(
امتیاز از
)
چهره جبراييل و ميکاييل به شهادت روايات
صدای شیعه: به گزارش خبرگرازي کتاب ايران(ايبنا)، اين اثر که پژوهشي براي اصحاب رسانه‌ها محسوب مي‌شود، به چيستي و کارکردهاي دو فرشته مقرب الهي، جبرائيل و ميکائيل (ع) پرداخته است.
در جهان هستي علاوه بر موجودات محسوس، موجودات ديگري وجود دارند که نامحسوسند و با حواس ظاهري انسان قابل ادراک نيستند. اين موجودات انواعي دارند که فرشتگان يک نوع از آن ها به شمار مي‌روند. فرشتگان جزو عالم غيب و ملکوتند که به حکم صريح قرآن، اعتقاد به آنها ضرروي است. آنها مظهر پاکي، برکت و صداقتند و از مسووليتي که خداوند بر عهده آنها گذاشته است، سرپيچي نمي‌کنند. کميت آنها نيز بسيار است که هر يک در عالم هستي به امر خداوند، کارگزارند. با اين حال، ورود بعضي خرافه‌ها و باورهاي وارداتي از ديگر اديان تحريفي به آموزه‌هاي اسلامي سبب شده است تا برداشت‌هاي ناصوابي از اين موجودات در جامعه اسلامي رواج داشته باشد.
در اين پژوهش سعي شده اين باورها اصلاح شود. از اين‌رو، در کتاب حاضر، ابتدا کلياتي درباره فرشتگان بيان شده و سپس به تفصيل درباره دو فرشته مقرب الهي؛ يعني جبرييل و ميکاييل سخن به ميان آمده است.
از آنجا که ملائک در همه عرصه‌هاي هستي و همراه با تمام موجودات و مخلوقات به فعاليت مشغولند، پرداختن به اين موضوع مي‌تواند تاثير به‌سزا و شگرفي در نگرش، اعتقادات و عملکرد مخاطبان رسانه داشته باشد. به عنوان نمونه، تاکيد بر امکان بهره‌مندي از ياري ملائک در مناسبات فردي و اجتماعي با سه شرط ياد شده، مي‌تواند زمينه‌ساز و مشوق افراد براي اتصاف به اين سه صفت شود. تحليل وقايع اجتماعي و ارايه راهکارهايي براي رهايي از بن‌بست‌ها مانند تغيير نوع نگرش و باور مردم به موضوع فرشتگان که آنها را محدود به دوره و حضور انبيا و پيامبران مي‌دانند، از جمله ضرورت‌هايي است که مي‌توان براي طرح اين موضوع در رسانه برشمرد.
پندار عمومي از ملائکه که به احتمال از تابلوها و آثار هنري غربيان متاثر است، موجوداتي انسان‌نما و بالدار و معمولا به شکل زن است که البته اين بخش اخير به روشني در آيات قرآن رد شده است. در اين ميان، پندارهايي نيز در ذهن مردم درباره برخي ملائکه وجود دارد که نيازمند بازنگري و اصلاح جدي است. مهم‌ترين اين سوء برداشت‌ها را بايد درباره حضرت عزرائيل(ع) بدانيم که معمولا چهره‌اي هولناک و وحشت‌آفرين از ايشان ترسيم شده که بي‌شک نادرست است و هيچ مبناي ديني ندارد.
به عقيده نويسنده کتاب، «دسته‌اي از مخلوقات خداوند که از آنان با عنوان ملائکه ياد مي‌شود، در عالم ويژگي‌ها و مسووليت‌هايي ويژه دارند. با وجود اينکه اين موجودات نقش فوق‌العاده و بسيار گسترده‌اي در جهان دارند و قرآن کريم و روايت‌هاي اسلامي بي‌شماري، مطالب بسيار ارزنده‌اي را درباره آنها عنوان داشته، ولي از آنجا که به چشم نمي‌آيند، سطح اطلاعات عمومي و حتي تخصصي افراد جامعه در اين‌باره چندان که بايد و شايد، نيست. در ميان ملائکه، ميکائيل، جبرئيل، اسرافيل، و عزرائيل، مقرب‌ترين و با منزلت‌ترين ملائکه نزد خداوند متعال هستند.
از ميکائيل با عنوان فرشته رزق ياد مي‌شود. اين ملک الهي در دوره‌هاي مختلف تاريخي به ويژه پس از اسلام، حضوري فعال و موثر داشته است. بررسي نسبت‌هاي اين فرشته الهي با رزق، کسب و کار و نيز حضور او در عرصه‌هاي زميني، از جمله وظايف اين پژوهش است.
حضرت جبرئيل(ع) نيز يکي ديگر از آن ملائک است که ايشان را به عنوان فرشته وحي مي‌شناسيم. البته ماموريت‌هاي ديگري نيز براي او در دوره‌هاي مختلف تاريخ حيات وي عنوان شده که مي‌توان با استفاده از منابع، از آنها آگاهي يافت.»
