جواد محقق; روشنفکري در ايران بيمار متولد شد

صدای شیعه: به گزارش خبرگزاري کتاب ايران(ايبنا)، محقق در آيين اختتاميه چهارمين دوره جايزه ادبي جلال آل‌احمد که عصر امروز، چهارشنبه 2 آذر، در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و معماري برگزار شد، در ابتدا به بنيان‌هاي تاسيس جايزه جلال اشاره کرد و گفت: جلال داراي چهار ويژگي متفاوت با روشنفکران هم عصر خود بود. ‌جريان روشنفکري در ايران دهه‌هاي 30 و 40 بيمار متولد شد و بيمار زيست و همچنان بيمارگونه به زندگي خود ادامه مي‌دهد.

وي اضافه کرد: روشنفکري در ايران با آمال مردم هيچگاه هماهنگ نشد و همچنان کعبه آمالش غرب کاپيتاليسم يا غرب سوسياليسم بود يا در نهايت به چين و کوبا توسل مي‌يافت. در ميان روشنفکران کم بودند کساني مانند جلال که به روشنفکر مردمي تبديل شدند؛ تعداد آن‌ها از انگشتان دست فراتر نمي‌رفت. 

اين نويسنده براي جلال چهار ويژگي چون صداقت، شهامت، تيزبيني و مردمي‌بودن را توصيف کرد و توضيح داد: صداقت جلال آن گوهر مفقوده‌اي است که نمي‌توان در جامعه‌ روشنفکري‌مان سراغي از آن گرفت. جلال در دام‌ها و چاله‌هاي متعددي افتاد و از هريک که به در مي آمد به اشتباه خود معترف مي‌شد. او جزو نسل حيران کتابخوان و اهل قلم آن دوره بود. در آن روزگار نه روحانيون مي‌توانستند به تبليغ انديشه ديني بپردازند و نه تفکر به سامان ديگري از آن چه در جامعه جهاني رخ داده بود، وجود داشت که امثال جلال به آن توسل جويند.

محقق همچنين گفت: شهامت جلال زبانزد خاص و عام بود؛ در حالي که بسياري از روشنفکران ما جذب جريان توده بودند و به کارگر بي مزد و مواجب روس‌ها تبديل مي‌شدند، اما جلال به اشتباهاتش در گرايشات توده‌اي‌اش با شجاعت اعتراف مي‌کند. 

اين نويسنده با اشاره به اينکه تعداد اندکي از روشنفکران به خطاهاي خود اعتراف کردند، درباره بزرگ علوي گفت: بزرگ علوي از نويسندگاني بود که بعد از رفتن از ايران بازهم به اشتباهاتش پا فشرد، ولي در اواخر عمرش اعتراف کرد و گفت که ما هيچ‌گاه مردمي نبوديم فقط ادعاي مردمي بودن داشتيم؛ در حالي که روحانيت از ابتدا مردمي بود، ما نيز مي‌توانستيم مردمي باشيم به شرط آنکه از هر پادوي روسیه حرف شنوي نمي‌داشتيم!

اين نويسنده در ادامه به صفاتي چون تيزبيني، آينده‌نگري و مردم‌دوستي در جلال آل‌احمد نيز اشاره کرد و گفت:‌ تيزبيني و آينده‌نگري جلال در کتاب «در خدمت و خيانت روشنفکران» او هويداست. پيش‌بيني‌هاي او خلاف بسياري ديگر از روشنفکران درباره سرنوشت و آينده ايران درست از آب درآمد.

جواد محقق در پايان به خاطراتي از شوهر خواهر جلال درباره وي اشاره کرد و برخي از خصوصيات مبتني بر مردم دوستي اين نويسنده ايراني را نيز برشمرد.