مقطع با محذوراتي روبه‌رو بودند. لذا امام صادق (ع) در اين شرايط براي تبيين مباني اسلام اصيل وارد صحنه شدند و شاگرداني که توسط پدر بزرگوارشان تربيت شده بود را زير بال و پر گرفتند و علوم مختلف عالم اسلام همچون مباني قرآن و روايات و احاديث و تربيت شاگردان را گسترش دادند؛ به گونه‌اي که برخي از منابع، تعداد شاگردان ايشان را حدود 4 هزار نفر نوشته‌اند.

وي خاطرنشان کرد: هم‌چنين دو تن از بزرگان فرق اهل سنت به نام ابوحنيفه و مالک شاگرد مستقيم امام بودند و امام مذهب شافعي و حنبلي نيز با يک واسطه شاگرد آن حضرت بودند؛ به طوري که ابوحنيفه در جايي نقل کرده که اگر دو سال شاگردي من نزد امام صادق (ع) نبود هلاک شده بودم.

معاون نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه تهران با اشاره به اين‌که امام صادق (ع) از اين فرصت طلايي در تاريخ اسلام براي تبيين مباني اصيل مکتب اسلام استفاده کردند، گفت: تکيه اصلي شيعيان از نظر فکري و عقيدتي به اين دلايل به امام صادق (ع) بود که بخش بزرگي از احاديث و علوم اهل بيت توسط ايشان گسترش پيدا کرد.

قاضوي با بيان اين‌که در مقطع دوران امام صادق(ع) به دلايل گوناگوني فرقه‌هايي در حال شکل‌گيري بودند، تصريح کرد: آن حضرت وظيفه‌ي مهمي در اين زمينه ايفا کردند و صيانت شيعه از انحرافات را در راس برنامه‌هاي خود قرار دادند و سعي کردند مکتب اصيل اهل بيت را براي جامعه‌ي اسلامي معرفي کنند.

وي ادامه داد: در اين مقطع اتفاقات ديگري هم به وقوع پيوست و آن قيام‌هايي بود، از جمله‌ آنها قيام زيد ابن علي ابن الحسين، قيام يحيي، قيام محمدبن عبدالله ابن حسن و قيام ابراهيم بود.

اين مدرس تاريخ اسلام و تشيع تاکيد کرد: دنياي اسلام امروز مرهون زحمات و تلاش‌هاي طاقت‌فرساي امام صادق (ع) و شاگردانش است که توانستند با اتصال ايشان به رسول گرامي اسلام، دنياي اسلام را از آن شرايط بحراني که در طول يک قرن به وجود آمده بود نجات دهند.

قاضوي يادآور شد: زماني که منصور عباسي قدرت گرفت و پايه‌هاي حکومت خود را مستحکم کرد و قيام‌هاي آن مقطع را سرکوب کرد، براي مقابله‌ي مستقيم با امام صادق (ع) از راه‌هاي مختلف استفاده نمود و سرانجام آن حضرت را در سال 148 هجري قمري به شهادت رساند.

وي يکي از اقدامات عباسيون در زمان منصور را براي کسب مشروعيت حکومت خود، فرقه‌سازي و حمايت از گروه‌هاي مختلف دانست و گفت: يک جريان قوي در مقطع امام صادق (ع) به نام جريان غاليان شکل گرفت که در مورد اهل بيت غلو مي‌کردند به گونه‌اي که امام صادق (ع) رييس آنها را به نام ابوالخطاب و اصحاب او را ملعون خطاب کردند.

معاون نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه تهران اضافه کرد: البته جريان غلو در طول دوره‌ي امامت تا زمان ساير ائمه ادامه داشت اما امام صادق (ع) مانند پدران بزرگوارشان در برابر انحراف غلو ايستادگي کردند چراکه اين جريان از جهاتي براي تشيع خطرناک بود و موجب آشفتگي در عقايد شيعه مي‌شد و آنها را منزوي مي‌کرد و چهره‌ي تشيع را چهره‌ي انسان‌هاي بي قيد و بند نسبت به فروعات ديني نشان مي‌داد.

قاضوي در ادامه با بيان اين‌که فقه شيعه مبتني روايات اهل بيت (ع) است، افزود: گسترش علوم اهل بيت و روايات آنها در دوران امام باقر (ع) و امام صادق (ع) بارزتر است؛ زيرا در اين مقطع فضاي باز سياسي به خاطر درگيري امويان و عباسيان ايجاد شده بود لذا آن حضرت به گسترش احاديث پرداختند.

اين پژوهشگر تاريخ اسلام هم‌چنين با بيان اين‌که امام صادق (ع) يک ملاک کلي به دست مسلمانان عالم دادند، افزود: آن ملاک اين بود که قرآن را به عنوان اصل و حديث را فرع بر قرآن مطرح کردند به گونه‌اي که درستي و نادرستي احاديث را در صورتي مي‌توان تشخيص داد که مطابقت با قرآن داشته باشد. آن حضرت مکررا در جلسات با شاگردان خود بر اين موضوع تاکيد مي‌کردند که هر حديثي که مخالف صريح آيات قرآن باشد بايد آن را کنار گذاشت و ما امروز مي‌توانيم از اين ملاک در جامعه‌ خود درس بگيريم.