پرسش‌هاي اين تحقيق
مهم‌ترين پرسش‌هايي که در اين پژوهش عنوان و پاسخ داده شده‌اند، از اين‌قرارند: نقش ملائکه در عالم هستي چيست؟ آيا حضرت جبرئيل(ع) در طول حيات خويش به جز ابلاغ وحي، ماموريتي ديگر نيز بر عهده داشته است يا خير؟ نسبت حضرت ميکاييل(ع) با رزق و تاثير اعتقاد به ميکائيل بر فعاليت‌هاي روزمره انسان‌ها براي کسب روزي چيست؟
اهداف تحقيق
اين پژوهش به دنبال شناسايي اجمالي ملائکه و نقش و ماموريت آنان در عالم خلقت و به صورت مشخص، استخراج و شناسايي نقش و فعاليت‌هاي دو فرشته مقرب الهي، ميکائيل و جبرئيل(عليهم‌السلام) از بدو خلقت تا قيامت است.
تعريف مفاهيم تحقيق
ملائکه گروهي از مخلوقات خداوند متعالند که در زمره ساکنان عالم غيب به شمار مي‌آيند و معمولا با چشم مادي افراد ديده نمي‌شوند. هريک از اين جمعيت انبوه از سوي خداوند مامور به تکليف و انجام اموري مشخص است. ميکائيل يا ملک رزق، يکي از اين ملائکه است که بنا بر روايات بسيار، در زمره چهار ملک برتر است. جبرئيل(ع) نيز يکي از مشهورترين ملائکي است که بارها نامش در طول حيات رسول‌خدا(ص) در نقش ملک وحي به چشم مي‌خورد.
جايگاه ميکاييل
همان‌گونه که پيش از اين نيز بيان شد، جناب ميکائيل(ع) رتبه و جايگاه والايي دارد. اقرار به ميکائيل از جمله ضروريت‌هاي اسلامي است که انکار آن سبب خروج از اسلام و ارتداد مي‌شود. بدين ترتيب، در روايت‌ها از ايشان با عبارت‌هايي مانند «اکرم الخلق علي‌الله» با کرامت‌ترين خلايق نزد خداوند متعال؛ «خيرة‌الله» برگزيده خداوند يا «صفوة‌الله من الملائکه» برگزيده ملائک، ياد شده است. خداوند سبحان نيز از او با تعبير «ميکال» نام مي‌برد: «من کان عدوالله و ملائکته و رسله و جبرئيل و ميکال فان الله عدو للکافرين؛ کسي که دشمن خدا و فرشتگان و رسولان او و جبرئيل و ميکائيل باشد، [کافر است و] خداوند دشمن کافران است (بقره، آيه 98).»
با در نظر گرفتن عبراني بودن پسوند ايل، معناي واژه جبرئيل، عبدالله و ميکائيل معادل عبيدالله گفته شده است که البته مرحوم طبرسي اين نظر را رد کرده و اين دو را واژگان عجمي وارد شده به عربي دانسته است. در برخي منابع، نام ميکائيل را «عبدالرزاق» و کنيه‌اش را «ابوالغنائم» نوشته‌اند.
حضرت امام جعفر صادق(ع) در توصيف عظمت خلقت ميکائيل(ع) فرمود: «هرگاه ميکائيل بخواهد به زمين بيايد يک پاي او در آسمان هفتم قرار مي‌گيرد و پاي ديگرش بر زمين هفتم». مرحوم مجلسي نيز مي‌نويسد: «ميکاييل رئيس ملائکي است که با ارزاق مردم نسبت پيدا مي‌کنند، مانند ملائکه ابرها، رعد و برق‌ها، بادها، باران‌ها،... .» بنابر آنچه در برخي منابع آمده، ماموريت کشيدن صراط بر روي جهنم، بر عهده ميکاييل نهاده شده است.
در بخشي از اين اثر آمده است ميکائيل(ع) يکي از فرشتگان چهارگانه مقرب خداست که در طول تاريخ حيات بشر، نقش‌هاي مهمي بر عهده داشته است و تا زمان ظهور امام عصر(عج) نيز ادامه خواهد داشت. هرچند برخي از ماموريت‌هاي هميشگي ميکاييل(ع) در عالم خلقت، با موضوع حيات بشري و روزي او ارتباط پيدا مي‌کند، ولي در منابع متقدم، اين ديدگاه که او را ملک رزق بدانيم، از منابع متاخر کم‌رنگ‌تر است در واقع بايد او را ملکي بدانيم که مامور اجراي مهم‌ترين دستورهاي پروردگار است. بنابراين، از آنجا که اين ماموريت‌هاي مهم، در طول تاريخ مصداق‌هاي مختلفي پيدا مي‌کند، باور به ميکائيل(ع)، با فعاليت براي کسب روزي هيچ منافاتي نخواهد يافت.»
شخصيت و زندگاني جبرئيل
جبرئيل(ع) نيز يکي از چهار ملک مقرب الهي است که خداوند او را بر ديگر ملائک برتري داد. اين مطلب، از جمله روايت‌هاي مشهور و متواتر اسلامي به شمار مي‌رود. در روايتي جبرئيل(ع) خودش و اسرافيل(ع) را مقرب‌ترين بندگان خداوند متعال مي‌خواند.
در روايت‌ها، گاه از او با تعبير «طاووس‌الملائکه» ياد شده که حاکي از برتري او در برابر ديگر ملائک از نظر جمال و زيبايي است. تعبير «روح‌القدس» در آيه 102 سوره نحل و «روح‌الامين» در آيه 193 سوره شعرا به جبرئيل(ع) تاويل شده است. علامه طباطبايي(ع) در اين‌باره مي‌نويسد: «نزل به الروح الامين علي قلبک لتکون من المنذرين بلسان عربي مبين؛ مراد از "روح‌الامين" جبرئيل(ع) است که او را فرشته وحي مي‌خوانند، به دليل آيه: "من کان عدوا لجبرئيل فانه نزله علي قلبک باذن‌الله" و در جاي ديگر او را "روح‌القدس" خوانده و فرموده: "قل نزله روح‌القدس من ربک بالحق" که ما در تفسير دو سوره نحل و اسراء بحثي پيرامون معناي روح گذرانديم.
و جبرئيل(ع) را امين خواند تا دلالت کند بر اينکه او مورد اعتماد خداي‌تعالي و امين در رساندن رسالت او به پيامبر اوست، نه چيزي از پيام او را تغيير مي‌دهد و نه جابه‌جا و تحريف مي‌کند، نه به عمد و نه از روي سهو دچار فراموشي هم نمي‌گردد، همچنان که توصيف او در جاي ديگر به روح‌القدس نيز به اين معاني اشاره دارد؛ چون او را منزه از اين‌گونه منقصت‌ها معرفي مي‌کند.»
ويژگي‌هاي جبرئيل(ع)
در ذيل آيه «لقد راي من آيات ربه الکبري» آمده است، «بنا بر روايتي پيامبر اکرم(ص) جبرئيل را با سيماي واقعي‌اش ديد که ششصد بال داشت و اين بال‌ها همانند قطره‌هاي باران، زمين و آسمان را پر کرده بود. در برخي روايت‌هاي موجود درباره فضايل ماه رمضان و شب قدر نيز آمده است که جبرئيل(ع) ششصد بال دارد که دو بال آن را جز در شب قدر باز نکند و در آن شب آن دو بال را بگشايد و آن دو بال از مشرق و مغرب فراتر برود. بر اساس روايت‌ها، جبرئيل(ع) داراي خلقتي عظيم است که شناخت کنه آن، تنها در حيطه قدرت الهي است.»
اميرمومنان حضرت علي(ع) فرمود: «روزي جبرئيل(ع) به محضر رسول خدا(ص) شرفياب مي‌شود و آن حضرت مشاهده مي‌کند که بر يکي از بال‌هاي او چنين نوشته است: "لا اله الا الله محمد النبي؛ معبودي جز خداوند متعال نيست و محمد پيامبر(او) است"؛ و بر بال ديگر او چنين: "لا اله الا الله علي الوصي؛ معبودي جز خداوند متعال نيست و علي وصي (پيامبر او) است.»
بنابراين جبرئيل(ع) نيز يکي از چهار ملک مقرب خداوند است که در دوره‌هاي مختلف تاريخ، نقش‌هاي گوناگوني را بر عهده داشته است. در ميان اين نقش‌ها، مهم‌ترين نقش، رساندن وحي و پيام خداوند به رسول خاتم(ص) است. از اين‌رو، او را «امين وحي‌الله» خوانده‌اند ولي از آنجا که ايشان متولي ماموريت‌هاي متفاوتي در زمان انبياي پيش از رسول خدا(ص) نيز بوده است و گاه مامور اجراي فرمان عذاب خداوند براي قوم پيامبر(ص) مي‌شده، پس از آن حضرت(ص) نيز با ائمه(عليهم‌السلام) ارتباط داشته و در نهايت به عنوان نخستين بيعت‌کننده، ابلاغ کننده پيام جهاني(صيحه)، فرمانده خيل ملائک و مامور اجراي عذاب الهي بر سپاه سفياني در دوره پس از ظهور به ايفاي نقش مي‌پردازد. در نتيجه، ايشان را تنها مامور ابلاغ وحي خدا دانستن، چيزي جز يک اشتباه رايج نيست و بايد اين ذهنيت و باور را از افکار و اذهان مردم اصلاح کرد.
کتاب حاضر در چهار فصل، به معرفي فرشتگان الهي پرداخته است. کليات، آشنايي با فرشتگان، ميکائيل ملک و جبرئيل ملک، عناوين فصول چهارگانه اين اثرند.
جلد دوم اين اثر نيز به معرفي دو ملک مقرب ديگر خدا، يعني عزراييل و اسرافيل(عليهم‌السلام) مي‌پردازد.
چاپ نخست کتاب «بازنمايي فرشتگان الهي در رسانه(1)؛ جبرييل و ميکاييل» با شمارگان 1200 نسخه، 135 صفحه و به بهاي 12000 ريال راهي بازار نشر شد.
انتهای پیام